Wo skutkownosći zapřijećow
Srjedu stej dwě němskej politiskej akterce, kotrejž so na „mjezynarodnym parkeće“ hibatej – wonkowna ministerka Annalena Baerbock (Zeleni) a ministerka za wuwiće Svenja Schulze (SPD) – směrnicy jeju koncepta „feministiskeje wonkowneje politiki“ zjawnosći předstajiłoj. Je to pospyt, dotal dosć abstraktne wopřijeće skonkretizować. Słowo feminizm je jara sylne a zdobom specifiske słowo, wšako je po cyłym swěće historisce z hibanjom žonow wo runoprawosć wusko zwjazane. Wočakowanja žonow na politiku pod tajkim postulatom su potajkim wysoke. Zo je wotpowědna realna wonkowna politika woprawdźe chětro „worjech“, dyrbješe Annalena Baerbock sama jara spěšnje dožiwić. Lońše podawki w Iranje pokazachu: Hladajo na brutalne postupowanje islamskeho stata přećiwo žonam, kotrež po smjerći Mahsy Amini za swoje prawa demonstrowachu, njebě wonkowna ministerka kmana, tutym skutkownu pomoc poskićić. Nimo werbalneje solidarizacije njeje za škit abo podpěru protestowacych Irančankow ničo zeskutkowniła.
Logika bróni za měr njedosaha
Dźensa, na dźeń dokładnje před lětom, je prezident Putin ruske wójsko do susodneje Ukrainy pochodować dał. W Europje je agresija bjez runjeća po Druhej swětowej wójnje wudyriła. Wona je wulku militarizaciju zbudźiła, štož mjenowaše zwjazkowy kancler Scholz „přewrót časow“. Wójna je, dokelž je politika zaprajiła. Znowa jedyn lud wo swobodu swojeje domizny wojuje.
Z tym wšěm dyrbja ludźo na europskim kontinenće a tež we Łužicy wuwiće nazhonić, kotrehož bychu so mnozy radšo wzdali. To njepłaći jenož za ludnosći w Ukrainje načinjene njesměrne horjo. Hłuboko potrjechene su zdobom maćerje, mandźelske a swójby, kotrychž synow, mužow a nanow je ruski prezident na njetrjebawšim bitwišću zwonka kraja do smjerće pósłał. Je tež młodych łužiskich maćerjow, kotrymž strach wo swoje dźěći spać njeda. Wšako nichtó njewě, hač so inferno bróni, na kajkežkuli wašnje, hišće dale do směra na zapad njewupřestrěje.
Wobnowjena normalita
Silwester so wšudźe a druhdźe zaso mjetajo tolerje za krošikami praskaše, zo so někotremužkuli mjezwoči zaswěći. Ptači kwas wotmě so w Serbach znowa na połnych žurlach, a tele dny wjercholi „pjaty počas“ při Čornym Halštrowje runje tak kaž podłu Ryna po zwučenym wašnju jako masowy spektakl ze zjawnej žlokańcu inkluziwnje zdźěla komatoznych konsekwencow. „Normalita“ je so potajkim po wšěm zdaću nawróćiła. Charakteristisce za tajkule „normalitu“, to knježi wědomostny konsens mjez sociologami, etnologami a (kulturnymi) antropologami, su rituale. Tele wopřijeće njewoznamjenja jenož z nažel nadal přewšo prezentneho, hdyž nic samo přiběrajcy rozšěrjaceho so eurocentristiskeho wida „obskurne“ praktikowanje tradicijow někajkich prawobydlerjow Awstralskeje, Brazilskeje abo Namibije, ale wopisuje powšitkownje rutiny wšěch móžnych towaršnostnych worštow, skupinow kaž tež jednotliwcow po cyłym swěće.
