Njeby-li žanr w Serbach hižo na – wot­wisnje wot definicije – znajmjeńša dwaceći lět trajacu tradiciju zhladował, by „hudźbne widejo“ dobry kandidat za hornjoserbske słowo lěta 2021 było. „Spočatk doby serbskeho hudźbneho wideja?“, prašeše so kolega Bosćan Nawka hižo loni w awgusće, jako bě skupina Astronawt prěni widejoklip na Youtube-kanalu „Serbska hudźba – Sorbian music“ wozjewiła. Mjeztym namakaš tam dohromady dwanaće přinoškow, dwaj z nich dožiwi­štej na lětušim Choćebuskim filmowym festiwalu (CFF) swoju premjeru, dalšej serbskej widejowej premjerje cyle hinašeho razu stej na CFF k tomu přišłoj. A lisćina nowych klipow přeco hišće dospołna njeje. Hač hiphop, pop, punk, techno, folkpunk a folkpop, hač mainstream abo subkultura – wšelakorosć młodeje serbskeje hudźby wotbłyšćuje so tež we widejach. Za kóždy słód a narok je tam něšto pódla, a to je derje tak. A zo so nimo wuměłskeje runiny politiska diskusija wo serbskim feminizmje, seksizmje a šowinizmje – ­je-li w tym zwisku adjektiw docyła legitimny – wuwiwa, je pódlanski efekt, kotryž wosobinsce witam.

Što je přičina tohole mojeho wuprajenja? Cyle jednorje: Sym zahorjena z angažementa młodostnych, kotřiž su so w nadawku redakcije Serbskich Nowin na woprawdźity dyrdomdej zwažili. A to na ­tajki, zdźěłać magacin „Carpe noctem – Njeskónčna nóc“ – nic do a na předstajenjach, ale po jich zakónčenju, štož běše wosebite wužadanje. Před runje dwěmaj měsacomaj prašach so znatych a tehdy mi hišće njeznatych wyšich šulerjow – serbskich gymnaziastow, studentow a wukubłanych –, hač maja lóšt wuwiwać magacin z dźěłowym titlom mCn, hač chcedźa za njón ideje rodźić a hač su zmužići pisać,­ fotografować a rysować. Běch překwapjena: Wšitcy chcychu sobu činić a produkt młodostnych za młodostnych zdźěłać. Njecyły tydźeń po tym witachu Trio a Kumple kaž tež Pawk na premjeru serbskeje pop-opery. Někotři młodźi redaktorojo mCn běchu z mikrofonom a kameru pódla.

Cyrkej klóštra Marijineje hwězdy w Pančicach-Kukowje je zawěrno woblubowany motiw fotografow. To sej stajnje znowa wuwědomju, hdyž na swojej zahrodźe do wuchoda na swisle Božeho domu a dźěl twarskeho ansambla hladam. Tohodla so njedawno tež dźiwał njejsym, jako na pućiku za płotom cuzeho wuhladach, kiž so z fotoaparatom runje na tónle wobraz měrješe. Jako so wón mi bli­žeše, jeho pochwalich, kajki rjany motiw je sej to wupytał. Tak počachmoj so rozmołwjeć, a jako zhonich, zo chce pěši do směra na Halštrow a hišće trochu dale­, jemu blešku piwa poskićich, takrjec jako posylnjenje na puć.

Cuzy mi powědaše, zo z Halštrowskich kónčin pochadźa a zo je minjene 30 lět w Hamburgu bydlił. Tam a tež na wjele druhich městnach po cyłym swěće je njeličomne łódźe fotografował, wo tym tu abo tamnu knihu wudał. Samo takrjec zhromadneho znateho w běhu rozmołwy zwěsćichmoj, mjenujcy z Wotrowa pochadźaceho Stanija Nawku, kotrehož mój rozmołwny partner znajmjeńša po mje­nje znaješe. Prjedy hač so roz­žohnowachmoj – mjeztym smój sej ty prajiłoj –, wón mi přeradźi, zo rěka Thomas ­Kunadt.

„Najmócniša žona Němskeje“, „najmócniša žona Europy“, „garant europskeje stability“, „stajnje za dialogom pytaca“ – tajke a podobne atributy tele dny słyšiš, hdyž rěča wo zwjazkowej kanclerce Angeli Merkel, kotraž za někotre tydźenje politiske jewišćo wopušći. Móže być, zo žonu, kotraž steješe wot lěta 2005 na čole politiki Němskeje, zwonka kraja takle widźa­. Hdyž prawje hladamy, spóznajemy, zo njeskónči so jenož politiska doba Merkel, ale tež cyły „system Merkel“, kotryž­ wona nawjedowaše a w kotrymž wona po swojim dobrozdaću postajowaše. Při tym wona stajnje zaso stare poli­tiske hesło nałožowaše: Što stara mje moje wčerawše hłupe bledźenje? Wona bě kmana, přeswědčenja, kotrež bě wčera hišće zakitowała, dźensa zaćisnyć a runje to nawopačne činić. Wona takrjec na swo­jim měnjenju „njewisaše“.