Z wudaća: póndźela, 19 februara 2018

Praha (ČŽ/K/SN). Porno Němskej měješe Čěska njedołho po oktoberskich wólbach sejma nowe knježerstwo, na čole z dobyćerjom wotuma, předsydu ANO Andrejom Babišom. Je pak tak, zo Babišowy mjeńšinowy kabinet hač donětka nima dowěru sejma, tak zo dyrbi w demisiji dźěłać. Premier ma nadawk, zestajeć knježerstwo z hinašej personaliju a potom prašenje dowěry znowa stajić. Hač ju dóstanje, hdyž budu jemu znowa zwjetša ministrojo z ANO přisłušeć, je dospołnje njewěste. Agentura CVVM je so w januaru móhłrjec profylaktisce za tym­ wobhonjała, kak móhli móžne nowowólby delnjeje komory snano wuńć. Wuskočili su změny w zaměstnjenju stronow, nic wšak na čole – ANO móhło samo dobre 30 procentow nažnjeć (we winowcu docpě 29,6 procentow). Na druhu poziciju postupi njenadźicy ČSSD z 12,5 procentami. Wot oktobra přiby strona pjeć procentow, hromadźe z Pi­ratami z runje telko dypkami. ODS by na 4. městno spadnyła, na pjate bychu komu­nisća zaso z wosom procentami přišli.

Nový Bor (ČŽ/K/SN). Nětko ma so za prawdźepodobne, zo su so w susodnym kraju wjelki tež we Łužiskich horach zadomili. Na to pokazuja namakane slědy kaž tež zakusana dźiwina. Doskónčnu wěstosć chcedźa sej z pomocu DNA zdobyć,­ rjekny Jan Piňos z Hnutí Duha (Hibanje Tučel). W Šluknovskim wuběžku kaž tež w Jizerskich a Krušnych horach je přitomnosć wjelka absolutnje wěsta. We Łužiskich horach je sobudźěłaćer „Wjelčeje straže“ Jan Šmid z Noveho Bora slědy rubježnych zwěrjatow zwěsćił. Přirodoškitarjo maja zasydlenje wjelkow na sewjeru Čech za dobru wěc, dokelž zadźěwaja wone přesylnemu rozmnoženju dźiwiny, předewšěm dźiwich swini, ale tež šwincow, jelenjow a sornow.

Fachowcy z toho wuchadźeja, zo su wjelki přišli z Łužicy, hdźež su z lětami přeco nowe pasma přibyli. Poćerpja-li plahowarjo wowcow, kozow abo druheho skotu přez wjelki škody, naruna je jim stat z po­srědkowanjom wobwodnych zarjadow. Loni su w Liberecskim wobwodźe wjac hač 130 000 krónow wupłaćili.­

Debata wo darmotnym zjawnym bliskowobchadźe

Lipsk (dpa/SN/MkWj). Srjedźoněmski wobchadny zwjazk (MDV) móhł so z wupruwowanskej kónčinu darmotneho bliskowobchada stać. „Chcemy w swojich gremijach pruwować, kak móhli so z modelowej kónčinu za wšu Němsku stać a kak móhli cyłoněmsku iniciatiwu z dalšimi wobsahami přewodźeć“, rjekny jednaćel MDV Steffen Lehmann kónc tydźenja nowinarjam.

Zwjazkowe knježerstwo rozmysluje, k polěpšenju kwality powětra zwjazkowe kraje a komuny při móžnym dar­motnym bliskowobchadźe pjenježnje spěchować.

Zwjazkowa ministerka za wobswět Barbara Hendricks (SPD) bě njedawno tajki darmotny bliskowobchad namjetowała, po tym zo bě Europska unija Němskej ze sankcijemi hrozyła, dokelž tójšto městow a regionow směrnicy w zwisku z drobnoprochom a dusykowym oksidom njedodźerži. Z poskitkom chce knježerstwo šoferow awtow pohnuć swoje awto stejo wostajić a radšo bus, tramwajku abo spěšnoželeznicu wužiwać.

