Strukturny zakoń dyrbi přińć
Na 15. łužisku konferencu bě Němski zwjazk dźěłarnistwow (DGB) minjeny štwórtk do Carneho Gózda (Schwarzheide) přeprosył. Tema bě wězo strukturna změna. Z Danu Dubil, jednaćelku DGB regiona wuchodna Sakska w Budyšinje, je Axel Arlt porěčał.
Kotre impulsy sće z lětušeje łužiskeje konferency DGB sobu wzała?
D. Dubil: Strukturneje změny dla chcetej wobaj zwjazkowaj krajej hišće wušo hromadźe dźěłać. Wobaj ministerskaj prezidentaj staj so za dobre dźěło wuprajiłoj. Wobaj krajej stej wuwićowu towaršnosć wutworiłoj, zo byštej proces strukturneje změny wodźiłoj. Při tym je so sakski ministerski prezident wotewrjeny za namjety a mysle pokazał, kak hodźała so strukturna změna organizatorisce lěpje zmištrować. Mnozy akterojo přizjewja narok, sobu činić chcyć. Tež my to chcemy za dźěławych w regionje.
Wobdźělnicy rěča wo nowych idejach, kotrež su tam słyšeli. Kotre su to za Was?
Zmužić, ale njewobćežować
Z inscenaciju „Za Marju – Wosrjedź nocy“ chce Serbski ludowy ansambl před 75 lětami wot nacionalsocialistow zamordowanu Marju Grólmusec wopominać. Bosćan Nawka je so z awtorom, režiserom a wuhotowarjom krucha Wilfriedom Buchholzom rozmołwjał.
Knježe Buchholzo, što je Was pohnuło kruch wo Mari Grólmusec spisać?
W. Buchholz: Zhromadna přećelka je mje intendantce SLA Judith Kubicec předstajiła. Wona pytaše za někim, kiž móhł program składnostnje spomnjeća serbskeje antifašistki zestajeć. Namaj woběmaj bě wažne město něčeho wobćežowaceho něšto pokazać, štož zmuži. Potajkim nic kruch wo, ale za Marju Grólmusec. Jedna so potajkim wo nadawkowu twórbu. Zo sym mjeztym tež za wuhotowanje zamołwity, je so prosće tak wudało.
Kak sće so tematice zbližił?
Stupi so raznje na bok mjeńšiny
Před pjeć lětami bě tenor Björn Casapietra posledni raz w Budyšinje koncertował, lětsa chce to znowa 15. septembra w Serbskim muzeju. Cordula Ratajczakowa je so ze spěwarjom rozmołwjała.
Zwotkel pochadźa zajimawa němsko-italska kombinacija Wašeho mjena?
B. Casapietra: Sym dobra saksko-italska měšeńca. Mój nan bě sakski dirigent Herbert Kegel, moja mać italska sopranistka Celestina Casapietra. Sym dwurěčnje wotrostł a wjazam woprawdźe wobaj swětaj – němsku dokładnosć a přichilnosć k porjadkej kaž tež italske wjeselo nad žiwjenjom a dobrej jědźu.
Što Was do Budyšina ćehnje?
Suchota tež lětsa slědy zawostaja
Suchota je tež lětsa zaso wulka tema we Łužicy. Předewšěm ratarjo su potrjecheni. Bianka Šeferowa je so pola předsydy regionalneho burskeho zwjazka Budyšin-Kamjenc Stefana Triebsa wo tuchwilnym połoženju wobhoniła.
Hižo loni mějachu ratarjo ćežke lěto. Kak nětko hladajo na žně wupada?
S. Triebs: Situacija je dale komplikowana. Zawody, kotrež picu za swój skót plahuja, maja so wosebje ćežko. Nalěto drje móžachu hišće trawu syc, štož poprawom štyri razy wob lěto činja. Mjeztym pak su mnohe łuki tak suche, zo je lědma dalša trawa rostła. Spadki minjenych dnjow móhli hišće zmóžnić, zo ju druhi króć syku. Tež nastupajo kukuricu za silažu su ćeže. W času, w kotrymž rostliny homoły (Kolben) wutworjeja, bě ze zdźěla 36 stopnjemi přehorco. Dale su so tež łopjena rostlin spalili. Za silažu njeje to runjewon optimalne. Wobhladaš-li sej kónčinu regionalneho zwjazka, maja ratarske zawody na sewjeru wokoło Kulowa a Wojerec wulke problemy.
Eksistuja hižo družiny płodow, kotrež su nastupajo suchotu rezistentniše?
Jako přidružnik do Slepoho
Tomaš Suchy chce wot noweho šulskeho lěta jako wučer skutkować. Serbam znaty je wón předewšěm jako technikar w Serbskim ludowym ansamblu. Milenka Rječcyna je so z přidružnikom rozmołwjała.
Wopisajće skrótka swój dotalny powołanski puć.
T. Suchy: Po maturje na Budyskim Serbskim gymnaziju studowach na diplomoweho inženjera za dźiwadłowu a zarjadowansku techniku. Na to sym jako nawoda wotrjada za techniku w SLA dźěłał. Dalši powołanski puć wjedźeše mje do techniskeho wotrjada na Drježdźanskej Statnej operje, hdźež sym pjeć lět skutkował.
To je dosć wuspěšny puć. Čehodla sće so rozsudźił so z wučerjom stać?
