Saněrowanje a přetwar wažnej
Dom zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe w Pančicach-Kukowje ma so tak přetwarić, zo skići wón zbrašenym, swójbam a senioram lěpši přistup. Andreas Kirschke je so wo tym z předsydu zarjadniskeho zwjazka Měrkom Domašku rozmołwjał.
Knježe Domaška, kak wažny je přetwar?
M. Domaška: Jara wažny, wšako bu hižo 1945 twarjeny. Dom bě wjele lět sydło rostlinskeho prodrustwa. Wot 2001 je tu zarjadniski zwjazk w dźensnišej formje zaměstnjeny. Hač na ponowjenje třěchi w lěće 2012 běchu tu jenož mjeńše reparatury. Nam pobrachuja na přikład rumnosće za archiw. Za to chcemy mjez druhim pincu saněrować dać.
Kak přińdu na přikład ludźo z chorobnym stołom do domu?
M. Domaška: Při zadnim zachodźe, kotryž je bjez zadźěwkow, móža klinkać. Sobudźěłaćerjo potom dele přińdu. W přizemju pak nimamy čakarnju.
Spočatk meje sće z radźićelemi wo přetwarje rěčał. Z kotrym wuslědkom?
M. Domaška: Mam nětko nadawk, najprjedy raz spěchowanske srědki za zatwar lifta wobstarać. Runočasnje mam pruwować, kotre spěchowanje je za cyłkowne saněrowanje domu móžne.
Z kotrymi wudawkami ličiće?
Puće běrokratije su wobćežne
Sakski zakoń wo přizwolenju wysokošulskeho studija (Hochschulzulassungsgesetz) ma wliw na studentow wučerstwa. Milenka Rječcyna je so z předsydku Serbskeho šulskeho towarstwa Ludmilu Budarjowej rozmołwjała.
Do nowelěrowaneho zakonja zakótwjeny je bonus za tych, kotřiž chcedźa wučerstwo studować a maja hłubše serbskorěčne znajomosće? Što bonus woznamjenja?
L. Budarjowa: Maturant z maćernorěčnymi znajomosćemi serbšćiny, kiž chce wučerstwo studować, móže sej je wot lěta 2017 po paragrafje 6 mjenowaneho zakonja při požadanju za studij nětko we wšitkich fachowych kombinacijach, nic jenož w kombinaciji ze serbšćinu, přiličić dać.
Kotru rólu hraje při tym SŠT?
L. Budarjowa: Maturanća dadźa sej pola nas swoje hłubše znajomosće serbšćiny wobkrućić. Tež hdyž njebu loni na uniwersitach bonus hišće oficialnje nałožowany, su zajimcy poskitk wužiwali a so z posudkom SŠT wuspěšnje požadali.
Kak postupujeće to z maturantami z Wojerec abo Kamjenca?
Strachi spěšnje přewinyli
Ćišćanska pěstowarnja „Lutki“, kotraž je w nošerstwje Wojerowskeho Dźěłaćerskeho dobroćelstwa (AWO), je so na lětušim dnju a nocy tolerancy wobdźěliła. Silke Richter je so ze sobuorganizatorku Elku Härtel rozmołwjała.
Kak tomu, zo wobdźěla so Ćišćanska pěstowarnja na akciskim dnju?
E. Härtel: Hižo tři lěta wobdźělamy so na akciji. Nam je wažne sadźić znamjo tolerancy, dokelž njeje wona wšudźe samozrozumliwa. Smy tule doma w akceptancy serbskeje mjeńšiny z jeje rěču a nałožkami. To chcemy tež zwuraznić na tymle zarjadowanju, kotrež we Wojerecach mjeztym wjacore lěta přewjeduja.
Što su holcy a hólcy w pěstowarskej starobje na tymle dnju dožiwili?
Sportowe třělenje hłowny zaměr
Delanske wsy su wot njedawna wo towarstwo bohatše. W Konjecach załožichu wojerske towarstwo. Z hłownym iniciatorom Tonijom Ryćerjom je so Marian Wjeńka rozmołwjał.
Kak sće scyła na ideju přišoł, tajke wojerske towarstwo załožić?
T. Ryćer: Pola wowki w Šunowje namakach stary wobraz, na kotrymž wuhladach swojeho pradźěda w kruhu Wojerskeho towarstwa Konjecy a wokolina. Wón bě w towarstwje něšto lět pokładnik. Ja mam to za rjanu tradiciju we wokolinje a myslach sej, čehodla njehodźało so tajke towarstwo znowa załožić. Mamy tójšto towarstwow, wjele ludźi pak tež žanomu towarstwu njepřisłuša. Nam dźe wo to, do wsy trochu wjace zhromadnosće přinjesć.
