Dokumentacijawo maćernorěčnych Delnjoserbach
Jako je w septembrje Šula za delnjoserbsku rěč a kulturu w Choćebuzu na swoje 25lětne wobstaće zhladowała, móžeše jara wuspěšnu bilancu sćahnyć. Na cyłkownje 3 520 kursach a dalšich zarjadowanjach zličichu 52 600 wobdźělnikow. To pak njeje dawno wšo, štož je kubłanišćo nadźěłało. Tež skutkowanje něhdyšeje Centralneje serbskeje rěčneje šule „Kurt Krjeńc“ w lětach 1954 do 1990 w Dešanku dźensniše zarjadnišćo wuspěšnje dale wjedźe.
Do Božej’ nocy zwony du
… a hwězdźički so saja rjenje …“. Tak je naš wulki basnik na wulkotne wašnje zapopadnył začuća, kiž mamy w hodownych dnjach. Hižo wosebite pomjenowanja w našej rěči – patoržica, Boža nóc, Boži dźeń – k wosebitym začućam w tutym krasnym času přinošuja. A wosobinsce měnju, zo je kěrluš we Wosadniku „Ow Boža nóc, ow swjata nóc …“ po melodiji a wobsahu wo wjele hłubši a rjeńši hač „Stille Nacht, heilige Nacht“. A samo za „Jauchzet, frohlocket, auf preiset die Tage …“ z hodowneho oratorija Bacha mamy jako Serbja runje tak začućapołne „Stwórba Boža, templo swjaty …“, drje nic za hodowny čas, ale samsneje kwality a hłubokosće.
Dyrbimy přiznać, a činimy to rady, zo je nas němska kultura, runje, štož hody nastupa, wězo sylnje wobwliwowała. Druhe słowjanske ludy maja tež jara rjane hodowne spěwy a wašnja, kotrež su zdźěla tež pola nas znate. Myslu pak sej, zo smy jako Serbja tola bóle wot němskeho wobwliwowani. A to njeje ničo špatneho.
Musica nova sorabica
Radźene koncerty mjez tradiciju a modernu
W rjedźe „musica nova sorabica“, kotryž zarjaduje Załožba za serbski lud w kooperaciji z kulturnym rumom Hornja Łužica-Delnja Šleska a Serbskim ludowym ansamblom, zaklinčachu nazymu cyłkownje tři koncerty, kotrež so pod hesłom „tradicija + eksperiment“ na najwšelakoriše wašnje serbskej ludowej, abo lěpje traděrowanej, hudźbje w nowym šaćiku runje tak wěnowachu kaž dospołnje nowym kompozicijam. Wšitke zarjadowanja běchu poměrnje derje wopytane – wothłós znajmjeńša bě dobry.
Hejsa hody, hejsa hody du!
Adwentne wiki njejsu jenož komerc, ale spjelnjeja tež socialny aspekt
Dohodowny a tuž chětro potajnosćiwy čas lěta je zahajeny. Wšudźe su rumpodichowe čapki widźeć, w mnohich městach a wsach wuhotuja nětkole adwentne wiki, hdźež móžemy so za hodownymi darami rozhladować, tu a tam nopašk horceho wina wupić, ale tež ze znatymi a přećelemi pobjesadować.
„Wšojedne, kotry dźeń a kak na času je– techno móžu přeco ...
Sofija Cyžec z Njebjelčic jako Ida Bux na rejwanskich nocach a festiwalach po puću
Na modowej přehladce Štefi Hanušoweje „Són z lódki“, kotruž mnozy spočatk nowembra na Budyskej nakupowanskej nocy Romantica před Serbskim domom dožiwichu, bě jako přewodna hudźba drum 'n' bass słyšeć. 21lětna Sofija Cyžec z Berlina steješe za měšenskim pultom a poskićeše balkanowu beatowu hudźbu, po kotrejž so modele na podesće pohibowachu. To so mnohim přihladowarjam lubješe, serbsku DJane dźě wšědnje njewidźiš. Poprawom scyła nic, dokelž nimo Sofije dotal žana druha w Serbach jako tajka znata njeje. W Berlinje bydlaca a tam studowaca mjenuje so z wuměłskim mjenom Ida Bux. „Někajki wosebity woznam drje to nima, skerje je to připadne mjeno ze znateje internetneje pytanskeje mašiny, kotrež derje klinči“, mi Sofija rozkładuje.
We wysokej starobje hišće twori
Komponist Hinc Roj w Klětnom 90. narodniny swjećił
To so dźiwaš, kelko energije w tymle čłowjeku we wysokej starobje hišće tči. Zawčerawšim je serbski komponist Hinc Roj w Klětnjanskim hosćencu „Zum goldenen Tropfen“ 90. narodniny swjećił a gratulacije přiwuznych, přećelow, kolegow-komponistow, wjesnjanow a mnohich dalšich přijał. Wšitcy wupřachu jemu předewšěm strowotu. Ze sylnej wolu a energiju wšak so w Cymplu narodźeny jubilar hižo někotre lěta ćežkej chorosći wobara.
