Realna politika „módreje“ doby
Prěni konkretny zaćišć, kak zahubnje so dominanca prawicarsko-populistiskeje strony AfD w parlamentariskej demokratiji – w dobje AfD – tež na nas Serbow wuskutkuje, smy srjedu na komunalnej runinje w Zhorjelskim wokrjesnym sejmiku dožiwili. Po zwučenym mustrje – financnych přičin dla – chcyše frakcija AfD wjacore městna społnomócnjenych, mjez nimi tež městno społnomócnjeneje za serbske naležnosće, na čestnohamtske přetworić. To potajkim je realna politika politikarjow AfD w zmysle „pisaneje mnohotnosće, kotruž hižo mamy“, a za kotruž je před něšto tydźenjemi hišće wabiła. Foto na wólbnym plakaće pokazowaše Błótowčanku mjez žonomaj w drasće z Baworskeje a z Čorneho lěsa. Samo so wě: Běše to prosty wólbny populizm a – hladajo na implicitne „anti-migraciske“ poselstwo – samo šamałe instrumentalizowanje serbskeje kultury.
Pawołej Šołće-Kulowskemu „Mozartej“ k 90ćinam
Póndźelu je Pawoł Šołta w Kulowje swoje 90ćiny woswjećił. Wulka syła gratulantow, dźakownych spěwarjow kaž tež serbskich, němskich a mjezynarodnych přećelow jemu k narodninam gratulowaše. Tež ja so jemu dźakuju za mnohe lěta połne žortnych wokomikow, sprawnych radow, zhromadneho spěwanja, ale tež dobrych rozmołwow a rozumnych diskursow. Přizamknu so gratulantam a přeju jemu do přichoda wězo dale krutu strowotu, zbožo, derjeměće a lóšt do hudźenja a słuchanja „dobreje muziki“, klasiskeje hudźby.
Pawoł Šołta studowaše po maturje wučerstwo a staraše so čas žiwjenja wo dobru hudźbnu atmosferu w Kulowskej kónčinje. Jeho kontakty sahachu tež do Grodka, Wojerec a Budyšina. Tam wšudźe je bóle znaty z přimjenom „Mozart“. Žadyn dźiw, wšako bě a je něhdyši wučer hudźby jara woblubowany! Ze swojim akordeonom a krasnym hłosom, ze swojimi pryzlemi we hłowje a na jazyku, ale tež ze swojej wědu a hudźbnymi zamóžnosćemi ludźi zahorja a wuběrnje motiwujo jich do spěwanja zapřija.
Sylny hłós za zajimy Serbow
Z jasnej dobyćerku „serbskeho wólbneho wokrjesa“, Elaine Jenčec (CDU) je so Marcel Brauman po wozjewjenju wuslědkow wólbow rozmołwjał.
Kak sće wječor po wólbach začuwała – Waša „wólbna party“ běše tola hodźiny dołho jara měrna ...
E. Jenčec: Běch jara napjata, sprawnje prajene tež nerwozna, wšako wědźachmy, zo maja runje tute wólby eksistencielny wuznam za naš dwurěčny region. Mojim podpěraćelam je so tež tak šło. Mjez nimi su mnozy Serbja, kotrymž sym za pomoc a radu dźakowna.
Kajki běše Waš wólbny bój, powšitkownje a w serbskich gmejnach? Sće tež problemy z agresiwitu měła?
E. Jenčec: Přewažnje su ludźo, wšojedne hdźež sym wustupował, přećelnje na mnje reagowali. To je tež zasłužba Alojsa Mikławška, kiž je mi wjele kontaktow nic jenož z towarstwami sposrědkował. Jednotliwych drje běše, kotrychž njemóžeš z ničim dosćahnyć. W Serbach běše wšudźe jara přijomna atmosfera, to je mje přeco zaso jimało.
Wy serbšćinu wuknjeće a so w swojich serbskich materialach z mjenom Jenčec jewiće. Tohodla jako serbski dźenik z Wami kaž ze Serbowku wobchadźamy – kak póńdźe dale z Wašej serbšćinu?