Dóstanje zaso originalny zynk
Budyska pišćeletwarska firma Eule restawruje tuchwilu pišćele Łazowskeje ewangelskeje cyrkwje. Patoržicu maja wone zaso zaklinčeć. Wo pozadkach je so Andreas Kirschke z wuměłskim nawodu firmy Eule Jiříjom Kocourekom rozmołwjał.
Knježe Kocoureko, w kotrym stawje běchu pišćele Łazowskeje cyrkwje do saněrowanja?
J. Kocourek: Wone běchu wottrjebane a přetrjebane. W nutřkownym mnohich pišćałkow zachadźeše hižo wjele lět čerw. Nimo toho běchu někotre jara mazane. To je so špatnje na zwuk pišćelow wuskutkowało.
Kak nuzna restawracija potajkim bě?
J. Kocourek: Jara nuzna. Hdyž so čerw přeco dale žerje, so techniski staw instrumenta wočiwidnje pohubjeńša. Wón drje so hnydom njesypnje, ale zynk jara pod tym ćerpi. Dyrbjachmy jednać.
Kotry wuznam Łazowske pišćele poprawom maja?
Za čitanje knihow zajim budźić
Mjez 138 wobdźělnikami knižneho lěća 2019 Kamjenskeje Lessingoweje biblioteki je tež dwanaće dźěći serbskich zakładnych šulow. Měrćin Weclich je so z nawodnicu Kamjenskeje knihownje Marion Kutter rozmołwjał.
Sće z wobdźělenjom na lětušim knižnym lěću spokojom?
M. Kutter: Ze 138 čitarjemi w starobje jědnaće do 16 lět smy jara spokojom. To je dwanaće wjace hač loni a wot spočatka knižneho lěća w lěće 2012 rekord. Mjez wobdźělnikami je 88 holcow. Tež zajim hólcow na čitanju dale přiběra.
Što je zmysł čitanskeje akcije?
M. Kutter: Zaměr je, zo kóždy wobdźělnik w běhu lětnich prózdnin tři dźěćace abo młodźinske knihi přečita. Kóžda čitana kniha dóstanje wot šulerja censuru, kaž w šuli. Při wotedaću to tež pruwujemy a so za přičinami censury prašamy. Chcemy dźě sej wěsći być, zo je kóždy wuzwolenu knihu tež čitał.
Kelko knihow sće na wuběr měli?
Swójbne mustry wuwiwać
Keramikarka-wučerka Marija Šołćic-Touvenot bydli hižo tójšto lět w francoskim měsće Nancy, hdźež tam we wuměłstwowej scenje sobu skutkuje. Tamniše typiske wuhotowanje domow je jej nastork dało rozmyslować, hač njehodźi so tež w Serbach podobna swójbna wuhotowanska kultura wuwiwać. Z rodźenej Konječanku je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što so Wam na Nancyju konkretnje lubi?
M. Šołćic-Touvenot: Nancy je mjez druhim znate za wilowu štwórć, w kotrejž su sej wobydlerjo spočatk 20. lětstotka swójbne domy w młodźinskim stilu twarić dali. Na nich napadnje, zo ma kóždy swój wosobinski stil, a to hłownje jónkrótneho dekora dla. Jedna fasada je na přikład pyšena z winom, tamna ze žołdźemi a dalša z róžemi. Tak je kóžda swójba tež wosebitu pyšensku formu za sebje našła. Hladajo na to zrodźich mysličku, hač njemóhli so tež we Łužicy wot toho inspirować dać? W Serbach je dźě z wašnjom, swójsku chěžu měć. Čehodla njemóžemy krok dale hić? Kóžda swójba móhła sej tež swój wosebity dekor abo enblem za dom a dalše wěcy wuwiwać dać.
Kak to měniće?
Jónkrótne hibanje mjez Delnimi Serbami
W Delnjej Łužicy steji tuchwilu žadanje za delnjoserbskej rjadownju w zjawnej diskusiji. Milenka Rječcyna je so z wučerjom Uwe Gutšmidtom rozmołwjała.
Předewzaće, załožić w Delnjej Łužicy serbskorěčnu rjadownju, je wužadanje. Što su zakłady tajkeho žadanja?
U. Gutšmidt: W meji smy jako wučerjo z Delnjeje Łužicy, kotřiž serbsce rěčimy a předmjety serbsce podawamy, wuradźowali wo dopóznaćach z ewaluacije wuwučowanja delnjoserbšćiny na zakładnych šulach w Braniborskej. Wo posudku Instituta za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity běchu wučerjo zatrašeni a zludani. Wěmy, zo dyrbimy sylnišo za delnjoserbšćinu a za wučerjow wabić.
Njeje kritika woprawnjena?
Wočakuja dźesać wuměłcow z pjeć krajow
Mjeztym 13. mjezynarodna rězbarska dźěłarnička wotměje so wot 19. awgusta do 1. septembra w Miłočanskej skale. Kotrych wuměłcow lětsa wočakuja, wo tym je so Andreas Kirschke mjez druhim z čłonom předsydstwa towarstwa Kamjenjak Hubertom Langu rozmołwjał.
Hižo spočatk lěta sće z wupisanjom dźěłarničku přihotować započeli. Kelko wuměłcow je so požadało a štó přijědźe za tři njedźele do Łužicy?
