Dešć bě jara spomóžny
Ratarjo maja stajnje z chabłacymi wikami kaž tež z wjedrowymi wobstejnosćemi wobchadźeć. Wo aktualnym połoženju je so Bianka Šeferowa z předsydu regionalneho burskeho zwjazka Budyšin-Kamjenc Stefanom Triebsom rozmołwjała.
Kajka je tuchwilu situacija na łužiskich honach?
S. Triebs: Po horcych temperaturach ze suchej periodu bjez spadkow bě dešć jara spomóžny. Rostliny móža so nětko dale derje wuwić. Tež trawa móže nětko zaso rosć. Po prěnim syćenju trawy za silažu bě dešć nětko trěbny, tak zo móžemy druhi raz žnjeć. Do dešća je strach hrozył, zo łuki horcoty dla spala.
Tučasnje su płaćizny za mlokowe wudźěłki w kupnicach zaso trochu niše. Su so tež płaćizny mloka znižili, kotrež ratarjo předźěłarjam poskića?
S. Triebs: Njeje žanoho direktneho zwiska mjez płaćiznami za surowizny a inflaciju. Mjeztym pak zwěsćamy, zo płaćizny w kupnicach spaduja a wikowarjo z rabatami wo kupcow wabja.
Kajke su płaćizny za wudźěłki ratarjow na wikach?
Lětsa z nowym finalom
Nimo Budyšina a Chrósćic je delnjołužiska wjes Hochoza (Drachhausen) kruty wobstatk mjezynarodneho festiwala Łužica. Maximilian Gruber je so ze zamołwitym na městnje, Tobiasom Ungerom, rozmołwjał.
Kak přihotuje so wjes Hochoza po štyrjoch lětach přestawki lětsa na festiwal?
T. Unger: Wot decembra hižo přihotujemy so na wjeršk festiwala we wsy. Kóždy měsac organizowachmy přihotowanske zetkanja, w kotrychž smy zašłe festiwale reflektowali a přemyslowali, kak móhli lětsa postupować. Dwory we wsy smy w dalokej měrje reaktiwěrowali. Při planowanjach smy so na znaty koncept zašłych lět złožowali. Wotběhi njejsu so we hłownym změnili – smy dobreje nadźije na lětuši festiwal!
W kotrej měry so delnjołužiske wosebitosće do programa zatwarja?
Projekt móhł so dlěšodobny stać
Na wopytowarjow „Pólskich nocow“ w Smochćicach čaka lětsa wosebita překwapjenka. Nimo orchestra, baleta a chóra Serbskeho ludoweho ansambla wustupuja tam lajscy rejwarjo. Milenka Rječcyna je so z choreografom a nawodu skupiny Kornelom Kolembusom rozmołwjała.
Kak je k wutworjenju skupiny dóšło?
K. Kolembus: Po tym, zo běch swój angažement za Serbski folklorny ansambl Wudwor skónčił, běchu mjez tamnišimi rejwarjemi někotři, kotřiž su wosebite wužadanje pytali. Tuž smy projektowu rejwansku skupinu za „Pólske nocy“ w Smochćicach wutworili.
A kotry běše puć do SLA?
K. Kolembus: Młodostni su so na mnje wobroćeli z próstwu, zo chcedźa dale pod mojim nawodom a tym mojeje partnerki Yulije Kasyan rejować. Tuž sym so na intendanta SLA Tomasa Kreibicha-Nawku wobroćił. Smój měnjenja, zo njeměli młodostni wostać takrjec ,na puću stejo‘. Tuž smój zrodźiłoj ideju, wutworić projektowu rejowansku skupinu w kotrejž tuchwilu jědnaće młodostnych, dźewjeć holcow a dwaj hólcaj rejuja.
Što chcedźa rejowarjo publikumej w Smochćicach poskićić?
Demenca a wid do přichoda
Budyski Serbski muzej poskića na demencu schorjenym abo ludźom ze zbrašenjom wosebite poskitki a wodźenja. Milenka Rječcyna je so z Móniku Ošikowej, zamołwitej za kulturne sposrědkowanje a zjawnostne dźěło, rozmołwjała.
Sće jako muzej poskitki same wuwiwali?
