Zwyša přiražku
Berlin/Zhorjelc (SN). Etatowy wuběrk zwjazkoweho sejma je we wobłuku swojeho wčerawšeho wurunanskeho posedźenja wo doskónčnym budgetowym planje za lěto 2020 namjetej knježerskeje koalicije CDU, CSU a SPD přihłosował, serbske projekty přidatnje pjenježnje podpěrać.
Zwjazkowa přiražka za Załožbu za serbski lud zwyši so klětu wo cyłkownje 165 000 eurow na potom dohromady něhdźe 9,5 milionow eurow. Z přidatnymi srědkami ma so „serbskimaj wubrankomaj žonow resp. muži zmóžnić so na europskich koparskich mišterstwach awtochtonych, narodnych mjeńšin ‚Europeada 2020‘ w Korutanskej wobdźělić.“ To pisa zapósłanc zwjazkoweho sejma Thomas Jurk (SPD) ze Zhorjelca w zdźělence našemu wječornikej. Za turněr je 90 000 eurow předwidźanych. Nimo toho „je za koncepciju a wuwiwanje serbskeho portala jako marketingowy instrument přidatnych 75 000 eurow k dispoziciji“, zapósłanc dale wuwjedźe.
Thomas Jurk komentuje: „Wjeselu so jara, zo móžach jako čłon wuběrka k tomu přinošować, kulturnu wjelorakosć w Němskej a Europje sylnić a prócu narodnych mjeńšin na polu dorozumjenja ludow mytować.“
Wudobytk za wobě stronje
Su sej Kocor a Ketlicy runje tak bliscy kaž staj to snano Zejler a Łaz? To sym so po koncerće „Serbskeho rekwiema“ minjenu njedźelu w Ketličanskej cyrkwi prašał.
Demokratija jekaž žiwy organizm
Składnostnje dnja ludoweho žarowanja wotmějetej so njedźelu we wopomnišću Budyšin komorny koncert a čitanje pod hesłom „Je so stało, tuž móže so znowa stać“. Roman Knižka rozłoži prawicarsku namóc něhdy a dźensa w Němskej, a Berlinski kwintet Opus 45 hudźi. Christina Wittich je so z dźiwadźelnikom Knižku rozmołwjała.
Štó wočakuje publikum na zarjadowanju?
R. Knižka: Syn města, kiž dawno hižo w Budyšinje njebydli a sej přiwšěm mysle čini. Něchtó, kiž hromadźe z dalšimi wuměłcami přijědźe a ze swojeho wida wěcy wotkryje, konkluzije a paralele sćehnje, zo by w připosłucharju dopóznaća budźił.
Titul programa je citat Prima Levija, kiž je Auschwitz přežiwił. Čeje teksty čitaće?
Swoboda měnjenja wažna
W třećej generaciji bydla Cechecy na třistronskim statoku w Miłorazu. Po Hansu Rulce a Paulu Cechu wobsedźi jón nětko Günter Cech. „Moje dźěći a wnučki dyrbjeli dale tu bydlić móc“, wón podšmórny. Na zahrodźe měješe protestnu taflu instalowanu, kotraž bu wotłamana a pokradnjena. Wo sćěhach a reakcijach je so z nim Andreas Kirschke rozmołwjał.
Što je dokładnje na protestnej tafli stało?
G. Cech: Na njej bě napisane: „Žane wosebite polo Miłoraz! Žane přesydlenje Miłoraza! Žane dalše mylenje mortwych na kěrchowje! Zachowanje dróhow do Miłoraza! Wuchowajće naš rjany Miłoraz!“ W nocy wot 21. na 22. oktober bu tafla pokradnjena. To smy hnydom policiji přizjewili.
Kak pad začuwaće?
