Čakaja njesćerpnje na nowy nakład
Tež w Budyskej Smolerjec kniharni je horca faza dohodowneje předanje zaběžała. Cordula Ratajczakowa je so z nawodnicu kniharnje serbskeho nakładnistwa Annett Šołćic rozmołwjała.
Dobra kniha hodźi so přeco jako hodowny dar – kajka pak steji nětko na čole lisćiny najbóle požadanych?
Předčitanska funkcija tema
Serbski institut přeprosy pjatk na lětuši Institutny dźeń do Serbskeho domu w Budyšinje. Što tam na zajimcow čaka, wo tym je so Cordula Ratajczakowa ze zastupowacej direktorku instituta dr. Susannu Hozynej rozmołwjała.
Pod kotrym kriterijom sće štyri přednoški na Institutnym dnju wuzwolili?
S. Hozyna: Smy sej projekty wuběrali, hdźež wjacori slědźerjo hromadźe dźěłaja a wo kotrychž sej myslimy, zo tema publikum zajimuje.
A to je po zdaću wosebje digitalizacija, kotraž budźe tónraz ćežišćo.
Moderny wobraz wo nas pokazać
Dr. Robert Lorenc wuhotuje prěnju zhromadnu pućowansku wustajeńcu štyrjoch awtochtonych narodnych mjeńšin a rěčnikow delnjoněmčiny. Cordula Ratajczakowa je so z europskim etnologom ze Serbskeho instituta rozmołwjała.
Kajke su wužadanja wustajeńcy?
R. Lorenc: Technisce dyrbiš so w pućowanskej wustajeńcy wjele bóle koncentrować, dokelž je městno jara wobmjezowane. Wobsahowje chcemy pjeć cyle rozdźělnych skupin předstajić – dansku a frizisku mjeńšinu, Sintow a Romow, Serbow a rěčnikow delnjoněmčiny. Woni njerozeznawaja so jenož mjez sobu, ale tež w swojej skupinje samej kaž Hornjo- a Delnjoserbja. Chcemy stereotypy a definicije wobeńć. K tomu přińdźe, zo je to prěni raz, zo chcedźa so zhromadnje prezentować. Tuž je hižo wuspěch, zo smy po cyłym lěće intensiwneje mjezsobneje wuměny a mnohich zetkanjach w Berlinskim mjeńšinowym sekretariaće w zwjazkowym ministerstwje nutřkowneho zhromadny koncept wobzamknyli.
Što je zakładna ideja koncepta?
Jeno dźesaćo Serbow znali
Towarstwo Škit Budyšin je na lětušej schadźowance za „1. serbsko-němske adwentne spěwanje na Wjacławskich wikach“ wabiło. Bosćan Nawka je so z Florianom Brězanom wo pozadkach akcije rozmołwjał.
Knježe Brězano, što je waše towarstwo pohnuło tajke spěwanje na dohodownych wikach wuhotować?
F. Brězan: Na lětušej Romantice smy so wopytowarjow prašeli, što jich z Budyšinom zwjazuje. Wuslědk bě wostrózbjacy: Žonop a wěže drje su často naspomnili, ale jeničce dźesaćo z cyłkownje sto naprašowanych mjenowachu Serbow. A wjetšina tychle dźesać procentow běchu turisća! To je nam pokazało, zo je serbstwo w měsće přemało prezentne. Po intensiwnej internej diskusiji, kak móhli na tym něšto změnić, smy so rozsudźili, serbsko-němske adwentne spěwanje jako jednu naprawu namjetować.
Kak je město na namjet reagowało?
Zwonka Łužicy lóšo sej respekt Serbow zdobyć
Na dalši literarny wječor „Zynki a linki“ štwórtk je Serbski ludowy ansambl Gabrielu Mariju Šmajdźinu do Röhrscheidtoweje bašty přeprosył. Z dźiwadźelnicu, kotraž w Hamburgu skutkuje, je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Z čim so tuchwilu w Hamburgu zaběraće?