Znate je, zo je Waš wulki konik motorsport. To wšak z třělcowskim towarstwom ničo činić nima.
T. Ryćer: To trjechi, za motorsport sym wjele po puću. Runje w procesu załoženja noweho towarstwa mějach wjele dźěła. Dokelž pak běch na Łužiskim kole hižo raz towarstwo wutworił a sym jemu tež prěnje lěta předsydował, wěm, kak to funguje.
Towarstwo sće z wosom ludźimi załožili. Sće z tymle wothłosom spokojom?
Hódnotu knihi sej dale wažić
Załožba čitanje a Němske bursowe towarstwo wabi wo młodych čitarjow. Na akciji wobdźěla so mjeztym hižo wjacore lěta tež Budyska Smolerjec kniharnja. Milenka Rječcyna je so z jeje nawodnicu Annett Šołćic rozmołwjała.
Swětowy dźeń knihi je poprawom němskorěčny projekt. Po kotrym puću so Smolerjec kniharnja wobdźěla?
A. Šołćic: Zhonimy wot zarjadowarjow, kotre šule su so rozsudźili k nam do kniharnje přińć abo kotre sej nas do swojeho kubłanišća přeproša. Lětsa na přikład běchu to tři serbske a dwě němskej: Budyski Serbski a Melanchthonowy gymnazij kaž tež Montessoriska šula a zakładnej šuli Worklecy a Chrósćicy. Mamy wjacore tydźenje chwile, sej termin dorěčeć a projekt přewjesć.
Na koho so swětowy dźeń knihi měri?
A. Šołćic: Narěčeni su šulerjo 4. a 5. lětnika šulow cyłeje Němskeje. Projekt přewjeduje so stajnje 23. apryla. Kóždy wobdźělnik dóstawa tón dźeń němskorěčnu knihu z titlom ,Ich schenk dir eine Geschichte‘.
Kotry zmysł tale akcija ma?
Caritas mnohim hódne doma
Hornjołužiski zwjazk Carity wudźeržuje w Budyskej Strowotnej studni zetkawanski centrum. Měrćin Weclich je so wo tym a wo wuměłstwowym busu Hornjeje Łužicy z jednaćelom zwjazka Andreasom Ošiku rozmołwjał.
Štó do zetkawanišća Carity w Strowotnej studni přichadźa?
A. Ošika: Wšědnje mamy tam wšelake temy. Wutoru na přikład přichadźeja maćerje ze swojimi dźěćimi. Poradźować dać móža so tam wukrajnicy a prawidłownje přichadźeja wšelake skupiny k sebjepomocy. Rumnosće hodźa so za přednoški kaž tež za druhe zarjadowanja a swjedźenje wotnajeć.
To rěka, zo njeje to jenož domicil za tak mjenowanych socialnje słabych?
A. Ošika: Na žadyn pad nic. Strowotna studnja je dźěl města a njeje jeno za chudych. Kóždy móže přińć.
Přijimaće rady ideje ludźi, tež serbskich?
A. Ošika: Na kóždy pad. Zetkawanišćo je idejam ludźi wotewrjene. Mamy Serba z Radworja, kiž prawidłownje šach poskića. Wón zamóže młodostnych bydlenskeje štwórće a ćěkancow za to zahorić, wón jich w zhromadnosći wjaza. Tajke něšto prošu wjace!
Wot apryla maće nowy poskitk. Kotry?
Tři premjery za nowe medije
Wjace hač 650 zajimcow wužiwa mjeztym internetny poskitk Serbšćinu online wuknyć (SOL). Maria Untchowa je pola Załožby za serbski lud zamołwita za nałožowanje serbšćiny w nowych elektroniskich medijach. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Před lětom, jako bě Załožba za serbski lud SOL w Budyšinje předstajiła, bě rěč wo tym, wuknjensku platformu tež delnjoserbsce nadźěłać. Kak daloko z tym je?
M. Untchowa: Jutře připołdnju wotměwa so w klubowni internata Delnjoserbskeho gymnazija prezentacija delnjoserbskeje wersije. Wotpowědnje hornjoserbskemu poskitkej je to schodźenk A1, kotryž měri so na žadanja Zhromadneho europskeho referencneho ramika za rěče (GER).
