Nowe medije dale wutwarić
„Hej, hody bliža so!“, słyšiš tele dny časćišo z rozhłosa trubić. Sprawnje prajene wšak mi lětsa tak prawje za hodami njeje. Wšědnje prezentuja nam přewjele zrudźacych a struchłych powěsćow. Ličby chorych a zemrětych so přemjetuja, jedne wotprajenje honi dalše – hač su to zhromadźizny, zarjadowanja abo koncerty. A tych wšak mějachmy hewak runje w dohodownym času pola nas w Serbach njeličomnje wjele. Lětsa potajkim ničo – zwostawa jenož wulka prózdnota. A nade wšěm trónuje takrjec króna – korona.
Ale wostawa nam woprawdźe wulka prózdnota? Měnju, zo nic. Wšako je tež tójšto dobrych powěsćow, tež za nas Serbow! Dyrbimy jenož dokładnje hladać. Tak dóstanje Załožba za serbski lud wjac pjenjez, zo móhła swoje nadawki zwoprawdźić. Dźensa su w Berlinje klětuši etat Zwjazka wobzamknyli, po kotrymž přewostaja serbskej załožbje nimale dwaj a poł miliona eurow wjac. Hdyž tež Sakska a Braniborska swoje přilubjenje dodźeržitej a přiražki kaž dojednane zwyšitej, móža w załožbje trochu předychnyć.
Ke korjenjam so wróćić
Slědźenje a muzej pod jednej třěchu zaměstnić, to je zaměr „Serbskeho foruma wědy při Lawskim arealu“ w Budyšinje. Hdyž so podpisarjam deklaracije wotpohladow z jich argumentami poradźi, spožčić předewzaću klětu status krajneho projekta a zo poběža potom pjenjezy z inwesticiskeho zakonja za wuhlowe regiony, da móžemy wo dwójnej strukturnej změnje rěčeć.
Prěnja změna zwisuje z kóncom zmilinjenja a wudobywanja brunicy tež we łužiskich jamach. Wot wulkeho cyłozwjazkoweho scenarija nadźijeja so nětko Swobodny stat Sakska, Budyski wokrjes a Załožba za serbski lud, zo změja trěbne pjenjezy za dalšu, serbsku strukturnu změnu. A ta zwisuje z tym, zo stej slědźenje a muzejownistwo wot kónca samostatneje dźěławosće Maćicy Serbskeje a po załoženju Instituta za serbski ludospyt 1951 jako předchadnika dźensnišeho Serbskeho instituta rozdźělnej pućej kročiłoj.
Klinkace kasya solotej faktow
Na prawa młódšich dźiwać
Dźensa je składnosć, na prawa dźěći a młodostnych skedźbnić. 20. nowember dźě je Mjezynarodny dźeń dźěćacych prawow, kotrež bě generalna zhromadźizna UNO wobzamknyła. Hač pak su prawa dźěći a młodostnych dosć wobkedźbowane? Wo tym njech kóždy sam rozmysluje. Najwjetše dźěćom a młodostnym přistejace prawo je te, zo maja dorosćeni młódšich a młodych ludźi słyšeć. Tuchwilu, w dobje korony, so to lědma zwoprawdźa.
Kak žiwi być?
Kajke ma naše žiwjenje wupadać, kak chcemy naslědnosć zaručić. Zo móhli so z tym rozestajeć, kajki měł naš přichod być, měli sej wuwědomić, kotre zakłady w přitomnosći kładźemy. Što zakótwimy w towaršnosći, zo bychmy naslědnosć w najlěpšim zmysle zmóžnili.
Nahubniktež wužiwać
Jedyn rekord honi dalši a to dźeń wote dnja. Pozitiwne pak to ničo njeje. Skerje ludźi nowe rekordy a nowe njerjane powěsće wo infekcijach z koronu dźeń a bóle zatrašeja. K tomu informacije wo tym, zo přińdu chorownje tež w našim wokrjesu na hranicu swojich kapacitow. A jako njeby to hišće dosahało, maja hladarnje starych z njerjanymi sćěhami schorjenja na koronawirus wojować. Mjeztym Dom swj. Ludmile w Chrósćicach wótře wo pomoc woła. Tam a wěsće tež druhdźe dale a wjac hladanskeho personala pobrachuje, dokelž ludźo schorjeja abo dyrbja do karanteny.
