Hdźež jenož myše rejuja ...
Hač w Rakecach, Wětrowje, Porchowje, Rušicy, Leppersdorfje abo Pančicach-Kukowje: Reje tam na žurlach hižo žane njejsu a zawěsće tež wjace njebudu. Mnohe hosćency we wšěch kónčinach Hornjeje Łužicy su zawrjene a rozpaduja. Komuny njewědźa z imobilijemi často ničo započeć. Wšako jim zwjetša njesłušeja; a hdyž, nimaja pjenjezy za někajke wužiwanje. Rjany napohlad to njeje, a mjenu wsow, kaž Pančicam-Kukowej wulke šerjate twarjenje na nawsy blisko klóštra Marijineje hwězdy, njetyje. Što dyrbja sej pućowacy jeno myslić, hdyž tam přijědu a widźa, kak wobmjetk z pukacych so murjow pada a pódlanske twarjenja „do so jědu“. Runja Pančicam maja druhe komuny starosće z tajkimi domami. Tež wobydlerjo so hněwaja a so prašeja, hdy tajke „ruiny“ skónčnje spotorhaja, prjedy hač cyle rozpadnu, abo někomu nimoducemu snano hišće třěšny cyhel na hłowu padnje.
Wšitko w porjadku?
Wobraz Sakskeje a Budyšina w němskej zjawnosći a po wšej Europje drje njemóhł tuchwilu špatniši być. Samo w zwjazkowym sejmje su přećiwo ćěkancam měrjace so namócnosće w Clausnitzu a woheń w Budyšinje rozjimali, kotremuž někotři hišće hołdowachu. Tuchwilu zdawa so Sakska być centrum tajkich namócnosćow a antiwukrajneho nastajenja scyła. Po najnowšich woprašowanjach je wona mjeztym najnjewob-lubowaniši zwjazkowy kraj Němskeje.
Ministerski prezident Stanisław Tilich je reagował a sej „sylniši stat“ žadał. Njerozumju to. Lěta dołho su nam knježacy w Drježdźanach prědowali, zo je w Sakskej wšitko w porjadku. Smy takrjec ći najlěpši: Financy stata su wuběrne, bjezdźěłnosć woteběra, kubłanski system je bjezporočny a hospodarstwo ze swojej wulce modernej technologiju je přikładne. Prawicarske tendency w Sakskej? Hdźe tež to! Lěwicarscy ekstremisća su runje tak zli! A nětko tajke něšto!
Knježerstwo je wužadane
Wosrjedź nocy jězdźa awta policije a wohnjoweje wobory nimo domskeho, w kotrymž bydlu. Njebjo je z wohenja rozswětlene. Narano dóstawam mejlku z wobrazom wotpaleneho bywšeho Budyskeho hotela Husarenhof. Jenož něšto pozdźišo słyšu wot muža, kiž bě w bliskej pjekarni, zo běše tam nošna tema rozmołwow před a za předawanskej tejku zapalerstwo. Tenor diskusijow rěkaše: Je načasu, zo wobydlerjo zamołwitosć sami do ruki wozmu, dokelž to politikarjo njezamóža. Znaty bě tak přesłapjeny, zo pjekarnju wopušći. Apetit na čerstwu całtu bě jemu zašoł. Nadźijomnje so w tychle hodźinach mnohim tak dźe.
Wěmy mjeztym, zo bu imobilija wotpohladnje zapalena. Zo su ludźo, kaž policija zdźěli, pódla stali a tomu přikleskowali, je wohidne. Słuša to k před wjace hač 25 lětami wuwojowanej swobodźe, zo pomoc z domizny ćěkacym zapowědźimy? Kajke to zmyslenje jednotliwcow!
Najprjedy raz wšo zawěsćene?
Přichodne financowanje Załožby za serbski lud je zawěsćene. To je powěsć tydźenja, kotraž njeje jenož přez serbske a regionalne medije šła. Naš lud wona wulce zwjesela, wšako móža serbske institucije skónčnje tak dźěłać, kaž su sej to předewzali. A šansy, zo załožba spěchowanske próstwy přizwoli, přiběraja.
Nichtó njeměł šansu zapasć
Sakska statna ministerka za kultus Brunhild Kurth (CDU) překwapja. Z čim? Wona wabi z wobydlerskimi rozmołwami za aktualnu kubłansku politiku. Njewšědne to postupowanje sakskeho ministerstwa do rozsuda wo nowelěrowanje zakonja, takrjec ludej „na hubu hladać“. Dobry to rozsud ministerki, potrjechenych – a to je wjetšina wobydlerstwa, mjenujcy šulerjo, wučerjo, starši, dźědojo, wowki a dalši – do diskusije wo nowym šulskim zakonju zapřijeć.