„Mocy dawa mi hudźba. Dyrbju komponować. To je moja nutřkowna ćěr a radosć“, wón rjeknje. A swoju radosć měješe wón tež 3. decembra na koncerće w Kunnersdorfje, na kotrymž zaklinča na jeho česć jeho twórba „Toccata za klawěr op. 15“.
Produktiwny kaž hišće ženje
Serbski komponist Hinc Roj woswjeći zawčerawšim w Klětnom 90. narodniny. Nimo gratulacijow přiwuznych a přećelow přeja jemu tež kolegojo-komponisća wšitko najlěpše k čestnemu dnjej. Někotre přeća je Alfons Wićaz zezběrał:
Ulrich Pogoda, komponist: Hinc Roj je při wšěm brěmjenju wysokeje staroby hudźbnje produktiwny kaž hišće ženje. Přeju jemu, zhladujo na bohate tworjenje, napjate a wupjelnjene žiwjenje. Wjele jeho kompozicijow swědči wo konsekwentnym wuznaću k serbskim korjenjam. Wón wuwiwa swój wosobinski wuměłski wuraz ze strukturow a formow tradicionalneje klasiskeje hudźby. Ze swojimi sinfonijemi, instrumentalnymi koncertami, spěwami, chórowymi twórbami, swojej komornej hudźbu a swojimi mnohimi sakralnymi kompozicijemi je jubilar nimale cyły spektrum klasiskeho muzikaliskeho swěta formow posłužował. Přeju jemu wjele zboža!
Albinus Wolff – posledni katolski farar Rakec?
Wutoru po oculi (třeća njedźela póstneho časa) 1563 wotmě so w Hórkach sudniski dźeń Worklečanskeho knjejstwa. Bartel Repel, zahrodnik we Worklecach, a jeho žona Geza prošeštaj sudniskeho knjeza a knježka Christofa z Mezrada, zo by přizwolił a wopodstatnił, zo zasadźitaj so kóždy z njeju po smjerći partnera za uniwersalneho dźědźićela, wšako njeměještaj dźěći. By-li jedyn z njeju so hišće jónu zmandźelił, hakle potom měło dalše přiwuznistwo dóstać swój podźěl na namrěwstwje. Jako swědcy zrěčenja mjenuja so nimo knježka Franc ze Schreibersdorfa nad Rakecami, Casper z Poster – dźensa nad Dobrošicami – a Rakečanski farar Albinus Wolff. Runje posledni njeje jeno zajimawy jako historiska wosobina, ale tež za přeběh reformacije pola nas na wsach.
Słódnu jědź z karpa sej přihotować njeje woprawdźe žane ...
Karp je a wostanje ryba, z kotrejž so Łužica ze swojimi mnohimi hatami identifikuje. Minjeny čas pak je zajim na słódnej rybje bohužel woteběrał. Přičiny toho su wšelakore.
Karp pak je a wostanje ryba, kiž we łužiskich hatach rosće a kotraž je wonkowne znamjo teje hospodarskeje hałuzy. Łužiscy rybarjo woža ju samo hač k Sewjernemu morju do Hamburga, zo bychu tamnišich lubowarjow karpa z njej zastarali. W minjenym času pak je zajim na słódnej rybje woteběrał. Jedna přičina je, zo ma wona mnohe kóstki; druha, zo słodźi druhdy za žumpadłom. Łužiscy kucharjo su tuž za nowymi receptami pytali, a we wjacorych wobchodach poskićeja mjeztym karpowy filet. Kak pak namaka sej lajk jednory recept za słódny wobjed? Tomu připad druhdy dopomha.
Přelistujo pola lubowarja a kucharja słódnych jědźow Lojzy Wiesera w korutanskim Celovecu receptowe knihi so dźiwach, na kak wšelakore wašnje hodźi so karp přihotować. Na kóncu wšak njebě kniha zakład za słódnu wječer, ale dopomnjenki Lojzy Wiesera na rozmołwu z kucharku a kucharjom, bydlacymaj we měsće Třeboň w susodnej Čěskej.
Běrna, nepl a kulka
Wulki wuběr zemskich płodow njewostaja žane přeće njespjelnjejne
Za NDRski čas bě hišće móžno sej družiny běrnow někak spomjatkować. Wšako mějachmy tehdy jeno 30. Mjeztym je jich 333, a to w najwšelakorišich barbach, formach a kajkosćach. Na wjac hač 50 500 hektarach plahuja w Němskej hišće běrny, a wunošk je porno něhdyšim časam nimale 400 tonow na hektar rozrostł.
Dosć dobry a wotměnjawy poskitk je potajkim nimale přez cyłe lěto zaručeny. Jeno za prawu družinu so rozsudźić njeje wjac tak lochko. Ludźo dźě tež družiny hižo tak njeznaja, kaž bě to něhdy z wašnjom, jako je po ptačkach pomjenowachu. Kós, sykorka, škórc a wróbl (Amsel, Meise, Star, Spatz) běchu w 60tych lětach znate družiny, tež hdyž běchu po kwaliće skerje mjenje hódne.
