Zajac w pěstowarni
Njewšědne jutry
Ilustracija: Christin Lukašowa
Helena a Leandra stej so hižo tydźenje dołho wjeseliłoj, zo smětej lětsa zaso na konju jěchać. Jutrownička je za njej stajnje cyle wosebity dźeń. Lětsa pak běše wšitko hinak. Křižerske procesiony njeběchu, křižerjo wostachu doma a sej ze swójbnymi jutrowne kěrluše zanjesechu. Bože mšě smy před kompjuterom abo radijom sedźo swjećili. Jutrowny zajac pak je so při wšěch ćežach na naše zahrody zmužił! W basnjomaj Heleny a Leandry znajmjeńša začuwaće, kajki wulkotny swjedźeń to je. A klětu budźe wšitko zaso hinak. Milenka Rječcyna
Wosebity procesion so na puć nastajił
Foće: Hubert KolaCyle bjez křižerskeho procesiona tola njeńdźe, su sej Kolic dźěći Jakub, Konstantin a Ławrjenc w Haslowje myslili. Nan Tomaš jěcha kóžde lěto w Radworskim procesionje sobu a tuž su prosće cyłe hrajkace konje do zahrody donjesli a sej swójski procesion z nich natwarili. Wězo njejsu tež na Radworsku a Baćońsku wosadnu cyrkej pozabyli a jej z pomocu paketow přihotowali. Tež chorhoje su paslili. A tak sedźeše Ławrjenc jutrowničku při najrjeńšim słónčnym wjedrje kěrluše spěwajo na zahrodźe a je nanej k wjeselu kusk po kusku procesion do směra na Baćon suwał. Hubert Kola
Basnik a bojownik
Benedikt Dyrlich budźe přichodnu wutoru 70 lět
Zbytne wuznaće
Benedikt Dyrlich
Na kruchaj! syk truhnył njebě
Měsačk wot suknje słónca
Złamał njebě poprjanc Europa:
Tam zapad tu wuchod
Přez mje zjědźe sekery lico:
Jedna ruka noha poł hłowy
Placnychu wo zdónk pralipy
Rostu z drjewom z klina
Maćerje: hłuboka studnja
Tamna połka ćěła
Pójsny so na žorawja křidle
Ćehnje smorže jej kóžde žórło
Do swěta njewěrnych sonow
Sym ludźik kiž lećeć dyrbi
Sym ludźik kiž korjeń trjeba
Tradam polaritu
ze zběrki „W paslach“ (1986)
Wobšěrny přehlad wo stawiznach Ruskeje rewolucije a Sowjetskeho ...
W swojej knize „Das Haus der Regierung“ wotkrywa nam Jurij Sljozkin (Yuri Slezkine) nimale sto lět stawiznow: Wone sahaja hač ke korjenjam socialistisko-komunistiskich hibanjow a wottam hač k dobje po Druhej swětowej wójnje. Podtitul publikacije z lěta 2018 „Eine Saga der Russischen Revolution“ njeje na žadyn pad přehnaty.
63lětny awtor Jurij Sljozkin je rusko-židowskeho pochada – rodźeny w Sowjetskim zwjazku – a wuči dźensa jako profesor stawiznow w Kaliforniskej. Po studiju na filologiskej fakulće Moskowskeje Uniwersity Lomonosowa bě wón wupućował.
Kniha Sljozkina je rozrjadowana do třoch zwjazkow z dohromady šěsć dźělemi, kotrež wobsteja z 33 kapitlow. K tomu mamy epilog, předsłowo a přiwěšk z registerskim aparatom. Titule jednotliwych dźělow knihi su wědomje po wotběhu jedneje wumóženskeje stawizny natwarjene.
Són wo čłowjeku noweho typa
W rěči, wěrje a tradiciji zakótwjene
Přezpólne spěwarki – Rowniske glosy – slepjanšćinu zaměrnje zachowuja
Wulki swjedźenski ćah je Rownjanow a jich hosći w septembrje 2006 zawjeselił. Tak dopominachu tehdy na 200lětne wobstaće Njepilic statoka. Wosrjedź swjedźenskeho ćaha předstaji spěwna skupina Rowniske glosy wobraz wo serbskim nałožku přezpólneho spěwanja „Pćezpolne spiwanje“. „Hač do lěta 1955 bě nałožk w Rownom žiwy. Zo móhli jón awtentisce pokazać, bě tójšto dźěła trěbne“, powěda Rownjanka Erika Petrikowa. Mějachu zajimowane žony za skupinu namakać. Runje tak wažne bě narodnu drastu přezpólnych spěwarkow zestajeć. Wona wobsteji z módrozeleneje plisěrowaneje suknje, z běłeho płatoweho šórcucha a słónčneho rubiška, běłeho rubiška z róžowym mustrom. Předewšěm Erika Petrikowa a Rita Krautzowa stej tehdy zaměrnje zajimče pytałoj a namakaštej je w Rownom, Trjebinje, Mułkecach, Slepom, Budyšinje a Choćebuzu. Pilnje nazwučowachu sej wone za předstajenje nałožka typiski kěrluš „Dowěr so Bogoju“.