Trěbny a rozsudny křižik
Sće sej lětsa hižo wólbne programy stronow přečitali? Zwažu sej na tym dwělować. Ja tež nic, tak fairny chcu być. Ale swěru sym Wahl-O-Mat wužiwał. Jako wuslědk tam dóstach: Die Partei. To bě mi někak skurilne, wšako njejsu wólby do krajneho sejma runjewon komediantiske jewišćo. Wólby, kotrež za dwaj dnjej na nas čakaja, zdadźa so rozsudne być. Haj, twjerdźu, zo rozsudźimy njedźelu we wólbnej kabinje wšitcy zhromadnje, w kajkej Sakskej chcemy žiwi być. A rozsudźić dyrbi so kóžda a kóždy sam za sebje. Snano njebudźe to lochki rozsud, ale w tak strašnych časach za našu demokratiju je prěnja winowatosć byrgarja: wolić. Naša swobodna demokratija je z wólbow žiwa. Přiznawam, zo je druhdy kusk wobćežne stanyć, do wólbneho lokala hić a tam swój křižik sadźić.
Dowěra je přewšo wažna
Křesćansko-socialny kubłanski skutk (CSB) je mjeztym hižo 30 lět nošer kubłanišćow. Swjedźeń tule póndźelu je nawodnistwo swojim w kubłanišćach skutkowacym sobudźěłaćerjam wěnowało. Milenka Rječcyna je so z kubłarku Katrin Pawlikec rozmołwjała.
Kak wažne je měć nošerja za kubłanišća, kotremuž dźěći, starši, wučerjo, komuny a dalši dowěrja?
Katrin Pawlikec: To je jara wažne, wosebje za dźěći, zo maja wone něšto, štož wone znaja, na čož móža so zepěrać a štož so wuwiwa. Tež za staršich je wažne měć partnera, wo kotrymž wědźa, zo móžeja so na njeho spušćeć. Wone swoje nazhonjenja dale dadźa.
Z kotreje přičiny w Pančicach-Kukowje skutkujeće?
Katrin Pawlikec: Naše kubłanišćo je wosebite. Kubłujemy dźěći wot žłobika hač do horta. Dźěći so znaja, chodźa z pěstowarnje zhromadnje do zakładneje šule, z kotrejž mamy kooperaciju. Jako kubłarka mje wjeseli, zo dźěći dlěje přewodźamy, zo je tež po jich času pola nas zetkamy. Zdobom wjeselu so, hdyž wone nas potom hišće spóznaja.
Generacije dźěći so změnjeja. Kak so Wy z tym angažujeće?
Nuk: AfD žadyn partner njeje
Byrnjež CDU jeho w kubłanskej politice wospjet zludała, njemóže sej kooperaciju z AfD předstajić, praji něhdyši předsyda Domowiny Jan Nuk w rozmołwje z Marcelom Braumanom.
Kak začuwaće wólbny bój přirunujo z wólbami, hdyž sće předsyda Domowiny był?
Jan Nuk: Za mój čas jako předsyda Domowiny njeje strona AfD hišće załožena była. CDU wojowaše w lěće 2004 wo zdźerženje absolutneje wjetšiny w sakskim parlamenće, štož pak so jej tehdy po 14 lětach knježenja w Sakskej wjace poradźiło njeje. W lěće 2004 buchu do sakskeho sejma třo Serbja woleni, Stanisław Tilich, Marko Šiman (wobaj CDU) a Hajko Kozel (Lěwica), 2009 tež Alojs Mikławšk (CDU). Serbja wojowachu tehdy wosebje wo dosć srědkow za Załožbu za serbski lud a wo stajne městno w rozhłosowej radźe MDR. Tute městno pak bu nam hakle w lěće 2021 zaručene.
Tehdom su strony wo hłosy wojowali, kotrež so wšitke na demokratiske principy liberalneje towaršnosće złožowachu. Dźensa dźe wo zachowanje tutych principow přećiwo prawicarsko-populistiskej a nacionalistiskej programatice AfD.
Za jutře rěčimy, nic za wčera
„Domiznu“ mjeztym wšitcy chcedźa – prawicarjo, lěwicarjo, nimale wšě politiske strony tutomu zapřijeću plakatiwnje hołduja. Domizna su korjenje, a wone tča w starej tradiciji – ludźo maja jasny wobraz wo zańdźenosći: Knježeše rjana zhromadnosć mjez ludźimi a swět běše někak w porjadku. Haj wšak, nimale w kóždej generaciji je wyšnosć na bitwišćach swojich wójnow synow ludźi woprowała. Holcy dyrbjachu so wudać nic lubosće, ale rozmnoženja zamóženstwa dla, hólcy su so w korčmach młóćili, a hdyž je knježk słužownicu wumocowała, běše tež to wuraz kruteho porjada. A runohódnosć kóždeho čłowjeka, z kotrejž cyrkej dźensa přećiwo ekstremistiskim stronam argumentuje, tehdom pod intaktnym knjejstwom duchownych scyła njeeksistowaše: Muž je wězo nad žonu stał, bohatstwo někotrych na kóšty chudoby mnohich běše „Boža wola“.
