Rozdźěle překwapjeja
Po zhromadnym kóncu tydźenja ze šulerjemi z Lipska je so Jan Kral rozmołwjał ze šulerku Ralbičanskeje UNESCO-skupiny Claudiju Šěrakec z Konjec. Wona je při dźěłach na polu a na wodźenjach po ratarskich zawodach aktiwnje sobu skutkowała.
Claudia, ty w UNESCO-skupinje Ralbičanskeje šule aktiwnje sobu dźěłaš. Što bě nastork, tam sobu činić?
C. Šěrakec: Mje přiroda jara zajimuje, projekty skupiny we wobłuku UNESCO su wusko z přirodu zwjazane. Tak bě za mnje logiske, zo tam sobu činju. Hižo wot 5. lětnika sym pódla a mi je so stajnje lubiło. Minjeny projekt, zaběracy so z problemami ratarstwa, bě wusko z hospodarstwom na wsy zwjazany. To bě po mojim słodźe, hdyž móžachmy na burskich statokach a w ratarskich zawodach bjezposrědnje slědźić.
Njedawno sće zhromadnje ze šulerjemi partnerskeje šule z Lipska projektny kónc tydźenja w blišej wokolinje přewjedli. Kak šće so z nimi zrozumili?
Překwapjenkaa prapremjera
Zwjazk serbskich spěwarskich towarstwo (ZSST) zhladuje na 25 lět znowazałoženja. Pod nawodom jeho předsydy Pětra Cyža wotměje so sobotu w Choćebuzu a njedźelu w Budyskim Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle jubilejny koncert. Cordula Ratajczakowa je so z předsydu ZSST rozmołwjała.
ZSST přisłuša 16 chórow, spěwnych a folklornych skupin z něhdźe 500 čłonami – koho dožiwi publikum kónc tydźenja?
P. Cyž: Poprawom budu nimale wšitcy pódla. Zaspěwaja Błótowski žónski chór Lubin, Serbski muski chór Delany, chóry Łužyca, Lipa, Meja, Židźino a Budyšin, Němsko-serbski chór Žylow, Janšojski žónski chór kaž tež dźěćacy chór Budyskeho Serbskeho gymnazija w Budyšinje a chór Delnjoserbskeho gymnazija Choćebuz. Na jewišću budźe něhdźe dwěsćě ludźi stać. Wotpohlad jubilejneho koncerta bě wšitkich jednoćić, štož je wězo hoberske wužadanje.
Jednore zawěsće njeje, ze wšěch spěwarjow z Hornjeje, Delnjeje a srjedźneje Łužicy wulki cyłk tworić. Kelko króć sće scyła hromadźe zwučowali?
Gmejny maja swójske postajenja
W Pančicach-Kukowje je zaměstnjeny zarjadniski zwjazk Při Klóšterskej wodźe, kotremuž přisłuša pjeć serbskich gmejnow. Z Měrkom Domašku, předsydu zarjadniskeho zwjazka, je so Měrćin Weclich rozmołwjał.
Wobsteji w zarjadniskim zwjazku jednotne postajenje – hdyž scyła – za cyły zwjazk, kajke měli sej wobydlerjo fasady barbić, kotre wokna zatwarić a kotre třěšne cyhele wužiwać?
M. Domaška: Ně, kóžda gmejna ma swójske postajenje, tak mjenowane wuhotowanske wustawki. Někotre gmejny to jara striktnje rjaduja, tamne su trochu tolerantniše. W Njebjelčicach na přikład dyrbi třěcha 45 stopnjow nachilena być.
Su zarjadniskemu zwjazkej ze stron wobydlerjow skóržby dóšli, zo so něchtó na susoda hórši, kiž je sej fasadu fijałkojtu wobarbił?
M. Domaška: Ně, pola nas nic. Snano pola wjesnjanostow.
Što gmejnam ze stron zwjazka radźiće, kak měli z wonkownym napohladom swójskich domow a twarjenjow wobchadźeć?
