Serbska digitalna kolekcija w SLUB
Na hłownej zhromadźiznje Maćicy Serbskeje minjenu sobotu přednošowaše nawoda wotrjada Serbskeje centralneje bilioteki (SCB) a Serbskeho kulturneho archiwa (SKA) w Serbskim instituće Wito Bejmak wo digitalizaciji Maćičnych knihow. Cordula Ratajczakowa je so z informatikarjom rozmołwjała.
Kak daloko sće z digitalizowanjom archiwalijow w SCB a SKA?
W. Bejmak: Smy krótko do skónčenja wulkeho krajneho projekta digitalizacije. Je to zhromadny projekt ze Sakskej krajnej, statnej a uniwersitnej biblioteku Drježdźany (SLUB), kotryž płaći swobodny stat. W tym wobłuku digitalizowachmy 194 000 stron 1 500 ćišćanych eksemplarow a něhdźe dwěsćě rukopisow z 49 000 stronami. Smy spytali, cyłe historiske serbske pismowstwo wot 16. do 19. lětstotka našeho archiwa přez tónle program digitalizować dać.
Kak budźe wone internetnje přistupne?
Za dobru wěc so wšědnje hibać
Wot spočatka wuchadźenja Serbskich Nowin jako wječornik stara so Jan Šołta wo to, zo maja čitarjo w Kašecach swoju nowinu stajnje dypkownje w kašćiku. Spočatnje je Šołta tež hišće w Žuricach po puću był, hižo něšto lět pak so na Kašecy wobmjezuje. Wo jeho posłužbje je so Jan Kral z nim rozmołwjał.
Kak sće scyła k tomu přišoł, Serbske Nowiny roznošować?
J. Šołta: Mje je tehdy sobudźěłaćer rozšěrjenja nakładnistwa Feliks Haza narěčał, hač njeby to něšto za mnje było. Myslach sej, něšto móžeš tež za serbstwo činić, a přiwzach poskitk. Za to mi hnydom Žuricy sobu dowěrichu.
Kak sće to po puću?
J. Šołta: W lětnim času a při rjanym wjedrje jězdźu z kolesom. Při hubjenym wjedrje sym z awtom do Žuric jězdźił. Žuricy je potom znaty přewzał. W Kašecach nětko pěši roznošuju. To je dobra přičina, so hibać a něšto za strowotu činić. Mój kardiologa wuskutk toho tež zwěsća.
Maće zastupjerja za tón pad, zo njeje Wam móžno nowinu nosyć?
J. Šołta: Hdyž sym chory abo hinak zadźěwany, to moji swójbni nadawk přewozmu. W dowolowym času mje susodka zastupuje.
„Podpěra ze stron města by super była“
Kónc tydźenja wotewrje Budyski Serbski dom znowa durje wopytowarjam serbskich jutrownych wikow, a to mjeztym 26. raz. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuorganizatorku Weroniku Suchowej ze Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu rozmołwjała.
Što lětsa na wopytowarjow čaka?
W. Suchowa: Woni móža sej swoje „najrjeńše“ jejko pola 35 debjerjow jutrownych jejkow kupić. Wjeselu so, zo budu mjez debjerjemi lětsa tři žony ze Slepoho. A wězo je zaso móžno, pod fachowym nawodom našeho předsydy Eberharda Zobela jejka wóskować abo bosěrować. Dalše ludowe wuměłče wušiwaja a předstajeja druhe tradicionelne techniki. Poskitk serbskeje keramiki tež zaso změjemy. Wustajamy lětuše najrjeńše jutrowne jejka wubědźowanja w foyeru. Wo stawiznach a kulturje Serbow móža so zajimcy informować na druhim poschodźe w sydarni RCW, hdźež pokazuja filmy.
Što maće wosebite planowane?
Nowy čłon Maćicy Serbskeje so předstaji
Maćica Serbska přeproša přichodnu sobotu na hłownu zhromadźiznu, kotruž přewjedźe w Budyskim Serbskim muzeju. Cordula Ratajczakowa je so z předsydu Jurjom Łušćanskim rozmołwjała.
Nimo tradicionalnych rozprawow wšelakorych sekcijow sće tónraz tři přednoški zaplanowali – je to wobdźělnikam zhromadźizny přicpějomne?