M. Ošikowa: Haj, to smy na zakładźe tu wustajenych eksponatow. Jako běch w lětomaj 2020/2021 brošurku ,Kubłanske a posrědkowanske poskitki‘ naćisnyła, smy so we wobłuku poskitkow šěršo nastajili. A z tym smy nimo dotalnych tež dalše zaměrowe skupiny zapřijeli, nimo dźěći a młodostnych přiběrajcy dorosćenych, kotrymž móža być naše poskitki dalekubłanje.
So z poskitkami měrić na zbrašenych a na demencu schorjenych njeje přiwšěm jednorje. Što je Was k tomu inspirěrowało?
M. Ošikowa: Sym tajke wodźenja ze zbrašenymi w Kamjenskim muzeju dožiwiła. To běše přewšo wobohaćeće. Mějachmy to tež w Serbskim muzeju, njeběše pak pisomnje skrućene a tuž tež njeznate. Z brošurku je so to změniło.
Sće měli hižo duchownje, dušinje a/abo ćělnje schorjenych hosći?
Digitalizowanje jako posłužba
Dohromady tři dźěłowe městna wupisa Serbski institut (SI) za nowy projekt digitalizaciskeho centruma. Wo tutym je so Milan Pawlik z nawodu Serbskeje centralneje biblioteki a Serbskeho kulturneho archiwa w SI, Witom Bejmakom, rozmołwjał.
Što je hłowny zaměr digitalizaciskeho centruma?
W. Bejmak: Hłowny nadawk je: Serbske kulturne herbstwo digitalizować, to rěka, je z analogneje do digitalneje formy přewjesć. Tutón transfer ma kulturne objekty we wšěch analognych formach wopřijeć: awdija, wideja, filmy, wobrazy a fota, teksty respektiwnje ćišćane wudźěłki kaž tež tři-dimensionalne objekty. Wuzběhnyć chcu, zo njeje digitalizowanje jenož na objekty z wobstatka SI wusměrjene – chcemy je jako posłužbu wšitkim serbskim institucijam a dalšim akteram serbskeho kulturneho žiwjenja poskićić.
Najebać wažneho nadawka je centrum jako projekt zapołoženy. Čehodla?
Podpěra sylnym žonam z Łužicy
Z wodźacym motiwom „Hromadu zrosć a tworić“ nastawa tuchwilu syć žonow we Łužicy. Na njedawnym prěnim zarjadowanju wobdźěli so 60 zajimčow. Andreas Kirschke je so z iniciatorku Romy Hoppe rozmołwjał.
Kak je k załoženju syće dóšło?
R. Hoppe: Łužica so přeměnja. Žony z regiona móža k wuspěchej změny přinošować. Wěrju do toho, zo maja žony wulki potencial. Woni wšak dwójne poćežowanje, kaž swójbu a powołanje, hladanje dźěći a přiwuznych, wuběrnje zmištruja, Z temami kołowokoło powołanja so často sami zaběraja. Łužica je kónčina, hdźež je wjele „sylnych“ žonow, kotrež dyrbjeli so podpěrać. Tohodla syć załožich. Naš zaměr je, poskitki zestajeć. Z tym chcemy žonam grat a strategije poskićić, tak zo móhli so žony hladajo na powołanje lěpje dale wuwić.
Na prěnim zeńdźenju w Choćebuzu je Aline Erdmann rěčała. Wona je społnomócnjena za runostajenje města Choćebuz. W jeje přednošku wěnowaše so wona powołanskim perspektiwam žonow. Wo kotre wobsahi konkretnje dźěše?
„Chcemy so z pčołku identifikować“
Pěstowarnja „Chróšćan kołć“ je we wobłuku programa „Simul+“ 5 000 eurow dobyła. Wo tym, kak tute pjenjezy nětko wužiwaja, je so Maximilian Gruber z nawodnicu kubłanišća Kerstin Šołćinej rozmołwjał.
Čehodla je so pěstowarnja „Chróšćan kołć“ wo spěchowanske srědki we wobłuku programa „Simul+“ požadała?
K. Šołćina: Prěnjotna ideja wuchadźeše z teama, wšako je mi participatiwne, zhromadne dźěło w a z teamom jara wažne. Tak stajichmy próstwu, kotraž wobsahuje wosebje zhromadny spěw wo „Chróšćan kołću“, podobnje spěwej, kotryž eksistuje hižo w Radworskej katolskej pěstowarni. Spěw bě srjedźišćo našeje próstwy, hladajo na to, zo su dźěći, pedagogiski personal kaž tež starši do spěwa integrowani. Dale hdźe wězo wo pčołku, wšako mjenujemy so jako kubłanišćo „Chróšćan kołć“. Chcemy pčołku tematizować: Žiwjenski wobswět, natwar, kotru funkciju wona ma.