Što chcedźa politikarjo z Brüssela za Serbow a Łužicu zdokonjeć, hdyž ani němske a krajne knježerstwa rozsudźić njewěstej? Takle móhło prašenje rěkać, kotrež su sej serbscy a němscy rozmołwni partnerojo čłonow peticiskeho wuběrka Europskeje unije zańdźeny tydźeń stajili. To pak so njesta. Politikarjo EU su sej kopicu na­daw­­kow sobu do Brüssela wzali. Zwuraznili su swoje wobmyslenja nastupajo škit Serbow w Němskej. Kajke doskónčne dopó­znaće peticiski wuběrk w swojej rozprawje, připowědźenej za meju, wozjewi, mamy wočaknyć. Nawoda delegacije z Brüssela Pál Csáky pak jasnje rjekny, zo zmóžnja wopyt na městnje wjele wjac dopóznaćow hač ryzy informacije na papjerje. Dźak słuša wosebje Hanzej Wylemej-Kellej, kiž bě hižo lěta 2015 w Brüsselu na pominjacy so škit Serbow skedźbnił. Njeje pak w boju popušćił a dósta tak zastupjerjow EU do Łužicy. Milenka Rječcyna

Waršawa (JBR/SN). Olympiske hry njejsu za čas Druheje swětoweje wójny přewjesć móhli. Mnozy sportowcy běchu na fronće abo tradachu jako wójnscy jeći w lěhwach. W jednym tajkim, Stalag XIIIA ­blisko Nürnberga, pak přewjedźechu 1940 – najebać hłód a słabosć – Mjezynarodne olympiske hry wójnskich jatych, bjez toho zo sej je straže jako tajke wu­wědomichu. Wola sportoweho boja a dobyća dominowaše. Wubědźowachu so w sportowych družinach, kaž běchu to kulostork, za kotryž wužiwachu plesternaki, třělenje z kłokom z husaceho pjerja a prokom a dalokoskok přez šěroku hrjebju, w kotrejž woda će­češe. Pobrachowała wšak njeje lěhwowa „žabka“ – skakanje w čapawce, z čimž němscy stražnicy jatych rady chłostachu. W tej disciplinje doby Polak Teodor ­Nie­wiadomski. Po wójnje je Nĕmska jeho do Nürnberga přeprosyła. A na jeho česć su tónkróć němscy sportowcy „žabku“ skakali.

Lěhwowe medalje z papjery a kałateho grotu chowa nětko Muzej za techniku a sport we Waršawje. Kinowy film „Olympiada ’40“ wurjadny sportowy podawk w Stalag XIIIA pokazuje.

Slawist dr. phil. Jan Pětr Jordan narodźi so 15. februara 1818 ewangelsko-katolskej burskej swójbje w Čěškecach. Po wopyće Praskeho Małostronskeho gymnazija studowaše na Karlowej uniwersiće filozofiju a słowjanske rěče, spěchowany wot čěskeho slawista Václava Hanki. Wot 1837 dopisowaše wo Serbach a wo słowjanskej kulturje do Praskich časopisow. 1841 bu w Praze jeho „Gramatika serbskeje rěče Hornjeje Łužicy“ ćišćana. Wšosłowjanskeho a doprědkarskeho skutkowanja dla wupokaza policija Jordana w samsnym lěće z Čěskeje. W Budyšinje wudawaše wón 1842 nowinu Jutrničzku, kotraž dyrbješe spjećowanja konserwatiwnych Serbow dla poł lěta pozdźišo přestać wuchadźeć. Wot 1848 bě na Lipšćanskej uni­wersiće, na kotrejž je 1843 na doktora ­filozofije promowował, lektor za słowjanske rěče a literaturu. Zhromadnje z Janom Arnoštom Smolerjom wudawaše wot 1843 do 1847 Jahrbücher für slawische Literatur, Kunst und Wissenschaft. W lěće 1848 so maćicar Jordan zaso do Prahi wróći. Po pobiću rewolucije 1848/1849 přiwobroći so hospodarskim prašenjam a přesydli so 1868 do Wiena. Tam zemrě 20. meje 1891. Manfred Laduš

W lěće 1907 załožichu w Praze „Łužiskoserbske towarstwo Adolf Černý“, dźensa pod mjenom Společnost přátel Lužice“ (SPL) skutkowace. Składnostnje 110. róčnicy wobstaća ma najnowše wudaće časopisa Česko-lužický věstník (čo. 11-12/2017) krótki zarys stawiznow SPL a mysle wšěch předsydow po lěće 2002. Su to Radek Čermák, Leoš Šatava, Hanuš Härtel, Petr Kaleta a Lukáš Novosad.