G. Cech: Wězo běch perpleksny, to je zachribjetne. Moja prěnja mysl bě, zo móhł to jenož něchtó ze wsy być, kiž so boji, zo njebudźe Miłoraz tola přesydleny. Sam njejsym nihdy ničo přećiwo taflam we wsy činił, kotrež za přesydlenje rěča. Tohodla sym přesłapjeny. Tajki pad je wohańbjacy a nima ničo ze swobodu měnjenja činić. Nas, kotřiž chcemy tu wostać, praktisce wumocuja.
Wjace hač dźeń powalenja murje
9. nowember je na podawki bohaty dźeń w stawiznach Němskeje. Kaž žadyn druhi wotbłyšćuje wón wyšiny a nižiny, kotrež pak w 20. lětstotku wšitke někak ze sobu zwisuja. Cezura po Prěnjej swětowej wójnje z wotstupom němskeho kejžora bě 1918 Nowemberska rewolucija z dwójnym wuwołanjom republiki přez socialdemokrata Philippa Scheidemanna a komunista Karla Liebknechta. Němska poda so tehdy na demokratiski puć, štož njebě po zhubjenej wójnje z nućenjemi Versailleskeho zrěčenja žane lochke předewzaće. Z toho wurosćace začuće poniženja přez wójnskich dobyćerjow bě strachi budźiło a pódu za zahubne wuwiće tworiło. Jeno z namocu zamó policija 9. nowembra 1923 pochod na Halu wójnskich wjednikow w Mnichowje rozpušćić a zakónči tak nazajtra pospyt puča Adolfa Hitlera a generala Ericha Ludendorffa. Tak bě w sebi hišće njeskrućenu demokratisku Němsku zakitowała.
Lóštnje na znate wašnje
Lajska dźiwadłowa skupina Šunow-Konjecy předstaji sobotu ze swojej nowej inscenaciju „Ludźo, njedźiwajće so“ hornjoserbsku prapremjeru. Bosćan Nawka je so z nawodu cyłka Danielom Wjenkom rozmołwjał.
Knježe Wjenko, što móžeće nam wo razu a wobsahu hry přeradźić?
D. Wjenk: Jedna so wo komediju, w kotrejž so wjacori mužojo prawidłownje zetkawaja, zo bychu rozmyslowali, kak móhli – tak chcu to raz rjec – swoje hobbyje najlěpje pěstować. A wězo hraje naša „stara Rosa“ znowa wažnu rólu.
Kelko předstajenjow planujeće?
D. Wjenk: Prapremjera budźe sobotu wječor w Šunowskej Fabrikskej hospodźe. Po tym pokazamy hru hišće dźewjeć króć na serbskich wsach.
Kelko hrajerjow na jewišću skutkuje?
D. Wjenk: Dohromady tam tónraz dźesaćo z nas agěruja. Přiwšěm su wšitcy čłonojo – tuchwilu 25 – zapřijeći. Tak staraja so někotři wo zwukowu a swěcowu techniku, tamni wo suflěrowanje abo simultany přełožk do němčiny.
Kak dołho sće za inscenaciju zwučowali, a štó je so wo wuhotowanje starał?
Wot bratrow we wěrje wuknyć
Korle Awgusta Kocorowy „Serbski rekwiem“ zaklinči njedźelu, 10. nazymnika, w 16 hodź. w Ketličanskej cyrkwi, skutkowanišću něhdyšeho tamnišeho kantora a serbskeho narodneho komponista. Z widom na to je so Axel Arlt z Elisabeth Süßmitt, fararku Ketličansko-Nosačanskeje wosady, rozmołwjał.
Što Wam to woznamjenja, zo so 1894 nastata twórba do Ketlic wróći?
E. Süßmitt: Kocor bě 36 lět kantor našeje wosady. Rekwiem dokónči wón 1894, hižo na wuměnku. Móhła sej předstajić, zo hladaše Kocor nastupajo předstajenje na swoju cyrkej, w kotrejž bě tak dołho skutkował. Wjeselimy so, zo „Serbski rekwiem“ nětko tu přednjesu.
