Wulke finalew Hórkach – Domš, Kralabo tola Domš
W Hórkach přewjedu njedźelu, 29. septembra, rozsudny běh wo Němske dumperowe mišterstwa 2019. Cyłkowny klasement nawjeduje po štyrjoch wubědźowanjach amtěrowacy němski dumperowy mišter Filip Kral z Róžanta z dwěmaj dypkomaj předskoka před youngsterom Paulom Domšom ze Zejic. Ale tež něhdyši němski dumperowy mišter Frank Domš ze Zejic móhł do mišterstwa hišće zapřimnyć a bój na čole wobwliwować. W Baćonju bě wón třeći, w Drjowku štwórty. Z Paulom Domšom a Filipom Kralom je so Kilian Hrjehor rozmołwjał.
Witajtaj Paulo a Filipje. Posledni běh wo lětuše Němske dumperowe mišterstwa steji před durjemi. Kak so wamaj hladajo na tabulku wjedźe? Staj napjataj?
Filip Kral: Haj na kóždy pad. Smój cyłu sezonu wojowałoj a stajnje wšitko dałoj. Nětko steji posledni běh před durjemi. Nochcemoj sej ničo darić. Wěmoj, zo su rozdźěle mjez namaj jara snadne a zo budźe na kóncu zawěsće maličkosć wo tym rozsudźić, štó budźe němski mišter a štó nic.
Paul Domš: Tež ja sym chětro napjaty. To je moja prěnja kompletna sezona. Sym hordy na to, zo tak daloko prědku steju, a zo móžu hižo lětsa wo titul wojować.
Turneja z pjeć premjerami
Na swoju 25. literarnu kermušu přeprošuje Ludowe nakładnistwo Domowina wšitkich zajimcow přichodnu sobotu, 21. septembra do Njeswačidła. Ze sobudźěłaćerku LND Měrku Mětowej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Tradicionalnje je literarna kermuša wjeršk čitanskeje turneje LND — čehodla wona ju tónraz zahaji?
M. Mětowa: Prosće organizatoriskich přičin dla zahajimy nazymski čitanski rjad ze swjatkom. Lětsa mamy literarnu kermušu 25. raz a wosebitostka je, zo zwjazujemy to z knižnej premjeru „Serbskeje protyki 2020“. Jeje ćežišćo je lětsa Njeswačidło, a tuž tam smy.
Dokal wjedźe turneja dale?
Šulske dźiwadło podpěrać
Dorota Farkaš skutkuje něšto dlěje hač měsac w Budyskim Thespis-centrumje, kotryž je w nošerstwje Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła. Milenka Rječcyna je so z dźiwadłowej pedagogowku rozmołwjała.
Po angažemenće w mjezynarodnje skutkowacej band Banaroo a w Serbskim ludowym ansamblu sće so za Thespis-centrum rozsudźiła. Čehodla?
D. Farkaš: Sym w Thespis-centrumje prěni króć loni w decembru dźěłała. Mějach tam přednošk na temu safe-space, štož rěka telko kaž wěsty wobswět we wobchadźe ze šulerjemi. Zaběrała sym so při tym mjez druhim z temami, kak z rasistiskimi tendencami mjez młodostnymi wobchadźeć. A tak so tež dale za projekty Thespis-centruma zajimowach. Poskitki mje wabjachu, so na wupisane městno za šulske dźiwadło požadać. Dźěło, wosebje ze šulerjemi, je mi wažne.
Přewjedujeće projekty ze šulerjemi, kotřiž do Budyskeho Thespis-centruma přichadźeja?
Dźensa wječor hišće raz
Jako sym před něšto měsacami zhonił, zo chce Worklečanska wyša šula „Michał Hórnik“ nazwučować serbski šulerski musical, mějach to wot prěnjeho wokomika sem za zajimawu ideju. Na tamnym boku pak běch skeptiski. Wšako njemóžach sej předstajić, kak maja Diana Šołćina, Beno Hojer a Syman Bjarš, jeničce třo wučerjo, z nimale 80 šulerjemi wobšěrnu wuměłsku twórbu nazwučować. Častodosć dźě sam dožiwich, kak su štyrjo abo pjećo wučerjo kontrolu nad wjele mjeńšej skupinu zhubili. Po wšěm zdaću pak tajke problemy we Worklecach nimaja. Na štwórtym předstajenju musicala minjenu wutoru dožiwich homogeny cyłk, absolutnje zahorjeny za najskerje najwjetši projekt swojeho šulskeho časa. Zapal šulerjow běše w kóždej scenje widźomny. Dobrowólnje sobuskutkowacy ze wšelakich rjadownjow, z wučerskeho kolegija a dalši agěrowachu wot spočatka hač do kónca kaž zahraty team. Kaž móžach w rozmołwach z wobdźělenymi zhonić, zaleži to na intensiwnym přihoće. Něhdźe lěto běchu šulerjo a wučerjo hłownje w swobodnym času hrajne sceny a serbske popowe a rockowe spěwy zwučowali.
Přiroda je dyrdomdej
Stacija, kotruž Michał Zahon z Wěteńcy na sportowym a pućowanskim dnju Serbskeho šulskeho towarstwa poskićeše, bě dźěćom wosebje zajimawa. Milenka Rječcyna je so ze serbskim hajnikom rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo sće staciju wo přirodźe na sportowym a pućowanskim dnju Serbskeho šulskeho towarstwa zarjadował?