G. M. Šmajdźina: Mějach runje premjeru w tamnišim dźiwadle Thalia. Hra mjenuje so „Nóc wot Neila Younga morjenych“ a bazuje na knize Navida Kermanija „Das Buch der von Neil Young Getöteten“. Hrajemy sydom muži, kotřiž so za Neila Young horja, swoje žiwjenje na njeho nastaja a so w nocy w parku zetkawaja, zo bychu zhromadnje hudźili. To wjele wjesela wobradźa.
Što Was wabi w SLA čitać?
G. M. Šmajdźina: Wjeselu so, swoje powołanje stajnje zaso tež w serbskej rěči wukonjeć. Serbskim basnikam podij skićić je rjany nadawk. Wosebje so wjeselu twórbu Marje Krawcec w kombinaciji z hudźbu wuměłcow SLA předstajić směć.
Čehodla?
To swoje sej wuwědomić
Spěchowanske towarstwo za serbsku rěč w cyrkwi bu na 1. wubědźowanju „Serbski pśichod: Łužyca“ za planowane nowowudaće kěrlušow mytowane. Z jeho předsydu dr. Hartmutom Leipnerom je Milenka Rječcyna rěčała.
Z kotreje přičiny je so towarstwo na wubědźowanju wobdźěliło?
H. Leipner: Při pěstowanju serbskeje ewangelskeje zhromadnosće hraje zhromadne spěwanje wulku rólu: na bohosłužbach, na wosadnym kofejpiću, za chóry a dalše zjednoćenstwa. Spěwać z druhimi je dobry započatk rěč nawuknyć, w našim padźe delnjoserbšćinu.
Zwotkel bjerjeće iniciatiwu Duchowne kjarliže, to rěka spěwarske, znowa wudać?
H. Leipner: Wuznamnu rólu hrajachu při tym „Duchowne kjarliže“, wušłe lěta 2007 w Ludowym nakładnistwje Domowina. Wone su najwuspěšniša a najbóle předawana kniha w delnjoserbskej rěči. Na wulki wliw mjeztym rozebranych spěwarskich nawjazujo přihotujemy nowy nakład.
Budźe tež něšto nowe zapřijate?
Demokratija jekaž žiwy organizm
Składnostnje dnja ludoweho žarowanja wotmějetej so njedźelu we wopomnišću Budyšin komorny koncert a čitanje pod hesłom „Je so stało, tuž móže so znowa stać“. Roman Knižka rozłoži prawicarsku namóc něhdy a dźensa w Němskej, a Berlinski kwintet Opus 45 hudźi. Christina Wittich je so z dźiwadźelnikom Knižku rozmołwjała.
Štó wočakuje publikum na zarjadowanju?
R. Knižka: Syn města, kiž dawno hižo w Budyšinje njebydli a sej přiwšěm mysle čini. Něchtó, kiž hromadźe z dalšimi wuměłcami přijědźe a ze swojeho wida wěcy wotkryje, konkluzije a paralele sćehnje, zo by w připosłucharju dopóznaća budźił.
Titul programa je citat Prima Levija, kiž je Auschwitz přežiwił. Čeje teksty čitaće?
Swoboda měnjenja wažna
W třećej generaciji bydla Cechecy na třistronskim statoku w Miłorazu. Po Hansu Rulce a Paulu Cechu wobsedźi jón nětko Günter Cech. „Moje dźěći a wnučki dyrbjeli dale tu bydlić móc“, wón podšmórny. Na zahrodźe měješe protestnu taflu instalowanu, kotraž bu wotłamana a pokradnjena. Wo sćěhach a reakcijach je so z nim Andreas Kirschke rozmołwjał.
Što je dokładnje na protestnej tafli stało?