Za čo wužiwaće pjenjezy nětko, hdyž sće je dobyli?
Měli tola serbsce wuknyć
Žitawska Greenpeace-skupina je lětsa druhi króć pomhała, twórbu „Pječat mocy słónca“ pólskeje wuměłče Iwony Stypułkowskeje sporjadkować. Milenka Rječcyna je so z předsydu skupiny Clasom Busackom rozmołwjała.
Maće so mjeztym za kmótrow wuměłskeho projekta podłu rěčki Jawora?
C. Busack: Ně, kmótřa njejsmy. Smy skerje partnerojo. Loni kaž tež lětsa staj nas Tomaš Čornak a Hubert Lange přewšo wutrobnje witałoj. A čujemy so tu nimale kaž doma.
Što ćehnje skupinu sem do Miłoćic?
C. Busack: Mamy tu rjany nadawk. Wuměłska twórba wšak steji wosrjedź přirody a je jasne, zo přez lěta zarosće. Smy tam lětsa kerki wuryli a kamjenje, kotrež mandala zwobraznjeja, wurjedźili.
Kotry zaměr ma Waš angažement?
C. Busack: Wuměłska twórba ma być wot daloka a z bliska widźeć. Wona ma w swojej pyše, w tej, w kotrejž je po dozhotowjenju była, skutkować. Nam je to wulke wjeselo, dokelž nastawa na te wašnje něšto přewšo pozitiwne.
Planujeće, klětu zaso přijěć? Potom wšak by to rěkało, zo zrodźiće tradiciju.
Kolumbiska je přeće za 2025
Marko Kowar, Pětr Brězan a Katharina Jurkowa zastupowachu němsku sekciju CIOFF® w Kolumbiskej na kongresu tych, kotřiž folklorne fetiwale wuhotuja. Milenka Rječcyna je so Kathariny Jurkoweje za wuslědkami prašała.
Kak je k tomu dóšło, zo su so Serbja na kongresu zarjadowarjow folklornych festiwalow wobdźělili?
K. Jurkowa: Po lěće 2006 bě to III. forum za direktorow resp. zamołwitych za folklorne festiwale, kotrež so pod labelom CIOFF® wotměwaja. Tutu fachowu wuměnu su tónkróć organizowali sekcija CIOFF® Kolumbiskeje, Institut za ludowe wuměłstwo Cali, město Cali a Kulturne ministerstwo Kolumbiskeje. Serbja su so prěni króć na tajkim kongresu na swójsku iniciatiwu wobdźělili. Po wupisanju je nam krajowa sekcija CIOFF® wobdźělenje wobkrućiła.
Što je was, to rěka serbsku delegaciju, pohnuło so tam podać?
Ideja staršich bu wotpokazana
Na njedawnym zetkanju sakskeho kultusoweho ministra Christiana Piwarza ze zastupjerjemi staršich w Budyšinje bě tež kubłanska referentka Domowiny Katrin Suchec-Dźisławkowa přitomna. Axel Arlt je z njej porěčał.
Kotre starosće staršiskich zastupjerjow najbóle pod nochćemi pala?
K. Suchec-Dźisławkowa: Tych je retomas. Staršich jimaše na přikład falowacy pedagogiski personal w šulach na kraju. Čim bliže wulkoměstam, ćim lěpša je situacija wokoło zastaranja z wučerjemi. Čas za wuwučowanje pobrachuje, dokelž su wučerjo zdźěla ze zarjadniskimi a druhimi nadawkami zaběrani. Starši chcychu wědźeć, kotre konkretne naprawy SMK přewjedźe, wučerjow na kraj dóstać.
Kak je minister Piwarz na to reagował?
K. Suchec-Dźisławkowa: Problematiki su znate, prócowanja zdźěla wunošne. „Ja pak njemóžu sej tež žanych wučerjow napjec“, běchu jeho słowa.
W čim so połoženje na serbskich šulach wot tych z němskich rozeznawa?