Dwójne měritko humanitarnosće
Dominowaca powěsć w tutych dnjach je katastrofa zemjerženja w turkowsko-syriskej pomjeznej kónčinje. Ličba smjertnych woporow z kóždym dnjom stupa – tuchwilu je jich 21 000. Horjo ludźi, kotřiž su přežiwili – a kiž nětko w rozpadankach za swojimi lubymi pytaja –, je za nas njepředstajomne. Tući nadźiju, zo je pod rozwalinami zaryty lubowany čłowjek tola hišće žiwy, spušćić nochcedźa. Čim wažniša je spěšna pomoc – kóžda hodźina je rozsudna.
Dohromady 45 statow so na najwšelakoriše wašnje na humanitarnej pomocy wobdźěluje. Tuta pak ćeče wosebje na jednu stronu wot katastrofy potrjecheneje kónčiny – na turkowsku. Tež němske knježerstwo je hnydom po zemjerženju turkowskemu statej bjezposrědnju pomoc přilubiło a je wuchowanske jednotki do kraja pósłało. Nastupajo hnydomnu pomoc za Syrisku pak rěkaše w knježerstwowej zdźělence, „zo je z Organizaciju zjednoćenych narodow (UNO) w kontakće...“ Němska pozicija je symptomatiska w skupinje pomhacych krajow. Po zdaću eksistuje dwójne měritko, kotrež rozsud za spěšnu humanitarnu pomoc wowliwuje. Čehodla?
Wopominać, zo njebychmy zabyli
Dźensa wopominamy wuswobodźenje koncentraciskeho a zaničowanskeho lěhwa Auschwitz před 78 lětami kaž tež wšitke wopory nacionalsocialistiskeho namócneho knjejstwa. 27. januar je naš narodny wopomnjenski dźeń. Składnosć to, zjawnje, ale tež wosobinsce zhladować na młódše stawizny, na jednanja, kotrež přeco hišće wšu našu zamóžnosć předstajenja překročeja. Runje tohodla je njeparujomne, zo we wopominanju zdobom na nadawki přitomnosće a přichoda dźiwamy.
Prěni nadawk kubłanja je tón, so wo to starać, zo so Auschwitz ženje njewospjetuje. Tele znate zwěsćenje Theodora W. Adorna měri so we wobydlerskej towaršnosći na kóždu jednotliwču a kóždeho jednotliwca z nas. Z teje přičiny je tutón pomjatny dźeń dorazne žadanje, być a wostać stražliwi. Wopomnjeće na ludomordarstwo na europskich Židach, horjo milionow ludźi, kotrež je nacionalsocialistiske namócne knjejstwo ze swojim čłowjekow hidźacym rasowym błudom na Europu a tamniše dźěle swěta přinjesło, sej pomina, hižo spočatkam kóždehožkuli tajkeho stracha rozsudnje znapřećiwić.
Swójsku poziciju njewosłabić
Zakomdźenja so lědma hnydom wuskutkuja. Lěta so minu a nadobo zrawi dopóznaće a signalizuje, zo njebu něšto chutnje wzate, ale na dołhu ławku sunjene a na kóncu zabyte. Podobnje ma so to z rozsudom serbskich gremijow za wot dźěłoweje skupiny „Korporacija zjawneho prawa“ 2011 namjetowany model, kak hodźało so zastupowanje serbskich zajimow naslědnje polěpšić. Puć do přichoda měješe tehdy model 2 pokazać, „Přeorganizacija załožby a skrućenje Domowiny“.
Tajke po mnohich lětach zrawjene dopóznaće je, zo dyrbi struktura Załožby za serbski lud hinaša być. Serbja sami trjebaja wjace wliwa, měli jako wuraz samopostajowanja wo swojich naležnosćach sami rozsudźeć. A Zwjazk, Sakska a Braniborska tele rozsudy w dohladowanskim gremiju přewodźeja a kontroluja.