Kak daloko sće so do wosadnych serbskich stawiznow hižo zanurić móhła?
E. Süßmitt: Ze serbskeho pozadka, kotryž tale wosada ma, dźensa mało začuwam. Na starej Nosačanskej cyrkwinskej šuli čitaš napis „Pas moje Jehnjata“. Tam sym znajmjeńša na serbsku rěč storčiła. Sama pochadźam z Drježdźan a mějach do tohole farskeho městna jenož mało kontakta ze serbstwom. K ordinaciji lěta 2011 je mi Bukečanski farar Thomas Haehnchen wězo hnydom serbski Wótčenaš darił.
Čěskich zajimcow informować
Studenća wučerstwa z čěskeho Plzenja přijědu na ekskursiju do Łužicy. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitym za serbske šulstwo w Budyskej regionalnej wotnožce Sakskeho krajneho zarjada za šulu a kubłanje Bosćijom Handrikom rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo studenća z Čěskeje sem přijědu?
B. Handrik: Wot lěta 2016 mamy plan, zdobywać wučerjow z Čěskeje republiki za Łužicu. Bohužel njebě naprawa dotal wuspěšna dosć. Je tuž wažne w Čěskej sylnišo wo Serbach a dwurěčnym kubłanju informować. Sym tam k wšitkim wučerskim wukubłanišćam styki nawjazał. Z uniwersitami w Praze, Plzenje a Ústíju nad Labem nastachu konkretne projekty. Dojednali smy so na to, přewjesć ekskursije za studentow wučerstwa do Łužicy. Ći prěni z Plzenja přijědu přichodny tydźeń na štyri dny sem. Na fachowej konferency 2plus 9. nowembra w Chrósćicach njezměja woni jeno składnosć připosłuchać, ale móža so ze serbskimi wučerjemi rozmołwjeć. Je jara trjeba, zo nawjazamy wosobinske zwiski a zo móža so studenća wobhonić.
Kotrym wobsaham so fachowa konferenca wěnuje?
Serbski film na Berlinali?
Na Choćebuskim filmowym festiwalu, wotměwacym so wot 5. do 10. nowembra, poskići sekcija „Heimat – Domownja – Domizna“ dohromady 15 paskow. Z kuratorku dr. Grit Lemke je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Na čo móžemy so w Choćebuskej filmowej sekciji „Domizna“ wosebje wjeselić?
Štó přińdźe sobu do Syriskeje?
To je sej naša zakitowanska ministerka Annegret Kramp-Karrenbauer zaso něšto naparała, zaso raz, dyrbi čłowjek rjec. Z pomocu mjezynarodneje wojerskeje jednotki chcyła so w Syriskej wo měr postarać, kaž wona spočatk tydźenja rjekny. Hłupje jenož bě, zo njeje nikomu do toho wo tym ničo prajiła, ani wonkownemu ministrej Heikej Maasej, kiž wšak dyrbjał w mjezynarodnych prašenjach słowčko sobu rěčeć směć. Nětko pak wjace wróćo njemóže. Kak drje by wupadało, by-li naraz twjerdźiła, zo je so jej to jenož někak wusunyło, takrjec při kofeju a tykancu w kruhu přećelkow. Na wjeršku NATO w Brüsselu jej ničo njezwostanje, hač tak činić, jako by namjet wokoło woneje mjezynarodneje jednotki woprawdźe chutnje měniła. Snano pak jej tež hišće nichtó rjekł njeje, zo njetrjeba jenož kolegow NATO za wonu misiju, ale w prěnim rjedźe UNO. To rěka, zo dyrbi na kóncu Ruska tomu přihłosować, štož nichtó njewěri. A samo, by-li tomu tak było, by so Kramp-Karrenbauer potom w kruhu NATO prašeć dyrbjała: Štó přińdźe sobu do Syriskeje?
