Přimńmy wšitcy do kapsy!
To sej mysliła njejsym. Lěpje, njedopominam so hižo na to. A to ma něšto rjec!
Dźesać lět dołho njeje Budyski wokrjes jako nošer hudźbneje šule a ludoweje uniwersity popłatki za tam wukonjane poskitki zwyšił. Mějachu wustawki za popłatki, kotrež płaćachu přez cyły čas. Tuž zwostachu tež kóšty za wužiwarjow stabilne, w tym padźe po wjetšinje staršich, kotřiž swoje dźěći do hudźbneje šule sćelu. Nětko pak tak daloko je. Wšitcy, kotřiž chcedźa abo wuknu hižo na instrumenće hrać abo spěwać maja wjace płaćić. Tež kursy na ludowej uniwersiće budu přichodnje dróše. Tam pak popłatk po jednotliwym poskitku postaja.
Nós połny!Kriza fuk?
Hura, kriza je nimo! Tónle zaćišć znajmjeńša móhł hladajo na to nastać, kak zarjady wobmjezowanja poněčim wuwólnjeja abo wotstronjeja. A bě-li w minjenych tydźenjach towaršnostny tenor nimale jednohłósny, zo po koronje ničo wjace tak njebudźe kaž do toho, směmy na tym dwělować, hač so woprawdźe něšto změni. Haj, chorobne sotry a hladarjo su skónčnje raz připóznaće žnjeli, kotrež je jim poprawom hižo do pandemije přistało. Mjeztym je (w našich kónčinach tak a znak snadny) wšědny wječorny přiklesk chětro womjelknył, wo wyšej mzdy a kmańšim dźěłowym času žana rěč wjace njeje. Skrótka smy wo prekernej personalnej situaciji w chorownjach diskutowali a so prašeli, hač njebě wusměrjenje strowotniskeho systema po hospodarskich kriterijach snadź tola skerje špatna ideja. Samo woprawdźitych wědomostnikow smy hdys a hdys w telewiziji widźeli – a ludźo su jim připosłuchali! Prjedy hač jich zaso na słonowinowu wěžu wućěrimy, njech wšitcy wuši nastajimy: „Njejsmy dawno hišće přez horu!“, tak zdaloka klinči.
Tójšto nowych starych spěwow
Ludowe nakładnistwo Domowina je njedawno druhi nakład spěwnika „Dolna Łužyca spiwa“ wudało. Bosćan Nawka je so ze zestajerjom zběrki Gregorom Kliemom rozmołwjał.
Knježe Kliemo, čehodla bě druhi nakład trěbny?
G. Kliem: Cyle jednorje: Kniha je so jako přewšo woblubowana wopokazała, runje mjez młodźinu w Delnjej Łužicy. Dokelž bě dospołnje rozebrana, je LND wo druhim nakładźe rozmyslowało a so mje woprašało, hač nochcył original wobdźěłać a rozšěrjeny spěwnik zestajeć. Sym nadawk rady přiwzał.
Po kotrych kriterijach sće nowe spěwy wuzwolił?
Wid na zašłosć zamućeny
Je 8. meja 1945 dźeń wuswobodźenja abo „jenož“ kónc Druheje swětoweje wójny w Europje? Zo so wo tym hišće 75 lět po wuznamnym datumje rozestajeja, pokazuje na to, zo stejitej wot toho časa wobstejacej zasadnej nahladaj dale kruće přećiwo sebi. Abo njebě wuswobodźenje z knježaceje fašistiskeje ideologije prosty sćěh kónca wójny?
Přećiwnej poziciji matej sprěnja tež z tym činić, zo spyta zapadoeuropski stawiznopis dale wukony sowjetskich wójskow w surowych bitwach, kaž pola Stalingrada 1942 abo pola Kurska 1943, podrywać. Bitwje běštej přewrót w Druhej swětowej wójnje, nic hakle wotewrjenje druheje fronty z přizemjenjom zapadnych aliěrowanych wójskow 1944 w Normandiji. Hórki zaćišć wjercholi w tym, zo matej zapad kaž wuchod jako dobyćerskej mocy nad fašistiskej Němskej swójski wid, w kotrymž so tamna strona lědma jewi.