Měnjenja sahaja wot zwjeselacych nowinkow, kaž je to přistup 28 nowych čłonow 2017, hač k zwěsćenju „zajim wo Łužicu a Łužiskich Serbow w čěskej zjawnosći cyłkownje stagněruje“. Jako wjerški po 1989/1990 su wosebje mnohe kulturne a wědomostne zarjadowanja, nawrót do Serbskeho seminara, wuchowanje a katalogizowanje Hórnikoweje knihownje mjenowane, ale tež zhromadne dźěło ze sakskim zastupnistwom w Serbskim seminarje. Wozjewjene su postrowy k róčnicy wot basnika a přełožowarja Milana Hrabala (wón připowědźa za lětsa online-katalog Hórnikoweje knihownje) a ze serbskeje strony wot předsydy Maćicy Serbskeje Jurja Łušćanskeho a referenta Domowiny Clemensa Škody.

Nowosličenjo běchu sej w lěće 2000 na tak mjenowanych Wijonach swój kulturny dom natwarili. Najwšelakoriše zarjadowanja, kaž wjesne swjedźenje abo młodźinske zetkanja, tam kóžde lěto wotměwaja. Sobotu su w domje dźěłali. Rumnosće dźě dyrbja zaso raz ponowić. Tomaš Kuter, Handrij Šołta, Roman Krječmar a Frank Domaška (wotprawa) wulku rumnosć barbjachu. 2. měrca tam karty placaja, a 16. měrca přednošuje zajimcam Christina Smolina wo Malawiju. Foto: Feliks Haza

Wojerecy (UH/SN). Turistiska informa­cija we Wojerowskim wobydlerskim centrumje Piwarska hasa 1 je wosebite srjedźišćo, hdyž dźe wo naležnosće w Zusowym měsće a wo zajimawostki we łužiskej jězorinje. Sobudźěłaćerki skića tam wopytowarjam najlěpši serwis. „A štóž so zaso domoj poda, ma tola rady tón abo tamny suweněr w tobole“, wě Anja Heeger ze swojich wjelelětnych powołanskich nazhonjenjow. Mjez wopytowarjemi pak su tež wobydlerjo města abo ći, kotřiž běchu so wottud do blišeje abo dalšeje wokoliny přesydlili. „Tohodla so jara wjeselimy, zo móžachmy swój do­talny poskitk suweněrow z pomocu měšćanskeho zarjadnistwa z dalšimi wudźěłkami wudospołnić“, sobudźěłaćerka turistiskeje informacije rozłožuje. Artikle kaž mały přestrjenc před durje, podłožka za kompjuterowu myšku, snědańska ­de­sčička, lapka z mikro­nitkow abo zawki w formje wutroby pokazuja znate Wojerowske motiwy. Wone drje nadeńdu runje tak swojich woteběrarjow kaž klučowy přiwěšk z nakupowanskim chipom, puzzle abo čitanske znački.

Rakečanska gmejna hakle klětu z wjetšimi inwesticijemi

Rakecy (SN/MWj). Lěto 2018 je po wšěm zdaću poslednje, w kotrymž dyrbi Rakečanska gmejna z konsolidowanjom žiwa być. Tole připowědźi tamniši wjesnjanosta Swen Nowotny (CDU) na zašłym posedźenju gmejnskeje rady.

Po tym zo bě naćisk hospodarskeho plana srjedź januara wupołoženy, je jón wjetšina gmejnskeje rady nětko z dwěmaj napřećiwnymaj hłosomaj a jednym wzdatym schwaliła. Po słowach wjesnjanosty je so poradźił spagat mjez konsolidowanjom a trěbnymi wudawkami.