Žiwidłam wjetše hódnoćenje
Kak zhladuje předsyda wobswětoweho a ratarskeho wuběrka Sakskeho krajneho sejma na mlokowu krizu? Axel Arlt je so ze zapósłancom Sebastianom Fischerom (CDU) rozmołwjał.
Mamy w Sakskej přewjele mloko produkowacych zawodow?
S. Fischer: Po wšej Němskej je něhdźe 78 000 zawodow, kotrež mloko produkuja, nimale 800 z nich w Sakskej. To je dobry poměr. Statistika tež pokazuje, zo je ličba wulkoskótnych jednotkow po hektarje ratarskeje wužiwanskeje přestrjenje w swobodnym staće pod přerězkom Zwjazka. Dyrbju pak rjec, zo lětny wukon dejkow wobstajnje přiběra a zo je na swětowych wikach poskićowane mnóstwo mloka přewulke.
Komisija EU je loni mlokowu kwotu zběhnyła. Bě to zmylk?
S. Fischer: Ně, tež ratarjo su sej to žadali. Hižo za čas kwoty běchu problemy, za mloko fairnu płaćiznu docpěć. Zo so kwota wróći, nježada sej po jeje cofnjenju ani Zwjazk plahowarjow dejkow.
Žiwidłowe rjećazy a discountery pak postajeja płaćiznu mloka na njelěpšinu producentow. Je to hišće wične hospodarstwo?
Ze stejnišćom ajewišćom
Z centralnym zarjadowanjom „Hlejće, tamle je čłowjek“ zahaja jutře na Lipšćanskim hłownym torhošću stoty zjězd katolikow. Tež Serbja budu tam zastupjeni, kaž je Janek Wowčer wot předsydy TCM Jurja Špitanka zhonił.
Štó Serbow w Lipsku hłownje zastupuje?
J. Špitank: Serbscy měšnicy su Towarstwu Cyrila a Metoda nadawk dali, so wo serbski podźěl starać. Tole rady přewzachmy a móžachmy dalše towarstwa zdobyć.
Što maće konkretnje planowane?
J. Špitank: Změjemy swoje stejnišćo a jewišćo na cyrkwinskej mili na Grimmaskej pod hesłom „Katolscy Serbja“. Tam poskićimy jutře po zahajenju zjězda program z chórom Meja, z młodźinskej band Con-takt, ze Serbskej rejwanskej skupinu Smjerdźaca kaž tež ze saksofonistom Danielom Matku. Moderaciju změjetaj Diana Fryčec-Grimmigowa a Roman Nuk. Smjerdźečenjo předstaja so tež na jewišću Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa na hłownym torhošću.
Što poskićiće hišće na stejnišću?
Wěc organizacije
Studentske towarstwo Sorabija Lipsk chce so ze zapisanym towarstwom stać. Wo tym a dalšich předewzaćach cyłka je so Janek Wowčer z nowej předsydku Francisku Grajcarekec rozmołwjał.
Kotrych lěpšin so ze zapisanja nadźijeće?
F. Grajcarekec: Na prěnim městnje steji zhromadnosć. Je pak tež cyle běrokratiskich lěpšin, kaž zawěsćenje. Dale, a to drje bě rozsudny dypk, wolóžamy sej projektne dźěło, přehlad financow a scyła dohlad do dźěławosće Sorabije z rozprawu na hłownej zhromadźiznje.
Kelko čłonow maće a z kotrych studijnych směrow woni pochadźeja?
F. Grajcarekec: Smy něhdźe třicećo. Nimo studentow wučerstwa a sorabistiki su to tež studowacy slawistiki, rěčewědy, mediciny, skótneho lěkarstwa, twarstwa, inženjerstwa, žurnalizma, prawa, chemije a informatiki.
Štó Was w předsydstwje podpěruje?
F. Grajcarekec: Městopředsyda je Damian Dyrlich z Noweje Wjeski, kiž je nas dotal w Zwjazku serbskich studowacych zastupował. Pokładnik je Radworčan Jakub Hantuš.
Što su wjerški lětušeje dźěławosće?