Kołoběh mody a horcy powětr
Po krizy je do krizy. Jakož njebychu pandemija, wójna, inflacija, energijowa wěstota, nuza na cyrobiznach, problemčk sćoplenja zemje atd. dosahali, kukluja tu a tam z wohenjom, štož je tomu abo tamnej častodosć z přičinu, jón ze suchej słomu hašeć spytać, a to samo pola nas we Łužicy! Hač na přikład tči za wuprajenjemi patra Wernersbacha w Kulowje kalkil – jeho „dźěłodawar“ wšak swoju samozawinowanu krizu nětko hižo cyłu chwilku pěstuje, přilubjene přepytowanja a z nich w najlěpšim padźe rezultowace polěpšenje su so dotal ryzy jako hołe słowa wukopali –, abo hač woprawdźe wěri, štož praji: Křesćanska mysl so tak abo znak spóznawać njehodźi. Nawopak, jeho retorika dopomina frapantnje na twjerdźenja, kajkež tele dny z Moskwy, Teherana a/abo z erta knjeza Trumpa słyšimy a kotrež su po wšěm zdaću tež we Waršawje, w Budapesće a w Doha přewšo en vogue. Bychu-li, kaž so z tychle stronow rady trubi resp. fifoli, hibanje LGBTQ+, dźenderowanje a scyła tak mjenowana diwersita zawěrno modowe zjawy byłe, měli so před naličenymi „fenomenami“ bojacy wulce so strachować.
Nowozapočatk samopostajenja
Na zašłym posedźenju do nowowuzwolenja załožboweje rady su serbscy čłonojo gremija wažnu kročel činili. Dotal chwalachu oficialnje přeco, kak derje, kak prawje a kak wažne je, (přemócnu) němsku stronu w dźensa najwažnišim rozsudźacym gremiju nastupajo financy za serbske kulturne a rěčne projekty kaž tež institucije přeco za blidom měć. Nětko pak so w rezimeju skutkowanja rady zwěsći, zo su změny nuznje trěbne – płaći dźě njesměrnje wjele mocy, němskich zastupjerjow komunow a pjenjezydawarjow wo předewzaćach přeswědčić. Nimo toho: Serbscy zastupjerjo nimaja žanoho statusa, njeje žaneje wěsteje, kruteje nošneje struktury. Tele dowidźenje je zwjeselace, byrnjež hakle nimale tři lětdźesatki po załoženju załožby přišło. Lěpje pozdźe hač scyła nic. Hačrunjež : Opoziciske politiske mocy su sej wot wšeho spočatka přezjedne byli, zo je stara struktura na škodu serbskich naležnosćow. Štó pak rady na opoziciske hłosy poska, hdyž sej mysli, zo ma mócny tež prawje, tohorunja w serbskich naležnosćach?
Zastarske žorty a nowe nadźije
Snadź zwisuje to z mojej starobu, ale mi so zda, zo je něhdy wjace lamety hody było a wjace žortow silwester. Tym nowym pryzlam so hižo smjeć njemóžu. K tomu přińdźe, zo žorty wo Putinje scyła nowe njejsu. Wzali su za to stare, a město carja, Stalina abo Brježnjewa bu prosće mjeno zaměnjene. Znajeće tón? „Diktator při wěšćerce: Što mi přichod přinjese? – Jědźeš po Moskwje a ludźo so wjesela. – Jim přikiwam? – Ně, kašć je začinjeny.“ Je to směšne? Abo tón: „Putin, Trump a Kim Jong-Un sedźa w lětadle, kotrež spadny. Štó budźe wumóženy? – Čłowjestwo.“ – Woprawdźe? Hdyž by to jenož tak jednorje było, swět na te wašnje wumóžić. Před lětom su nam powědali, zo je wirus naš najwjetši problem. Hdyž budźe tón raz přewinjeny, móže wšitko po starym dale hić. Putinowy februar lěta 2022 z tak mjenowanej specialnej operaciju w Ukrainje je pak přišoł, a naraz je wšitko kruće před wočomaj stało: Iluzija stajneho měra w Europje je so rozpušćiła. Wyše toho smy žiwi w dobje multikrizow. Ničo njebudźe kaž prjedy.
Chanuka a hody lětsa samsny čas
Zo směm Wam na předwječoru hód něšto swojich mysli sposrědkować, je mi wjeselo a česć. Wy wšitcy so hižo dołho na tutón wulkotny a radostny swjedźeń přihotujeće a wjeseliće so na měrne a pokojne swjate dny w kruhu swojich lubych.
