„A my jednorje na dźěło chodźimy“
Z beneficnymaj koncertomaj 12. a 13. měrca w Budyskej měšćanskej hali „Króna“ chce Serbski ludowy ansambl ukrainskemu ludej pomhać, a to z podpěru serbskich lajskich skupin. Cordula Ratajczakowa je so ze Stefanom Cušku z SLA rozmołwjała.
Minjeny štwórtk je wójna wudyriła, a pjatk sće hižo z namołwu reagowali – jara spěšnje hladajo na trěbne organizatoriske dźěło za koncertaj přichodny tydźeń. Kak je to wotběžało?
S. Cuška: Sprawnje prajene, je so to hižo z nadpadom štwórtk započało. W bliskosći je wójna, a my jednorje na dźěło chodźimy. Štwórtk smy započeli na socialnych medijach swoju solidaritu z ukrainskej ludnosću zwuraznić. Pjatk zrodźimy ideju, koncert solidarity za potrjechenych wójny organizować.
Hač do wčerawšeho móžachu so zwólniwi přizjewić – kajki je dotalny wothłós?
Kajka błazniwa naiwita!
Mamy wójnu. Wčera je Ruska swoju susodku – njewotwisnu Ukrainu – nadpadnyła. Krótko do toho bě so ukrainski prezident hišće direktnje w ruskej rěči na susodny kraj wobroćił. Po wšěm zdaću bě ruska agresija w tym času hižo zaběžała.
Prawje je, zo wójna na Ukrainje poprawom hižo wosom lět traje. Přiwšěm dyrbimy rozeznawać mjez chaosom tehdy, kotryž je Ruska wužiła, zo by sej strategisce wažnu połkupu Krim zawěsćiła, a mjez dołhodobnje přihotowanej połnej ataku na – za regionalne poměry – relatiwnje stabilnu demokratiju.
W SI pokazaja „pozabyty“ film
Za lětuši dźeń archiwow skići tež Serbski kulturny archiw 6. měrca zajimcam znowa wosebite zarjadowanje. Cordula Ratajczakowa je so z tamnišim sobudźěłaćerjom Měrćinom Brycku rozmołwjała.
Tež lětsa sće znowa chłóšćenku z archiwa wuhrjebali. Na čo móžemy so wjeselić?
M. Brycka: Nimo našich knihow a dokumentow – w originalu a jako digitalizat – pokazamy wosebity, „pozabyty“ filmowy dokument „Pjeć wobrazow jednoho (nje)wšědneho dźiwadła“. Je to film z lěta 1976, za kotryž měješe njeboh Toni Bruk poradźowansku funkciju. Jedna so wo wustup serbskeho dźiwadła NSLDź na wsy. Film pokazuje přihoty a předstajenje na žurli, ale tež serbske wjesne žiwjenje dokoławokoło a publikum. Na kóncu je swjedźenske zarjadowanje k 30lětnemu wobstaću lajskeje dźiwadłoweje skupiny Sernjany-Róžant zapopadnjene.
Kak sće na ideju přišli?
Nadpad na dwurěčnosć
Dźensa zaběra so Choćebuska zhromadźizna měšćanskich zapósłancow z antiserbskimi móranjemi na tamnišich dróhowych tafličkach. Cordula Ratajczakowa je so z čłonom předsydstwa župy Delnja Łužica Torstenom Makom rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo je frakcija Aktiwni njewotwisni wobydlerjo Swobodni wolerjo/Socialny přewrót Choćebuz (AUB-FW /SUB) městu Choćebuzej naprašowanje wo móranjach stajiła?
T. Mack: Hižo před měsacom su mi na tafličkach jednotliwe nalěpki napadnyli. Myslach sej, zo běchu hłupi hólcy hłupe wěcy činili. Dźeń a bóle pak mi napadny, zo su někotre serbske pomjenowanja na dróhowych tafličkach z běłej barbu přešmórane, samo čestna taflička za Pawlinu Krawcowu. Dokelž njejsym sam měšćanski radźićel, sym ze swojej frakciju AUB-FW/SUB rěčał a namjetował oficialnje so naprašować, kak dołho je městu fakt znaty a hač ma wotpohlad, taflički sporjedźeć a winikow zwěsćić.
Što wočakujeće wot posedźenja?
Ludowe spěwy w srjedźišću
Třeći raz wotměje so lětsa chórowa akademija we wobłuku Łužiskeho hudźbneho lěća, a to pod hesłom „Ludowy spěw – pokład z našeje zašłosće, pokład wutroby“. Cordula Ratajczakowa je so z nawodu akademije Friedemannom Böhme rozmołwjała.
Hač do 28. februara móža so zajimcy hišće přizjewić. Kelko ludźi je to dotal činiło?
F. Böhme: To njewěm, wěm pak, zo su městna na zakónčacym koncerće w Hrodźišćanskej cyrkwi 27. awgusta jara wobmjezowane, tež za spěwacych. Wjele wjace hač něhdźe połsta ludźi njemóže sobu skutkować.
Kotre wuměnjenja maja zajimcy spjelnić?