„Chcemy tola tež swjećić“
Wšitke dźiwadłowe jewišća Sakskeje njepředstaja wot 18. do 22. meje w Budyskim NSLDź jeno swoje aktualne inscenacije, ale chcedźa so z přihladowarjemi tež rozmołwjeć. Cordula Ratajczakowa je so z koordinatorku 9. zetkanja sakskich dźiwadłow Karolinu Wernicke rozmołwjała.
Šěsnaće hłownych předstajenjow, sydom přewodźacych zarjadowanjow a k tomu hišće kóždy wječor pózdni program – kajki je dotalny wothłós na poskitk?
Olympiada wužadaca była
Božena Hojerec z Jaseńcy chce so stać z wučerku za zakładnu šulu a studuje na Instituće za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Na lětušej 50. olympiadźe serbskeje rěče sće so nimo dalšich wosom studentow wo wobdźělnikow starała. Sće to prěni króć činiła?
B. Hojerec: Ně, sym hižo loni skupinu přewodźała. Mějach wšitko, wosebje pak temu, z kotrejž su so wobdźělnicy zaběrali, za jara zajimawe. Loni dźěše wo to, w teamje so z pčołkami zaběrać.
Lětsa bě wšitko trochu hinak. Kak sće to dožiwiła?
B. Hojerec: Haj, lětsa běše cyła struktura hinaša. Tež dožiwjenja šulerjow so lońšim njerunachu. Lětsa bě jednotliwc wjele bóle wužadany. Šulerjo rozestajachu so na cyle wšelakore wašnje z temu woheń a běchu jara aktiwni.
Měniće, zo móžeće wudźěłane materialije za wobdźělnikow w běhu studija a pozdźišo jako wučerka wužiwać?
„Budyski juwel njespušćić“
W februaru bě koncern Bombardier připowědźił, w Budyšinje a Zhorjelcu 930 dźěłowych městnow šmórnyć. Zapósłanc Sakskeho krajneho sejma Marko Šiman (CDU) so sylnje za jich zachowanje zasadźa. Bianca Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Što woznamjenja wottwar dźěłowych městnow za Budyšin?
M. Šiman: Za mnje je wažne, zo so w regionje telko industrijnych městnow kaž jenož móžno zachowa. Dokelž wot jednoho dźěłoweho městna dalše městna dodawaćelow wotwisuja. Njemóžemy tuž předwidźanu dimensiju wottwara akceptować. Njeakceptuju tež, zo so knježerstwo na socialne plany spušća.
Što sej Wy žadaće?
M. Šiman: Trjebamy strategiju we wobłukach, w kotrychž hodźi so statna popěra. Předewšěm měł stat podpěrać slědźenje a wuwiwanje, štož by wažny signal kanadiskemu koncernej był.
W kotrej formje so za Budyske stejnišćo zasadźeće?
W kóždym nuzowym padźe lěkar přijědźe
Wuhladaš-li chorobne awto z módrej swěcu, da su ludźo mjez druhim telefonowe čisło 116 117 wolili. Měrćin Weclich je so z internistom dipl.-med. Gerdom Jahnyjom rozmołwjał.
Hdy měli lěkarja za nuzne pady wołać?
G. Jahny: W Němskej eksistujetej dwaj systemaj medicinskeje hotowostneje słužby: domjaca lěkarska hotowostna słužba a nuzowolěkarski system. Domjaca lěkarska hotowostna słužba je prašana, hdyž ludźo zwonka rěčnych hodźin swojeho lěkarja – kaž wječor abo kónc tydźenja – akutnje schorja. Móža to wysoka zymica być, sylne brjušebolenje abo bolenje jěrchenjow. Tele symptomy drje njezdadźa so žiwjenjastrašne być, hdyž pak sej pacient praji „Měł so lěkować dać, budźe hórje, njemóžu do přichodneho termina rěčneje hodźiny dočakać“, da měł lěkarja, kiž ma hotowostnu słužbu, wołać. Zda-li so situacija za žiwjenje wohrožaca być, kaž kałanje w hrudźnu, da měła nuzowa słužba přijěć.
Kotre telefonowe čisło ma wolić?