J. Łušćanski: To sej myslu. Přičina je wulki jubilej 500 lět reformacije, a składnostnje toho su a budu tež najwšelakore zarjadowanja w Serbach – wulka wustajeńca, zajimawa kniha, wědomostna konferenca. Smy sej tuž nadawk stajili, w tym zwisku dźensnišu situaciju ewangelskich Serbow Hornjeje a Delnjeje Łužicy wobswětlić. Tak budźe bywši předsyda Serbskeho ewangelskeho towarstwa Měrćin Wirth wo połoženju ewangelskich Hornjoserbow po lěće 1945 přednošować. Druhi referent, předsyda Spěchowanskeho towarstwa za serbsku rěč w cyrkwi dr. Hartmut Leipner, rysuje nam aktualnu situaciju ewangelskich Serbow w Delnjej Łužicy.
Problem zapad a wuchod
W nowej serbskorěčnej inscenaciji Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła „Za brězami“ je jako hósć Majka Kowarjec rólu maćerje Ruth Micheloweje přewzała. Alfons Wićaz je so z dźiwadźelnicu rozmołwjał.
Dołho njejsmy Was na jewišću NSLDź wuhladali. Nětko sće so rozsudźiła, so zaso serbskemu publikumej pokazać. Čehodla?
M. Kowarjec: Intendant Lutz Hillmann, kiž w inscenaciji režiju wjedźe, je so mje prašał, hač chcyła zaso raz rólu přewzać. Připrajich tuž, wšako mje serbski publikum dotal jenož hišće w rozhłosu słyši. Tak podam so znowa na dźiwadłowe deski.
Što Was na hrě Olivera Bukowskeho „Za brězami“ wosebje zajimuje?
M. Kowarjec: Je to problem zapad a wuchod. W našim času so ludźo, kotřiž běchu za čas NDR do zapada šli, často zaso nawróćeja. Ale kajke ćeže to nastawaja, hra derje pokazuje. Měnju pak, zo njezaleži jenož na wuchodźe a zapadźe, ale tež na čłowjeskich problemach.
Što sej mysliće, kak budźe serbski publikum na inscenaciju reagować?
Tři serbske towarstwa na Dnju Saksow
Pod hesłom „Z połnej paru do Lubija“ wotměje so 1. do 3. septembra w Lubiju 26. dźeń Saksow. Hač do wčerawšeho móžachu so towarstwa, kotrež chcychu spěchowanje dóstać, přizjewić. Cordula Ratajczakowa je so z rěčnicu projektoweho běrowa Dnja Saksow Evu Mentele wo stawje přizjewjenjow rozmołwjała.
Kelko – tež serbskich – towarstwow je so dotal přizjewiło?
E. Mentele: Po najaktualnišim stawje mamy 305 přizjewjenjow. Wosebje w minjenym času bě jich dźeń a wjace. Bě pytnyć, zo chcychu towarstwa hišće posledni termin wotedaća za spěchowanje 1. měrca wužiwać. Njeje wězo na prěni pohlad spóznać, hač jedna so wo serbske towarstwo. Tři smy hnydom jake tajke identifikować móhli, móže jich wězo wjace być. Mjenować je nochcu, smy tola nětko při tym, próstwy wobdźěłać. Nimo toho móža so zajimcy hišće hač do 31. měrca přizjewić. A hdyž potom zwěsćimy, kelkow cyłkow chce so na najwjetšim swjedźenju sakskich towarstwow lětsa pola nas w Lubiju definitiwnje wobdźělić, započnjemy je na městna rozdźěleć. Najwjetša mila po cyłym měsće budźe ta towarstwow a chłóšćenja.
Kelko dalšich temowych ćežišćow budźe?
Dalši młodźinski spěwnik ma nastać
Dekanatne dušepastyrstwo za młodźinu we Worklecach přeproša na serbske songwriting-wubědźowanje. Cordula Ratajczakowa je so z referentku za dušepastyrstwo młodźiny w serbskich wosadach biskopstwa Drježdźany-Mišno Luciju Škodźinej rozmołwjała.
Kak je so ideja wubědźowanja zrodźiła?
L. Škodźina: Jara dołho njebu hižo žadyn nowy młodźinski spěwnik wudaty. Stary spěwnik z lěta 2004 hižo njedawa. Nowa młodźina potajkim scyła žadyn dekanatny spěwnik nima. Bě tuž jasne, zo ma so nowy zdźěłać, a chcemy jón hišće lětsa wudać. Někotre nowe pěsnje hižo předleža, ale su to zwjetša přełožki z druhich rěčow. Sym pak pytnyła, zo je naša młodźina hudźbnje jara nadarjena a ma wulki zajim na hudźbje. Čehodla tuž njezapřijeć jich talent do projekta a njepospytać, hač njemóža młodostni sami ze swojimi tekstami a melodijemi k nowemu spěwnikej přinošować?