G. Cech: Na njej bě napisane: „Žane wosebite polo Miłoraz! Žane přesydlenje Miłoraza! Žane dalše mylenje mortwych na kěrchowje! Zachowanje dróhow do Miłoraza! Wuchowajće naš rjany Miłoraz!“ W nocy wot 21. na 22. oktober bu tafla pokradnjena. To smy hnydom policiji přizjewili.
Kak pad začuwaće?
G. Cech: Wězo běch perpleksny, to je zachribjetne. Moja prěnja mysl bě, zo móhł to jenož něchtó ze wsy być, kiž so boji, zo njebudźe Miłoraz tola přesydleny. Sam njejsym nihdy ničo přećiwo taflam we wsy činił, kotrež za přesydlenje rěča. Tohodla sym přesłapjeny. Tajki pad je wohańbjacy a nima ničo ze swobodu měnjenja činić. Nas, kotřiž chcemy tu wostać, praktisce wumocuja.
Lóštnje na znate wašnje
Lajska dźiwadłowa skupina Šunow-Konjecy předstaji sobotu ze swojej nowej inscenaciju „Ludźo, njedźiwajće so“ hornjoserbsku prapremjeru. Bosćan Nawka je so z nawodu cyłka Danielom Wjenkom rozmołwjał.
Knježe Wjenko, što móžeće nam wo razu a wobsahu hry přeradźić?
D. Wjenk: Jedna so wo komediju, w kotrejž so wjacori mužojo prawidłownje zetkawaja, zo bychu rozmyslowali, kak móhli – tak chcu to raz rjec – swoje hobbyje najlěpje pěstować. A wězo hraje naša „stara Rosa“ znowa wažnu rólu.
Kelko předstajenjow planujeće?
D. Wjenk: Prapremjera budźe sobotu wječor w Šunowskej Fabrikskej hospodźe. Po tym pokazamy hru hišće dźewjeć króć na serbskich wsach.
Kelko hrajerjow na jewišću skutkuje?
D. Wjenk: Dohromady tam tónraz dźesaćo z nas agěruja. Přiwšěm su wšitcy čłonojo – tuchwilu 25 – zapřijeći. Tak staraja so někotři wo zwukowu a swěcowu techniku, tamni wo suflěrowanje abo simultany přełožk do němčiny.
Kak dołho sće za inscenaciju zwučowali, a štó je so wo wuhotowanje starał?
Wot bratrow we wěrje wuknyć
Korle Awgusta Kocorowy „Serbski rekwiem“ zaklinči njedźelu, 10. nazymnika, w 16 hodź. w Ketličanskej cyrkwi, skutkowanišću něhdyšeho tamnišeho kantora a serbskeho narodneho komponista. Z widom na to je so Axel Arlt z Elisabeth Süßmitt, fararku Ketličansko-Nosačanskeje wosady, rozmołwjał.
Što Wam to woznamjenja, zo so 1894 nastata twórba do Ketlic wróći?
E. Süßmitt: Kocor bě 36 lět kantor našeje wosady. Rekwiem dokónči wón 1894, hižo na wuměnku. Móhła sej předstajić, zo hladaše Kocor nastupajo předstajenje na swoju cyrkej, w kotrejž bě tak dołho skutkował. Wjeselimy so, zo „Serbski rekwiem“ nětko tu přednjesu.
Kak daloko sće so do wosadnych serbskich stawiznow hižo zanurić móhła?
E. Süßmitt: Ze serbskeho pozadka, kotryž tale wosada ma, dźensa mało začuwam. Na starej Nosačanskej cyrkwinskej šuli čitaš napis „Pas moje Jehnjata“. Tam sym znajmjeńša na serbsku rěč storčiła. Sama pochadźam z Drježdźan a mějach do tohole farskeho městna jenož mało kontakta ze serbstwom. K ordinaciji lěta 2011 je mi Bukečanski farar Thomas Haehnchen wězo hnydom serbski Wótčenaš darił.