M. Zahon: Monika Süßowa z SŠT bě so na lěsniski wobwod Hornja Łužica w Budyšinje z próstwu wobroćiła, sej material za wuhotowanje tajkeho swjedźenja wupožčić. Za mnohe dźěći bě to přidatny serbskorěčny poskitk, wšako mnohe z nich zapřijeća z přirody skerje jenož w němskej rěči znaja. Tak sym staciju wuhotował a dźěćom w serbskej rěči lěs a jeho wobydlerjow zbližił. Tajke dźěło słuša mjez druhim tež k mojim nadawkam jako hajnik lěsnistwoweho rewěra.
Maće časćišo składnosć, z dźěćimi dźěłać?
Požadany stipendij dóstała
Móžnosć, w šulskim času do wukraja hić, maja mnozy młodostni. Často pak swój són mało poskitkow dla cofnu. Sakske kultusowe ministerstwo zmóžnja kóžde lěto 35 stipendijow, za kotrež móža so šulerjo 9. lětnikow požadać. Lena Kutschke z Radworskeje wyšeje šule je tajki dobyła. Bianka Šeferowa je z njej porěčała.
Kak sy wo poskitku kultusoweho ministerstwa zhoniła?
L. Kutschke: Naša wučerka Monika Šołćina je nas wo tym informowała a we mni zajim zbudźiła. Na wotpowědnej internetnej stronje so wo programje wobhonich. W měrcu sym relatiwnje krótkodobnje rozsudźiła pisomne požadanje zapodać.
Što bě za požadanje wšitko trěbne?
Tajke a hinaše wašnje postrowa
Sće hižo jónu zwěsćili, kak rozdźělnje so strowimy? W Serbach słyšimy dźensniši dźeń „Halo“, „Witaj“ abo „Dobry dźeń“. W serbskich katolskich wosadach wužiwaja ludźo často hišće „Budź chwaleny Jězus Chryst“. Rjenje, hdyž so ewangelscy wěriwi z „Pomhaj Bóh“ strowja. Tejle słowje tež katolscy Serbja swojim ewangelskim bratram a sotram rady popřewaja. W postrowje, pokazuje so wulka bohatosć našeje kultury. Zapřijeć do wšeho toho móžu tež hubku na lico, klepnjenje z ruku na ramjo a wobjimanje.
Zadźiwana a swoju njewěstosć sej wuwědomjejo běch při postrowach muži, pochadźacych z aziskeho, romanskorěčneho a južneho kraja Europy, kotřiž nam meble wožachu. Muž aziskeho pochada postrowi muske wosoby našeje swójby z ruku. Tež mi ju lochce potłóči. Poprawom wšak ludźo z aziskich krajow husto jenož hłowu chilejo strowja. Muž ze zapadneje Europy zaso ruku kruće tłóči. Tam žonje po starym wašnju poprawom ruku njedawa.
Jako dirigent a poradźowar přeco hišće aktiwny
Wot lěta 1991 běše wón połdra lětdźesatka mysler, zdźěla tež wodźer a mjezwočo Serbskeho muskeho chóra Delany. A hač do dźensnišeho njeje so na tym wjele změniło. Rěč je wo Pawole Šołće-Kulowskim. Tež minjene lěta je 2. septembra 1934 rodźeny Šołta skutkowanje muskeho chóra dokładnje sćěhował, ćělesu jako dirigent wupomhał a, bě-li trěbny, zwučowanja w Konječanskej burskej stwě nawjedował.
Nowozapočatk postajić
Čłowjek so dźiwa, što wšo je naraz móžno a kelko pjenjez dawa, a to něšto dnjow do wólbow Sakskeho (kaž tež Braniborskeho) krajneho sejma přichodnu njedźelu. „Miliardy brunicowym kónčinam“, „Srědki za nowu technologiju“, „Pjenjezy za serbske knihi“ „2,3 miliony eurow spěchowanja za spěšny internet dóstali“ „Stat přewostaji miliony eurow – wobšěrne inwesticije w Slepjanskej a Trjebinskej gmejnje planowane“, tak a podobnje rěkachu minjene dny nadpisma w Serbskich Nowinach. Połožili su zakładny kamjeń za industrijne wulkopředewzaće „BigBattery Łužica“ w Čornej Pumpje, wotewrěli su w Budyšinje Serbsku rěčnu šulu a we Wojerecach serwisowy běrow za serbšćinu, Sakski fonds „Čiń sobu“ za projekty na bazy su załožili a dale chcedźa Fraunhoferski inowaciski labor „Manufaktura přichoda Łužicy“ zwoprawdźić. Sakscy wučerjo móža so nětko ze zastojnikom stać, a nětčiši sakski ministerski prezident Michael Kretschmer přilubja na wólbnych plakatach 1 000 nowych policistow za swobodny stat.
„Kak bych so ja zadźeržała?“
Elisabeth Prégardier z Oberhausena bě minjeny tydźeń z hosćom sympozija składnostnje 75. posmjertnin dr. Marje Grólmusec w Budyskim muzeju. W lěće 2000 bě dźensa 85lětna sobu wudała knihu „Briefe nach Radibor“, z listami Grólmusec z jastwa a kaceta Ravensbrück. Z Elisabeth Prégardier, kotraž bě 1963 prěnja hłownohamtska sobudźěłaćerka němskeje katolskeje biskopskeje akcije Adveniat, je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Sće nimo knihi z listami Marje Grólmusec tež dalše knihi wudała, wěnowane žonam, kotrež su pod nacionalsocialistam ćerpjeli. Čehodla was tema wabi?