„Wo krizy wjele njepytnjemy“
Powěsće z hospodarstwa su tuchwilneje koronapandemije dla skerje špatne. Při wšěch ćežach pak dochadźeja z předewzaćow tež pozitiwne powěsće. Silke Richter je so wo aktualnym hospodarskim połoženju z jednaćelku Wojerowskeje woleńcy Reginu Jorga rozmołwjała.
Što zwjazuje koronakrizu z Wojerowskej woleńcu?
R. Jorga: Wo krizy lědma něšto pytnjemy, skerje nawopak. Ludźo tuchwilu hišće wjac laneho wolija kupuja, dokelž chcedźa so wědomje strowšo zežiwjeć. W našim online-wobchodźe su skazanki njesměrnje přiběrali. Naš Łužiski maz najlěpje dźe. Při tym jedna so wo zbytki z filtrow, kotryž móžeš sej jako butru na chlěb abo całtu mazać.
Što je na łužiskim lanym woliju tak strowe, a što jón wot druhich produktow rozeznawa?
R. Jorga: Lany je najdrohotniši wolij, dokelž wobsahuje najwjac tukowych kisalinow omega 3, kotrež naše ćěło same produkować njezamóže.
Zwotkel lane symjo dowožujeće?
Nowy „Krabat“ hakle klětu
Lětuše Krabatowe swjedźenske dny w Čornym Chołmcu wupadnu. Bosćan Nawka je so z intendantom festiwala Peterom Siebecku rozmołwjał.
Knježe Siebecko, byrnjež knježerstwo Sakskeje hakle jutře wo wjetšich zarjadowanjach wuradźować chcyło, sće wčera zdźělił festiwal wotprajić. Čehodla?
P. Siebecke: Smy dołho rozmyslowali a naposledk zwěsćili, zo zarjadowanje lětsa móžne njebudźe. To zwisuje na jednym boku z tym, zo našu inscenaciju hosćo na přikład ze Šwedskeje, Šwicarskeje kaž tež z cyłeje Němskeje wopytuja. Njewěsteje aktualneje situacije dla pak woni prawje planować njemóža. Samsne płaći za našich hrajerjow. Poprawom chcychmy nětko spočatk meje sceniske proby z profesionelnymi dźiwadźelnikami zahajić a přichodny tydźeń zwučowanja ze statistami. Woboje pak pod tuchwilnymi wuměnjenjemi do prašenja njepřińdźe. Nimo toho by chětro ćežko było, přihladowarsku kapacitu pomjeńšić a runočasnje přidatne hygieniske naprawy přiměrić. Inscenaciju „Krabat – W sćinje zańdźenosće“ tuž na klětu přestorčimy.
Štó wě, što wšo mamy?
We wobłuku digitalneho koncepta so Załožba za serbski lud nětko z naprašnikom na ludźi wobroći. Z jeje społnomócnjenym za digitalizaciju Měrkom Šenkom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što je pozadk naprašowanja „Serbsce pisać z ličakom, iPhonom a smartphonom – što za to wužiwaš“?
M. Šenk: Naprašowanje nasta w ramiku zdźěłanja digitalneho koncepta. Sym sej wobhladał, kotre móžnosće mamy z elektroniskimi nastrojemi serbsce pisać – na Windows-ličakach a dalšich přistupnych systemach, na iPhonach a Android-smartphonach. Tajke nastroje kóždy Serb wšědnje wužiwa. Zwěsćich, zo mamy poprawom za wšitke potrjeby móžnosć, tež serbsce pisać. Znaje pak je kóždy Serb? A wužiwa wón je? Hladajo na swojich přećelow a znatych wěm, zo tomu tak njeje. A zo bych swoje začuće spěšnje zwěsćił, zdźěłach krótki naprašnik.
Naprašnik je dwurěčnje serbsce a němsce spisany. Čehodla?