F. Böhme: Woni měli wjeselo na spěwanju a na ludowych spěwach sobu přinjesć. Nimo toho dyrbja zwólniwi być so na telko kaž móžno probach wobdźělić. Naše zwučowanja wotměja so wot 4. meje do 13. julija kóždu srjedu wot 19 do 21 hodź. na žurli Budyskeho Schilleroweho gymnazija. Na probje změja potom tež składnosć, poskitk hłosoweho kubłanja wužiwać a prašenja stajeć. Nimo toho mamy hišće dalšej probje 25. a 26. awgusta, tam budźe prezenca trěbna. Je wažne, po prózdninach ludźi zaso na to dopomnić, što su do dowola wšo nawuknyli.
„Požadanja rady přijimujemy“
Přeco hišće debatuja w němskim knježerstwje wo winowatosći, přećiwo koronu so šćěpić dać, aktualnje dale tež wo tej sobudźěłaćerjow w medicinskim a hladanskim wobłuku. Milenka Rječcyna je z Torstenom Bognitzom, jednaćelom Carity Hornja Łužica wo tuchwilnym połoženju rozmołwjała.
Kelko sobudźěłaćerjow Hornjołužiski zwjazk Carity tuchwilu ma, a kak wulki je podźěl pře koronawirus šćěpjenych?
T. Bognitz: Wot lětušeho mamy z přewzaćom dźěćaceho domu swj. Antoniusa w Žitawje něhdźe 325 sobudźěłaćerjow. Podźěl přećiwo wirusej šćěpjenych sobudźěłaćerjow we wobłuku hladanje hiba so mjez 55 a 75 procentami.
Wuprajeja sobudźěłaćerjo swoje wobmyslenja přećiwo winowatosći šćěpjenja a hdyž, z kotrymi argumentami?
Wothóčkowane! Zabyte?
Tak znajmjeńša začuwam situaciju nastupajo Lipšćanske knižne wiki. Sym so wot nich stajnje ze začućom nawróćiła, kaž bych na pućowanju po najrjeńšich, přewšo putacych kónčinach swěta była, a to přeco z přewodom wuměłsce wuhotowaneje knihi, pjelnjeneje ze słowami z mnohich rěčow.
Mjeztym so wiki hižo třeći raz njewotměja. Loni a předloni sym to wočakowała. Ale lětsa? Bě wotwidźeć, zo budu wolóženja, a za wiki maja hygienowy koncept. Přiwšěm je te abo tamne wulke nakładnistwo swoje wobdźělenje wotprajiło. Prašam so, hač njehodźa so z mjeńšimi a małymi wustajerjemi, kotrež tam stajnje po stach su, hospodarske wužadanja zmištrować. Nima da management koncept za mjeńše wiki, bjez tych „wulkich“? Po wustajenišćach so wšědnje tysacy zajimcow rozhladuja. Wulka wosebitosć Lipšćanskich knižnych wikow pak je ta, zo wotměwaja so čitanja po cyłym měsće, w kofejownjach, muzejach, dźiwadłach, šulach a na dalšich městnach.
Knižka skići nowy přehlad
Pod titulom „Wendish Keepers“ (Serbscy staraćeljo) wozjewi Trudla Malinkowa loni knižku, w kotrejž wopisuje serbske towarstwa w zamórskich krajach. Cordula Ratajczakowa je so z awtorku rozmołwjała.
Čehodla sće jendźelskorěčnu knižku wudała?
T. Malinkowa: Moja prěnjotna ideja bě, interviewy w Serbach wozjewić, zo bychu ludźo pola nas zhonili, kak so potomnicy serbskich wupućowarjow dźensa wo jich herbstwo staraja. Běch w dobrej situaciji, zo wšěch předsydow a wšě předsydki towarstwow wosobinsce znaju a zo běchu wšitcy hnydom zwólniwi k sobudźěłu. Předewzaće je so zwoprawdźiło, interviewy běchu wot nowembra 2020 do februara 2021 jako serija w Rozhledźe wotćišćane. Dokelž wšak rozmołwy originalnje w jendźelšćinje předležachu, zrodźich mysličku, je tež zamórskim zajimcam spřistupnić. To sta so loni z wudaćom 93stronskeje knižki pola The Wendish Press w Texasu.
Kajka je situacija towarstwow dźensa?
Respekt město podwólnosće
Kak sakrosanktne wuměłstwo woprawdźe je, wo tym diskutuje so drje hižo z časa jako čłowjek rěčeć započa. Přičiny tajkich debatow běchu a su rozdźělne. Estetiske začuwanje je so w běhu dobow runje tak změniło kaž estetiske zwuraznjenje. Doprědkarska awantgarda je stajnje za nowymi formami pytała a hudźbje, literaturje, tworjacemu kaž tež předstajacemu wuměłstwu njeparujomne impulsy dała, a to nic jenož nastupajo kreatiwne procesy, ale tež rjemjeslniske techniki a graty. Na druhim boku njebě a njeje žana akcija bjez reakcije – hladajo na wuměłstwo móžemy na přikład znowawusměrjenje na zańdźenosć přeco potom wobkedźbować, běše-li dalewuwiće wosebje rewolucionarne. Dalši faktor běchu a su měnjace so politiske, hospodarske a nabožne – skrótka towaršnostne – wobstejnosće. Tak je chwilku trało, prjedy hač dušni křesćenjo zadźiwani zwěsćichu, kelko nahuškow sławne fresko Michelangela w Sixtinskej kapale w sebi chowa, na čož figury pócćiwje „zdrasćichu“, delikatne dźělčki jedneje z najwuznamnišich twórbow scyła přemolujo.