Mój tydźeń a lockdown
Štóž wšědnje rano na dźěło jědźe, popołdnju snano někotre maličkosće nakupuje a dźeń doma wuklinčeć da, za toho bě nachilacy so tydźeń lědma hinaši hač kóždy druhi tež. A tola drje je kóždy z nas wuskutki druheho lockdowna, byrnjež snano tróšku jednoriši był hač tón w nalěću, na swójskej koži začuwał. Jedyn wjace, tamny mjenje.
Pola mje je so to hižo póndźelu připołdnju započało, jako njemóžach kaž zwučene připołdnju dnjowy poskitk hosćenca wužiwać, hdźež hewak zwjetša k wobjedu chodźu. Z hosćencarjom, připódla prajene serbskeho pochada, dyrbjach so hižo tydźenja na cyły měsac rozžohnować. Póndźelu wječor chcychmy so jako předsydstwo Domowinskeje skupiny Pančicy-Kukow we wjesnej korčmje zetkać, zo bychmy wo přichodnych zarjadowanjach rěčeli a počesćenje jedneje z našich čłonkow z Čestnym znamješkom Domowiny tróšku woswjećili. Korčma pak dyrbješe zawrěć, a ze šěsć rozdźělnych domjacnosćow so tak a tak njebychmy zetkać směli.
Situacija so wospjetuje
Ličby natyknjenjow w zwisku z koronawirusom wšědnje dale stupaja. Mějachmy-li wčera rekord schorjenych, su strowotniske zarjady wokrjesow dźensa hižo nowy wozjewili. Tež Budyski wokrjes je w běhu krótkeho časa kritisku hódnotu 50 nowych infekcijow na 100 000 wobydlerjow w běhu sydom dnjow a tak najwyši schodźenk pjeć docpěł. Wobydlerjo wokrjesa maja so wot njedźele po nowych postajenjach měć, kotrež zjawne žiwjenje wobmjezuja a samo w priwatnym wobłuku kontakty zakazuja. Wčera je sakske knježerstwo nowe postajenja wozjewiło. Mnozy wobydlerjo boja so dalšeho lockdowna, kaž jón w nalěću mějachmy. Dopominam so na wokomik, jako wobmjezowanja wolóžichu. Zo změjemy nazymu znowa přiwótřene połoženje, bě za mnje daloko preč. Poprawom měli nětko ćim bóle dalšemu wupřestrěću zadźěwać.
Zemja budźe zaso serbska
Směmy jako Serbja při temje brunica na něšto druhe myslić hač na wotbagrowanje serbskich wsow spominać? Něhdyša briketownja w Hórnikecach je nětko industrijny pomnik, spominacy na dźěl procesa zmilinjenja brunicy, kotrež je nimale połdra lětstotka stawizny Łužicy postajało. A štož běchu tu po zawrjenju briketownje hižo 1993 skónčili, so nětk po cyłej Łužicy nachila: 2038 budźe kónc wudobywanja a zmilinjenja wuhla, tohodla smy hižo dźensa wosrjedź změny strukturow. Tež z tutym wužadanjom nas Hórnikečanski muzej konfrontuje.
Nowe kwasy – tajke a hinaše
Nětko wučerjo ze serbskich do swobodnych šulow ćěkaja – aktualnje z Ralbic kaž tež hižo dwaj z wonych čěskich wučerjow, kotřiž běchu přez statnej programaj do Serbow přišli.
Před 19 lětami sej nichtó njeje předstajić móhł, abo smy kaž prewentiwnje na tym dwělowali, zo bychu serbscy wučerjo na swobodnej šuli dźěłali – wěstoty a mzdy dla. Tehdom, po Chróšćan zběžku, su so nam hłowy kurili z rozmyslowanja, kajke serbske šule chcemy měć.
Swobodne serbske šulstwo, wot pěstowarnje hač do abitury – to bě tehdy wulki són. A ze słowjanskim profilom, wjercholacym w abiturje, kotraž je w Čěskej kaž w Němskej připóznata. Rjady na gymnaziju bychu čěscy šulerjo pjelnili. Tónle cil zdawaše so mi realny, wšako je nam čěske knježerstwo hnydom po Chróšćan zběžku jako naprawu solidarity wučerja čěšćiny financowało – mjeztym čini to hižo 18. lěto. Prěnja wučerka w tutym statnym čěskim programje běše Jana Štillerová, jeje naslědnik bě Pavel Šlechta a nětko je to Jan Breindl.
