Wšitko njebě a njeje cyle tak lochko
Wutworić Dźěłanišćo za serbske kubłanske wuwiwanje (ABC) w Choćebuzu bě swój čas njewšědne. Před 25 lětami bě Braniborska wukaz za to wudała. Na swjedźenskim zarjadowanju k 25ćinam załoženja ABC w meji spominachu na to něhdyšej nawodaj Pětš Janaš a dr. Fryco Libo. Nětčiša nawodnica dr. Christiana Piniekowa dawa wid do přichoda.
Pětš Janaš běše mnohe lěta skutkował jako wučer na Budyskim Serbskim wučerskim wustawje. Po přewróće zhubi tam njejapcy swoje přistajenje. W septembru 1991 sta so z čłonom rozhłosoweje rady braniborskeho sćelaka ORB a nazymu 1991 započa dźěłać w braniborskim ministerstwje za kubłanje, młodźinu a sport (MBJS). Bjezdwěla tež na jeho iniciatiwu přikaza 16. oktobra 1991 ministerka Marianne Birthler, zarjadować městno koordinatora za serbske šulske a kubłanske naležnosće z poł dźěłowym městnom na Delnjoserbskim gymnaziju a dalšim při MBJS.
Dźěłapołny započatk
Za dobrymi awtorami intensiwnje hlada
Na wopyće pola nawjedowaceje lektorki Janki Pěčkec de Lévano w Ludowym nakładnistwje Domowina
Tužnota w rumnosći pod třěchu doma Ludoweho nakładnistwa Domowina w Budyšinje tłóči. Kak móža sobudźěłaćerjo lektorata při tajkej ćopłoće tule scyła dźěłać?, so prašam. „To ničo njepomha. Dyrbimy swoje dźěło činić a planowane knihi sčasom za ćišć hotowe měć“, praji mi nawjedowaca lektorka Janka Pěčkec de Lévano. W jeje dźěłarni šěrokosć dźěłoweho wobjima kóždemu hnydom do wočow bije. Na dołhim pisanskim blidźe z kompjuterom, na regalach a na dalšim blidźe leža manuskripty a knihi. Tójšto je hižo dodźěłanych, ale na cyły rjad z nich čakaja hišće wobšěrne, napinace lektorske dźěło a korektury, prjedy hač čitar knihu abo brošuru do rukow dóstanje.
Wuznamny předchadnik moderneje serbskeje lyriki
Před 100 lětami so basnik Jurij Chěžka narodźił
22. julija 1917 narodźi so Jurij Chěžka w Hórkach pola Kamjenca jako třeće dźěćo z druheho mandźelstwa serbskeho žiwnosćerja a skałarja. Jeho mać Hana bě pozdźišo jako ludowa powědarka daloko připóznata. Na poručenje Chróšćanskeho fararja dósta nadarjeny hólc 1929 stipendij za Arcybiskopski gymnazij w Praze, hdźež bu – do 1937 – zdobom chowanc přisłušneho konwikta. Wuwučowanska rěč bě tam čěšćina, serbšćinu wuknjechu šulerjo z Łužicy we wobłuku lěta 1931 wobnowjeneho towarstwa „Serbowka“.
Projekt je podobny hudźbnej bajce „Pětr a wjelk“
Rozmołwa wo nastawacej twórbje ze spisowaćelom a z komponistom
Spisowaćel Křesćan Krawc je napisał powědku z dźěłowym titulom „Bój wódnych mužow“ a předpołoži ju komponistej Hincej Rojej, zo by ju zhudźbnił. Nastać ma sinfoniska twórba z recitatiwom. Alfons Wićaz je so z twórcomaj wo projekće rozmołwjał.
Po wuspěšnym romanje „Paradiz“ sće nětko spisał tutu powědku-bajku. Wo čo so tule jedna?
Wšěm so „na kwasu“ Chróšćanskich šulerjow lubiło
Kwas je cyle wosebite dožiwjenje. Tole začuwachu wšitcy, kotřiž běchu sej spočatk junija do Chróšćanskeje wjacezaměroweje hale „Jednota“ dojěli. Tam mjenujcy Chróšćanscy šulerjo wulce kwasowachu.
Kaž we woprawdźitym žiwjenju steješe njedaloko duri do kwasneho domu hosćićel a witaše hosći. Nimale kóždemu móžeše nawoda zakładneje šule „Jurij Chěžka“ ruku dać. Tajke wutrobne witanje hewak na zjawnych zarjadowanjach zrědka dožiwiš. Při tym wuprudźeše Měrko Šmit wulki měr, byrnjež tež jemu zawěsće wutroba pukotała. A w garderobach knježeše napjatosć kaž w kołću, prjedy hač so pčołki na swój prěni lět podadźa. Za šulerjow, haj wšitkich, wot 1. do 4. lětnika bě zarjadowanje kaž tajki prěni lět, w tym padźe na jewišćo, před kotrymž wjele ludźi sedźeše. Přetož woni, mali kwasarjo, běchu jedyn kaž druhi do programa „Serbska dźěćaca kwasna rewija“ zapřijeći.