K dinosawrijam wróćo? Ně!
Koronakriza je po zdaću klimowu krizu z myslow ludźi wućěriła. Přiwšěm je wirus na tym wina, zo so klima, kaž hižo w financnej krizy lěta 2008, tróšku polěpša – wšako mjenje awtow po puću, lětadłow po njebju a produkowacych mašinow zdobom mjenje wuhlikoweho dioksida wot so dawa. Globalizowany swět a jeho kapitalistiski motor hospodarstwa so hižo po zwučenym wašnju njewjerćitej, a naraz je powětr zaso čisćiši. Samo w Pekingu zaso njebjo widźa. Z přiběracej diskusiju wo zběhnjenju krizowych kaž tež wo nowych hospodarstwo spěchowacych naprawach je pak dźeń a wjace hłosow słyšeć, kotrež so prašeja: Kajke ma hospodarstwo po pandemiji wupadać? „Najradšo nic tak kaž do toho“, wotmołwi Uwe Jean Heuser we wčerawšim wudaću tydźenika Die Zeit. Jeho argumentacija je hospodarska. Hdyž mały producent elektroawtow Tesla wšitkich němskich awtotwarcow na bursy přesćehnje, da wěš, zo budźe hospodarstwo přichoda digitalniše a zeleniše – móžeš dodać, zo bě přirodna kriza hižo jónu kónc dinosawrijow.
Wupadnjene swjedźenje piwarnju bola
Kulowske piwo słuša k identiće Hornjeje Łužicy. Korona so tež na swójbnu piwarnju wuskutkuje. Wo tuchwilnym połoženju je so Andreas Kirschke z jednaćelom Stefanom Glaabom rozmołwjał.
Knježe Glaabo, kak jara tuchwilna kriza korony dla Kulowsku piwarnju trjechi?
S. Glaab: 40 procentow našeho wobrota złožuje so na předań piwa w gastronomiji, štož nětko dospołnje wotpadnje. Zastarujemy dźě tež w Berlinje diskoteki, bary a hosćency. Tónle wobrot nam pobrachuje. Stabilna je porno tomu předań piwa w blešach. Naše napojowe wikowanišćo dale derje dźěła.
Kak nětko z nadawkami wupada?
S. Glaab: To je jara ćežko. Najbóle bola nas zawrjene hosćency a wupadnjene wjesne swjedźenje, tam wšak tradicionalnje wjele piwa w sudach dodawamy. Mjez druhim wupadnu swjedźeń w Brěžkach a wjacore swjatkowne zarjadowanja, štož woznamjenja za nas wulku stratu. Nadźijomnje so połoženje hač do kónca lěta polěpši.
Dyrbiće sobudźěłaćerjow do krótkodźěła pósłać abo pušćić?
Hordy, zo kruch serbsce hraja
Spočatk měrca je činohrajne studijo Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła z hru „Greta“ Choćebu žana Daniela Rattheija swoju wuspěšnu premjeru dožiwiło. Cordula Ratajczakowa je so z awtorom rozmołwjała.
Sće Choćebužan?
D. Ratthei: Haj, sym so tam 1979 narodźił a tež wotrostł. Na Lipšćanskej wysokej šuli za hudźbu a dźiwadło Felixa Mendelssohna Bartholdyja studowach na dźiwadźelnika. Po tym skutkowach we wjacorych dźiwadłach. Po tym na přikład w Drježdźanach, w Šwicarskej, w Osnabrücku, w Mainzu a we Würzburgu. Kaž přeco je tam nowy intendant mustwo wuměnił, a sym so prašał, dokal nětko? Nó haj, póńdu zaso domoj. Tak wróćich so před třomi lětami do Choćebuza. Hač dźe wo přirodu abo ludźi, domizna mje prosće wšudźe strowi. Widźiš swojeho wuja dróhu twarić, připadnje swoju mać w měsće zetkaš, móžeš staršeju lóšo wopytać – to so mi lubi.
Kak stanje so dźiwadźelnik z awtorom?