Dr. Pětr Brězan: „Serbja su hłuboko wěriwy jutrowny lud“
Jutry wozjewjeja křižerjo wjesołe poselstwo wo zrowastanjenju Jězusa Chrystusa. Lětsa pak je wšitko hinak. Koronapandemije dla so křižerske procesiony njewotměja. Skótny lěkar dr. Pětr Brězan z delnich Sulšec hižo wot lěta 1946 bjez přestawki w Kulowskim procesionje sobu jěcha. Lětsa by tomu 75. króć było, zo by poselstwo do Ralbičanskeje wosady sobu njesł. Wo tejle wosebitej situaciji a jeho myslach k jutram je so Andreas Kirschke ze serbskim katolikom rozmołwjał.
Knježe dr. Brězano, křižerske procesiony lětsa na wukaz sakskeho ministerstwa za strowotnistwo a socialne njebudu. Kak sće powěsć přijał?
P. Brězan: Ja to wulce wobžaruju, ale zdobom dowidźu. Strowota kóždeho jednotliweho čłowjeka steji nětko na prěnim městnje. Po wšěm swěće howrjaca koronapandemija je hižo tójšto smjertnych woporow zawostajiła.
Što chceće nětko činić?
K Božej česći a křižerjam k spomóženju
Kulowčanka Marja Hančcyna by Ralbičanskim křižerjam lětsa 30. króć hospodu poskićiła
W martrownym tydźenju maja poprawom wšitcy ruce połnej dźěła. Lětsa pak je wšitko trochu hinak. Jutry dźě wotměja so bjez nam wšitkim derje znatych křižerjow. Minjene lěta je ličba křižerjow w nimale wšěch dźewjeć křižerskich procesionach přiběrała, a tak bě zdobom trjeba jim zaručić městno, hdźež móžeš konja we wopytanej wosadźe wotstajić a sej přestawku popřeć. Hdyž so Ralbičanski křižerski procesion dopołdnja do Kulowa nastaja – stajnje něhdźe 300 muži jich je –, zo by wozjewjał zrowastanjenje Chrystusa, wjesela so křižerjo tež na hospodliwosć Kulowskich hospozow.
Nastajenje z časa dźěćatstwa
Lětsa by tomu było 30. króć, zo pohosćataj tam Hančkec mandźelskaj wobstajnje něhdźe dźesać Ralbičanskich křižerjow a zaručataj tež zastaranje koni. Čehodla ma Marja Hančcyna, kotrejž budźe spočatk meje 70 lět, to za samozrozumliwe a trěbne, za to namakaš wotmołwu w jeje zažnym dźěćatstwje.
Z wulkoměsta do (nje)zanjeseneho kućika Łužicy ćahnyłoj
Jědźeš-li nimo pensije, lodarnje a kofejownje „Kśišowka“ w Huštanju (Wüstenhain), móžeš za rjenje wutwarjenej imobiliju jenož hišće začuwać, zo bě to něhdy bróžnja.
Rozsud Sandry Wilhelmoweje a Hanza Wylema-Keła, do Delnjeje Łužicy ćahnyć, bě prawy. Zeznałoj běštaj so w Lipsku. Sandra wottam pochadźa, Hanzo z Drježdźan. Staj potajkim wobaj wulkoměšćanaj. W lěće 2015 pak běštaj so na njewšědny krok zmužiłoj. W Huštanju, zanjesenej wsy njedaloko Wětošowa, bě stary knježi dom na předań.
Jutry doma
Dokelž njemóžemy lětsa žane křižerske procesiony widźeć, je Mila Dźisławkec z Dobrošic tajki namolowała. Pjeć lóštnych zmylkow pak je wona zapřijała. Namakaš je?Rysowanka: Mila Dźisławkec
Najebać koronapandemiju, kotraž so po cyłym swěće wuskutkuje, ludźo we wjele krajach jutry swjeća. Byrnjež to lětsa jenož doma w swójbje było, so přiwšěm wjeselimy. Tež w Armenskej, Mexiku a Běłoruskej dźěći jutrowne nałožki a tradicije pěstuja. W Sierra Leone wone zmije pušćeja, w Běłoruskej drjewjane jejka pomoluja. W Mexiku wotměwaja poprawom wulke procesiony, tajke pak tam tónraz njebudu, dokelž njejsu dowolene.
Tež w Serbach njeje tónkróć wjele jutrownych nałožkow móžnych. Na Budyskim Hrodźišku je jejkakulenje wotprajene, a najwšelakoriše zarjadowanja wupadnu. Bolostne tohorunja je, zo lětsa žanych křižerjow njewuhladamy. Po cyłym swěće mamy so rjanych nałožkow wzdać, ale přiwšěm móžemy jutry dostojnje swjećić. Bianka Šeferowa
