Z wudaća: pjatk, 18 meje 2018

Rozmołwa ze słowakskim přećelom Serbow Peterom Čačkom

Serbska literatura nańdźe wosebje w słowjanskim wukraju kedźbnosć a připóznaće. Wo to staraja so hłownje přełožowarjo w tutych krajach. Woni maja wuski a wutrobny poćah k serbskemu literarnemu tworjenju. K tajkim spěchowarjam słuša słowakski přećel Serbow, 82lětny literat, přełožowar, chórowy nawoda a organist Peter Čačko z Bratislavy. Před 57 lětami bě so wón z tworjenjom serbskich literatow zeznajomił a je jemu hač do dźensni­šeho swěrny. Z nim je so Alfons Wićaz rozmołwjał.

Što Was pohnuwa so 57 lět swěru za serbsku literaturu zajimować?

Wo „maćerce Sprjewi“ předleža mnohe knihi, lědma pak wo jeje dohromady 60 kilometrow dołhich štyrjoch wotbóčkach. Nětko je informatiwny němskorěčny zwjazk wo Sprjewicy, kaž pódlanske rěčki serbsce rěkaja, na předań. Wulko-dubrawčan prof. dr. Eberhard Garbe je awtor derje wuhotowaneje nowostki wo „romantiskim kruchu Łužicy“, kaž w podtitlu rěka. Bohužel njejewi so w nim serbske mjeno Sprjewica, kotrež wužiwamy předewšěm za 40 kilometrow wotbóčku Sprjewje wot Lichanja hač do Sprjejc. Dalše tajke „dźěći Sprjewje“ su Malešanska, Grodkowska a Bórkowska rěčka. Zajimawa a lědma znata je teorija slědźerjow, zo bě Sprjewica něhdy hłowne rěčnišćo Sprjewje, mjeztym so wobhladuja wulku Sprjewju jako pokročo­wanje Lubaty.

Serbske impresije z 53. Wojerowskich swjedźenskich dnjow hudźby

Dwanaće koncertow, kotrež wuhotowa wjace hač 200 interpretow, steješe na programje lětušich 53. Wojerowskich swjedźenskich hudźbnych dnjow. Wo serbske impresije pak njepostara so jeno Serbski ludowy ansambl Budyšin z interaktiwnej bajku „Překlepana liška“ na tekst Jěwy-Marje Čornakec a z hudźbu Liany Bertók.

Na zahajenskim koncerće we Łužiskej hali překwapichu dołholětnych stajnych wopytowarjow kaž tež čestnych hosći z nowej swjedźenskej fanfaru. Wyši měšćanosta Stefan Skora předstaji hudźbnje zhusćeny kruch w přitomnosći komponista Jana Cyža jako něšto poradźeneho. Konserwa dotalneje fanfary z pjera Jana Pawoła Nagela njehodźeše so po lětach jewjacych so techniskich njedostatkow dla hižo wužiwać. „Ideju za nowu fanfaru poprawom dawno hižo mějachmy. Wona pak njebu ženje zrealizowana. Jan Cyž je runje to, štož chcychmy a trjebachmy, do notow přetworił“, praji šefchoreografka hudźbnych dnjow Carmen Hofmann.

Njedawno sedźachmoj, moja ruska žona a ja, ze Swjetu hromadźe. A nadobo Swjeta praji: „Ja sym Němka“ (wona ma němske staćanstwo). Na to ja: „Ale Swjeta, sće tola Rusowka“, a wona: „Wězo sym Rusowka“. A potom so intensiwnje wo tym rozmołwjachmy, wo čimž chcu tu pisać: Što to je, štož wučinja, zo sym Serb? Što je „serbske narodne wědomje“? A w kotrym zmysle smy my Němcy? Kak daloko dźe patriotizm za Němsku abo snadź za słowjanske kraje, hdyž dźě sym Słowjan?

Jasne je, zo smy staćenjo Němskeje. Wustawa Sakskeje praji: „W kraju bydlacy wobydlerjo serbskeje ludoweje přisłušnosće su runoprawny dźěl statneho ludu.“ Hdźež pak so njerozeznawaja statna přisłušnosć a narodnosć, etniskosć, potom smy Němcy. Ale smy tola Serbja, serbski lud – što to rěka?

Před 125 lětami delnjoserbska basnica so narodźiła

28. meje by zasłužbna a wuznamna delnjoserbska basnica, prócowarka a publicistka Mina Witkojc 125. narodniny swjećiła. Rodźena w Bórkowach jako Anna Wilhelmine Wittka zemrě wona 11. nowembra 1975. Jeje basnje a štučki – w 25 lětach dohromady 128 (poslednja z lěta 1946) – a jeje wobšěrne publicistiske dźěło jako zamołwita redaktorka Noweho Serbskeho Casnika a Serbskeho Casnika 1923 do 1931 pozběhnychu delnjoserbsku literaturu a nowinarstwo po wobsahu a rěči na nowy wysoki niwow. Wu­znamne su tež jeje přełožki znatych literatow do delnjoserbšćiny – na přikład Ćišinskeho, Zejlerja, Andrickeho, Němcove- je a Puškina. W mnohich knižkach a knihach su dźensa jeje literarne twórby přistupne w delnjoserbskej, hornjoserbskej, němskej a dalšich słowjanskich rěčach.