Z kelko spěwami ličiće?
Staršisku wolu wobkedźbować
Domowina je do diskusije wo nowe stejnišćo Wojerowskeje Handrija Zejlerjoweje zakładneje šule zapřijata. Milenka Rječcyna je so w tym zwisku z předsydu třěšneho zwjazka Dawidom Statnikom rozmołwjała.
Kak posudźuje Domowina situaciju přeměstnjenja šulskeho stejnišća?
D. Statnik: Wot lěta 2015 prócuje so Domowina zhromadnje ze staršiskej radu, ze spěchowanskim towarstwom kaž tež z wjednistwom šule a wosebje ze serbskim wučerskim kolegijom zjawnje wo to, stejnišćo šule zachować. We wjacorych rozmołwach, tež z twarskim měšćanostu Thomasom Dellingom, jewještej so dwě poziciji. Na jednej stronje starši tučasne stejnišćo faworizuja. Z jich wida wosebje jeho wjesny charakter, bliskosć k Domowinskemu domej, hort w šuli, dobre přizamknjenje na zjawne wobchadne srědki kaž tež wuspěšny a přiwabny koncept 2plus na šuli za stejnišćo rěča.
Město pak argumentuje, zo sej zachowanje tuchwilneho stejnišća tójšto pjenjez žada.
Sedźi-li tekst, maš swobodnej ruce za jednanje
Kruty stołp dźiwadłoweje skupiny Bratrowstwa je Michał Korch. Hižo w prěnich scenach před 25 lětami je sobu hrał, počasu wukmani so na dobreho a spušćomneho dźiwadźelnika. Bjez jeho lóštneho a přeswědčiweho wašnja drje njeby někotražkuli inscenacija skutkowała. Što dźiwadźelenje jemu woznamjenja, je Jan Kral zhonił.
25 lět dźiwadłowej skupinje swěru dźeržiće. Wěsće so hišće na spočatki dopomnić?
M. Korch: Prěnje sceny smy na primicy nowoměšnika Pětra Krala hrali. Te bě tehdy Beno Budar napisał. Při tym pytnych, zo mi to leži, a tak sym dale hrał. Njejsym najskerje we wšěch inscenacijach pódla był, ale we wjetšinje.
Lubowarjo lajskeho dźiwadła znaja Was ze žortnych a šibałych rólow. Tajke drje Wam wosebje derje leža?
M. Korch: To je so tak wudało. Zwjetša režiser róle přidźěla. Při prěnich dźěše snano tež kusk po zwonkownym. Tehdy běch hišće młody a dosć šibały. Zo sym typiske žortne róle dóstał, zaleži drje kusk na tym, zo sym optimistiski a wjesoły čłowjek. Bych tež chutne róle hrał. To je hišće wjetše wužadanje za dźiwadźelnika, tež za mnje.
Toleranca tež za dudy trěbna
W Hornjej Łužicy chcedźa nowe towarstwo za dudy załožić. Cordula Ratajczakowa je so wo tym z nawodu Slepjanskeho folklorneho ansambla a iniciatorom tamnišeho festiwala dudakow Wolfgangom Kotisekom rozmołwjała.
Što měniće k nowej iniciatiwje za dudy?
W. Kotisek: Sym indirektnje wo tym zhonił, tež přez artikl w SN, zo chce Handrij Henčl towarstwo za dudy załožić. W prěnim wokomiku běch zahorjeny, zo so něchtó za dudy angažuje. Je rjenje, hdyž so tale tema w zjawnosći jewi. Wšudźe, hdźež so z dudami stupju, so ludźo za nje zahorjeja – wothłós je přeco jara dobry. Na tamnej stronje sym so tróšku na tym postorčił, zo chce so Henčl z tymi ludźimi zjednoćić, kotřiž zawrjene wašnje hraća na dudach preferuja. Witał bych radšo zhromadźenstwo zajima w rozšěrjenym zmysle – za wšitkich, kotřiž na dudach hraja. Moji šulerjo abo šulerjo Korle Tilicha njemóža tola ničo za to, zo wotewrjene wašnje hraća praktikuja.
Pači wašnje hraća – zawrjene abo wotewrjene – woprawdźe (serbski) swět dudow?