Bjez plakatow žana subkultura
We wobłuku lětnjeho kulturneho rjadu towarstwa Dźěłań dźeń wotewru zajutřišim, sobotu, wosebitu wustajeńcu na Budyskej Sukelnskej. Přehladka pokazuje plakaty Paula Geigerzählera. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Geigerzählero, što je zakładna myslička, kotraž so za wustajeńcu chowa?
P. Geigerzähler: Tak mjenowane wuměłstwo za wužiwanje (Gebrauchskunst) so často zhubi, ručež je zaměr docpěty. Prašach so, hač njeje da w tym zwisku škoda wo prócu, kajkuž nałožuješ, zhotowiš-li na přikład plakaty po klasiskim wašnju, potajkim w ručnym dźěle z montěrowanymi filmowymi wottřižkami, kotrež barbu po barbje na naswětlensku platu přenjeseš a tak za křidoćišć přihotuješ. Dalši aspekt je, zo bě plakatěrowanje něhdy z centralnym elementom subkultury, kotrež słužeše k tomu, wo zarjadowanjach informować a nowych ludźi zeznać. Přehladka pokazuje plakaty, kotrež sym w minjenymaj lětdźesatkomaj za koncerty, demonstracije a protestowe akcije zhotowił.
Z politikarku wo strachach rěčeli
Wobydlerjo starownje swj. Ludmile w Chrósćicach so za politiku zajimuja. To su woni njedawno na wopyće kandidatki za sakski krajny sejm Elaine Jenčec (CDU) pokazali. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu tamnišeje hladanskeje słužby Silwanu Bjaršowej rozmołwjała.
Kelko wobydlerjow a sobudźěłaćerjow je so na zetkanju wobdźěliło?
S. Bjaršowa: Bě jich wosom wobydlerjow. Někotři sobudźěłaćerjo su intensiwnišo z Elaine Jenčec, kotraž je prěni raz pola nas přebywała, rěčeli.
Kotre temy su jej sobudźěłaćerjo sobu na jeje puć dali?
S. Bjaršowa: Smy wo wukubłanju hladanskeje pomocy rěčeli. Tam so zdźěla hižo nowe metody za zasadźenje hladanskeho personala „PeBeM“ (Personalbemessung) nałožuja. Wěsty kluč pomocnych hladarjow dyrbi znajmjeńša lětne wukubłanje zakónčene měć. Mamy pak tójšto sobudźěłaćerjow, kotřiž hižo mnohe lěta pola nas dźěłaja, tak swoju wědu a kmanosće kóždy dźeń dopokazaja a tajke wukubłanje dotal trjebali njejsu. Woni sej přeja, zo so powołanske nazhonjenja připóznawaja.
Wo kotrych temowych kompleksach sće dlěje rěčeli a z kotreje přičiny?
„Wola staršich za nas měritko“
Nawjazujo na njedawne wuprajenja předsydy Domowiny Dawida Statnika je so Marcel Brauman z nim wo tym rozmołwjał: Kak dale z „2plus“?
Što konkretnje su „naše dotalne postupy w serbskim šulstwje“, kotrež so „nětko prosće ignoruja“?
D. Statnik: Serbske šulske towarstwo je w dorozumjenju ze serbskimi wučerjemi formulowało žadanja, kotrež tež Domowina podpěruje. To štož tuchwilu dožiwjamy, tutym žadanjam njewotpowěduje. Při wšěch wužadanjach skići koncept 2plus lěpšiny porno regularnym wučbnym formam. Tuchwilne rozsudy hamta pak móžnosće koncepta njewučerpaja. Dołhož so na přikład serbscy wučerjo na němske šule deleguja, njetrjeba nam hamt prajić, zo nimamy dosć wučerjow za serbske šule. Nadawk Serbow njeje, němske šulstwo wuchować.
Kotrym „njedorozumjenjam“ a „wumjetowanjam“ ma so z kotrymi „jasnymi rjadowanjemi“ zadźěwać?