Łódź mortwych, ikona terora a tójšto njepomjenowaneho
Twórby Horsta Bachmanna wustajene
Hišće hač do 6. septembra móža sej zajimcy wobhladać we wyšim zarjadniskim sudnistwje na Budyskim hrodźe wosebitu wustajeńcu dźěłow łužiskeho tworjaceho wuměłca a přećela Serbow Horsta Bachmanna. Składnostnje jeho 90. narodnin a 10. posmjertnin su ju Załožba za wuměłstwo a kulturu w Hornjej Łužicy, Muzej Budyšin a Ernsta Rietschelowe kulturne koło zhromadnje z hosćićelskim domom zarjadowali.
Mały lud – wulki błud?
Hdyž pytamy w tekstowym korpusu serbskeje rěče za słownej skupinu „mały lud“ we wšěch gramatiskich padach, dóstanjemy wjace hač 200 wuslědkow. Podobne formulacije ze samsnym woznamom, kaž na přikład „mały ludźik“ při tym ani zapřijate njejsu. Njejedna so drje při wšitkich nalistowanych přikładach wo sebjewopisowanje Serbow po wašnju „naš mały lud“; lubowólne proby pak pokazuja, zo to při wšěm za wjetšinu přitrjechi. Wot toho wothladajo, zo korpus serbskeje rěče, byrnjež hižo poměrnje wobšěrny był, zdawna hišće cyłe serbske pismowstwo njewopřijimuje, nańdźemy „mały lud“ jako sebjewopisowanje Serbow tež na druhich městnach. Na přikład na stronje Serbskeho muzeja w interneće runje tak kaž w blogu Piwarca a mnozy so zawěsće tež na někotružkuli narěč abo situaciju w rozhłosu dopominaja, hdyž so wo „małym serbskim ludźe“ rěčeše.
Rjane fota a bohate informacijewo serbskich měšćanskich cyrkwjach
Budyski Michałski Boži dom je prawa městnosć za wustajeńcu „Serbske cyrkwje mjez Lubijom a Luborazom“ – wěnowana 500. róčnicy Lutheroweje reformacije. Cyrkej słuži wot lěta 1619 hač donětka ewangelskim Serbam Budyšina a wokoliny jako Boži dom, w kotrymž swjeća kemše tež w maćeršćinje. Hižo dołho je wona srjedźišćo žiwjenja ewangelskich Serbow a bě farska městnosć serbskeho superintendenta Siegfrieda Alberta a nětko jeho naslědnika Jana Malinka. Tuž so z prawom Serbska cyrkej mjenuje. A bliska Michałska fara je sydło serbskeho superintendenta a Serbskeho wosadneho zwjazka.
Na štyrnaće stejakach dokumentuje informatiwna přehladka Budyskeho Serbskeho muzeja přewažnje z fotami Jürgena Maćija a historiskimi zwobraznjenjemi 21 serbskich cyrkwjow Hornjeje a Delnjeje Łužicy. Jürgen Maćij je wo tutej temje rešeršował, městnosće zhubjenych serbskich cyrkwjow wuslědźił a wustajeńcu muzejej namjetował. Serbski superintendent Jan Malink je k tomu krótke jadriwe teksty spisał, kotrež su němsce, hornjo- a delnjoserbsce podate.
Wodoski a FKK při Brězowskim jězoru
Hač do njedźele wotměwaja na wočerstwjenišću 31. neptunowy swjedźeń
Brězowski jězor słuša ze swojimaj přibrjohomaj mjez Slepom a Běłej Wodu k najrjeńšim wočerstwjenišćam a stanowanišćam Sakskeje. Nimo campingownišća na sewjernym boku jězora ze 120 wotstajenskimi městnami wužiwaja južnu stronu FKK-kuparjo. Tam je městno za 60 bydlenskich wozow a mobilow, caravanow kaž tež za stany. Ludźo su z cyłeje Němskeje, ale tež z wukraja kaž z Nižozemskeje, Pólskeje a Čěskeje – samo z Kanady a Awstralskeje.
Zahroda kaž zanjeseny paradiz
Z njepowalnej energiju twori sej Marina Knöschke wosebity přirodny refugij
Podaš-li so z wotewrjenymi zmysłami do swěta, potom tójšto nazhoniš a sej domiznu bóle zbližiš. Tajki znajmjeńša mějach zaćišć, jako wopytach Droždźij (Drehsa) pola Wósporka. Tam dožiwich mólički wurězk wjesneho žiwjenja, dopominacy na zańdźene časy z widom do přichoda.
„Wěsće wšak, hdźe bydlu, Droždźij čisło 33.“ Bjez problema, sej myslu, jako mi Marina Knöschke swoju adresu poda. Dlěša bjesada na Budyskich wikach sobotu dopołdnja před radnicu njebě móžna. Wšako čakachu po mni dalši kupcy na to, zo bychu sej z Pomorčanskeho poskitka twory wuzwolić a nakupować móhli. Mjeztym hižo dlěje hač lěto tam 57lětna swojich kupcow posłužuje.
oSón sej spjelniła