Zejmuju swój słomjany kłobuk
Ně, njejsym žana póstniska nora. To cyle zjawnje praju. Runje tak zjawnje pak přiznawam, zo sym so lědma hdy telko smjał kaž minjenu sobotu na 1. kapičkowym wječoru Serbskopazličanskeho karnewaloweho towarstwa w Njebjelčicach. W dwuhodźinskim programje je mje sčasami woprawdźe brjuch bolał a sym sej někotružkuli sylzu trěł. To so mi zawěrno tak spěšnje njestanje.
Serbske spisy sej wupožčować?
„Smy hišće w zbožownym stawje, zo móžemy w Budyskim wokrjesu nimale we wšěch kónčinach w bibliotekach wupožčowanje medijow zawěsćić“, praji Serbskim Nowinam wjednica Budyskeje měšćanskeje biblioteki Sabine Kempel. Z tym wona měni, zo je poprawom w kóždej gmejnje wobstajne wupožčowanje knihow, słownikow, notow, pućowanskich kartow, nowinow a časopisow, CDjow, słuchoknihow, DVDjow a CDjow-ROM přez hłownohamtsce a pódlanskopowołanskich přistajenych kaž tež čestnohamtskich pomocnikow zawěsćene. Zdobom je sej loni wjace hač 56 000 dźěći a dorosćenych přez hornjołužiski internetny portal „Onleihe“ elektroniske medije kaž e-booki wupožčiło. Prašam pak so, čehodla namakamy w regalach Budyskeje a Kamjenskeje knihownje jeno mało ryzy serbskich spisow, čehodla móžeš sej tam skerje němskorěčne knihi serbskich spisowaćelow wupožčić? Hižo lěta je argumentacija bibliotekow tež na wsach, zo so pječa přemało Serbow za spisami w swojej maćeršćinje praša.
Móžny model wupruwować
Nazymu 2014 je so Budyski krajny rada Michael Harig (CDU) w interviewje ze Serbskimi Nowinami wo tym wuprajił, kak hodźeli so naležnosće našeho ludu hišće lěpje do dźěławosće wokrjesneho sejmika zapřijeć. Tehdy bě tež wo serbski wuběrk město dźěłoweho kruha za serbske naležnosće šło. Tajki konstrukt dźěło sejmika braniborskeho wokrjesa Sprjewja-Nysa wot decembra 1998 wobohaća. Model z Delnjeje Łužicy pak njeje Budyskeho krajneho radu dotal hišće přeswědčił.
Štož je krajny rada Harig na změnu wobstejnosćow tłóčacemu dźěłowemu kruhej za serbske naležnosće na jeho njedawnym posedźenju namjetował, je wažny mjezywuspěch: Čłonojo gremija měli so jako kompetentni wobydlerjo do wuběrkow wokrjesneho sejmika z poradźowacym hłosom powołać. Eksplicitna serbska wěcywustojnosć ma so potom – jeli wokrjesny sejmik 21. měrca namjet zarjadnistwa sćěhuje – wot meje na wuběrkowych posedźenjach wobdźěleć.
Wumjetowanja njepomhaja
Tele dny dyrbjachmy nazhonić, zo su mjez ćěkancami tež čorne wowcy. Podawki silwesterskeje nocy w někotrych městach Němskeje nam tole wuwědomjeja. To zdobom pokazuje, zo njeje towaršnosći lochko, azyl pytacych integrować. Hač ćěkanc, čorna wowca abo domoródny – wšitcy su čłowjekojo.
Mamy so nětko wšitkich swojich demokratiskich zasadow a přeswědčenjow wzdać? Ně, dyrbimy sej mjezsobny respekt wužadać. K tomu słuša, zo wobě stronje płaćiwe prawidła a zakonje akceptuja. Runje tohodla je nimoměry wažne, zo wo ćežach při integrowanju zjawnje rěčimy – tež we Łužicy. Problemy, wo kotrychž ničo njewěmy, njemóžemy wotstronić. Mjezsobne wumjetowanja połoženje njepolěpša. Njeakceptancu a zdźěla hidu na wšo cuze a ćěkancow tuchwilu bohužel na serbskich wsach přiběrajcy začuwaš. Mnozy Serbja sobu swarja a su wo aktualnej politice w našim kraju přesłapjeni. Wočakujemy wot wjetšiny, zo nas chutnje bjerje. Tohodla měli my ćěkancow chutnje brać a njeskutki jednotliwcow njespowšitkownjeć.