Kotre dalše wobłuki wuknjenskeho poskitka su spjelnjene?
M. Untchowa: Z delnjoserbskej prezentaciju A1 budźetej wot jutřišeho zdobom přistupnej hornjoserbski schodźenk A2 kaž tež jendźelskorěčna wersija za schodźenk A1.
Z kotreje přičiny njebě móžno zwoprědka wužiwać poskitk tež za smartphony?
Derje za wuwiće sebjewědomja
Dźewjeć króć su šulerjo Slepjanskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“ zańdźeny tydźeń předstajili musical „Felicitas Kunterbunt“. Milenka Rječcyna je so z wučerku Sabinu Jurencec rozmołwjała.
Njeje tomu prěni króć, zo zahraja Waši šulerjo musical. Što su wuskutki tohole projekta?
S. Jurencec: Tele dźěło přisporja zhromadnosć a skruća šulerske cyłki. Z tym wuwiwa so socialna kompetenca. Za šulerjow je to wulke wužadanje. Wšako ma kóždy swój nadawk spjelnić. Je to proces profilowanja jednotliwca a derje za wuwiće sebjewědomja. Šulerjo nawuknu na druheho dźiwać a swójske zajimy wróćo brać.
Něhdźe 250 šulerjow 5. do 9. lětnika a dalšej z dźesatki su byli na projekće wobdźěleni. Kak sće to zmištrowali?
S. Jurencec: Smy ze spočatkom tohole šulskeho lěta započeli dźěłać. Kóždy šuler je dyrbjał rozsudźić, hač chce na jewišću abo za kulisami skutkować. Smy samo přewjedli casting za jewišćowe róle a smy kóždu rólu dwójce wobsadźili.
Su wšitcy móhli to činić, za čož mějachu zajim?
„Šwarna ličba wopytowarjow“
Wustajeńca „Krabat – Muž – mytos – marka“ je zakónčena. Bosćan Nawka je so z direktorku Serbskeho muzeja Christinu Boguszowej rozmołwjał.
Knjeni Boguszowa, wosebita wustajeńca Budyskeho Serbskeho muzeja wo Krabaće je zakónčena. Kajki je Waš facit?
Ch. Boguszowa: Cyłkownje widźane bě wustajeńca wulki wuspěch. Měritce za posudźowanje stej nam při tym ličba wopytowarjow a region přesahowace echo. Nam je so radźiło ludźi přiwabić, kotřiž hewak skerje zrědka do muzejow chodźa. Tež wjacore Domowinske a wjesne skupiny mějachu njewšědny zajim a su sej přehladku wuběrnje přihotowani a organizowani wobhladali. Přez wustajeńcu smy nimo toho styki do Chorwatskeje a Słowjenskeje wutwarili a skrućili.
Kelko wopytowarjow sće konkretnje měli?
Ch. Boguszowa: Njedźela, na kotrejž smy finisažu wuhotowali, je nam wězo do kartow hrała – zo zakónčenje we wobłuku lětušeho Krabatoweho swjedźenja na Hrodźe přewjedźechmy, bě wšak wotpohlad. Smy tón dźeń hišće raz 1 500 wopytowarjow zličili, z čimž je sej dohromady něhdźe 9 000 ludźi wustajeńcu wobhladało. To je za nas šwarna ličba.
Nuzu ćerpjacym chcedźa pomhać
Njedźelu wuhotuje Towarstwo swj. Filomeny 13. raz we Łazku beneficny koncert. Alfons Handrik je so z předsydu Geratom Róblom rozmołwjał.
Beneficny koncert před kulisu niwoweho lěsa we Łazku je so stał z rjanej tradiciju. Kak je docyła k tomu dóšło?
G. Róbl: 4. meje 1997 smy tam prěni raz tele zarjadowanje přewjedli. Běch tehdy w předsydstwje Towarstwa Cyrila a Metoda a jako sekcija „Łužica pomha“ smy koncert organizowali.
Mjeztym wěnuje so tomu Towarstwo swj. Filomeny. Z kotreho časa to tak je?
G. Róbl: Po tym zo smy spočatk meje 2011 towarstwo załožili – tuchwilu smy dźewjeć čłonow –, bě nam wažne, nuzu ćerpjacym dale pomhać. Tohodla chcychmy z beneficnymi koncertami pokročować.
Jako małe towarstwo tajke zarjadowanje wuhotować, je wulke wužadanje. Kak to zmištrujeće?
