Jakub Lorenc-Zalěski

póndźela, 19. februara 2024 spisane wot:

18. małeho róžka 1939 zemrě w Berlinje pola swojeje dźowki hajnik, spisowaćel a narodny prócowar Jakub Lorenc-Zalěski. Wón bu w ródnym Radworju na kěrchowje w rowje pochowany, w kotrymž pozdźišo tež jeho mandźelska, jeho sotra Kata Čornakowa a jeje mandźelski posledni wotpočink namakachu. Po wotstronjenju narowneho kamjenja na Čornakec swójbnym rowje da Maćica Serbska w lěće 2009 za Jakuba Lorenca-Zalěskeho, kotryž bě wot 1907 z jeje čłonom, narownu taflu postajeć. Na njej steji w złotych pismikach: „Jakub Lorenc-Zalěski“, jeho žiwjenske daty a „narodowc a spisowaćel“.

Narodźi so 18. pražnika 1874 do žiwnosćerskeje swójby a bu chowanc Serbskeho seminara w Praze. Njestudowaše pak teologiju, ale rozsudźi so za wukubłanje na hajnika a dźěłaše jako tajki w kónčinach nad Rynom. Hižo w tutym času spisa Lorenc někotre mjeńše literarne dźěła za „Kwětki“ a za časopis „Łužica“, w kotrymž wozjewi tež 1898 wjetšu wuměłstwowu bajku „Wostašan“ a stawizniske powědančko „Serbscy rjekojo“ (1900 a 1922). 1920 nawróći so do Łužicy, zasydli so do Běłeje Wody a po tym do Slepoho, hdźež kupi sej rězak.

Z hudźbu wróćo do časa Beatlesow

pjatk, 16. februara 2024 spisane wot:

Stawizny prěnjeje serbskeje beatoweje skupiny z předłohu za aktualnu inscenaciju NSLDź na hłownym jewišću

Dalši wliw bě přizemjenje na měsačku.

Hudźba drje bě čerwjena nitka, kotraž so po nowej hornjoserbskej inscenaciji Němsko-serbskeho ludoweho dźiwadła na hłownym jewišću „Na tamnym boku měsačka – Hercy“ ćehnješe. To wšak njesměło nikoho zadźiwać, wšako wobswětluje hra z pjera Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje stawizny prěnjeje serbskeje beatoweje skupiny. Ale što po skoro tři hodźiny trajacym kruchu zwostawa? Na kóždy pad hłubši dohlad do žiwjenja kónc 1960ych lět w Němskej demokratiskej republice. W „dole tych, kotřiž ničo njewědźa“ bydla młodźi Serbja a Serbowki, kiž chcedźa „won“. Won do swěta, ale tež won do swójskeho hudź­bneho orbita. Štož doma w pincy nastawa, je wjace hač jenož wotpowědowanje duchej časa – tu w cyle nowym žiwjenskim stilu. Tute žiwjenje je přewulke za krute hranicy małeho kraja. Teksty skupiny Hercy powědaja wo swobodźe, wo swěće a wězo tež wo lubosći.

Swoje korjenje namakała a z nich so žiwi

pjatk, 16. februara 2024 spisane wot:

Zetkanje z młodej delnjoserbskej spisowaćelku a basnicu Jill-Francis Ketlicojc

Wona je we mni wćipnosć zbudźiła, jako so z jeje prěničku-zběrku basnjow „Pyšpot procha“ zaběrach (hlej deleka). Nětko sedźi 32lětna Jill-Francis Ketlicojc, kotraž swoje lyriske ja „Źilka“ mjenuje, mi napřećo, na swojim dźěłowym městnje redaktorki delnjoserbskeho tydźenika „Nowy Casnik“ w Choćebuzu. Wona je so na naju rozmołwu přihotowała a chce mje najprjedy po serbskej hospodliwosći na skibku   samonapječeneho tykanca přeprosyć. Mje pak ćehnje hnydom do rozmołwy a zajimuju so, štó je tuta młoda žona, w kotrejž tči tajki spisowaćelski talent.

Čłowjek so dźiwa, kak so přitomnostna delnjoserbska literatura dale wuwiwa. Ju wo­bohaćachu dotal na přikład Jurij Koch, Christiana Piniekowa, Fryco Libo, Werner Měškank, Ingrid Hustetojc, Bernd Pittkunings a dalši. Nětko přidruža so jim nowa generacija, kotraž póčnje tež wuspěšnje tworić. Do njeje słuša Jill-Francis Ketlicojc (hlej horjeka), kotraž bě hižo lěta 2020 w Ludowym nakładnistwje Domowina knižce „Wuchack głupack a druge tšojeńka“ (mjeztym je pod titulom „Zaječk hłupačk a druhe powědki“ tež wersija w hornjoserbskim přełožku Jana Měškanka w LND wušła – přispomnjenje redakcije) z powědkami wo zwěrjatach a 2021 „Basnjeca banjawa“ ze žiwymi  štučkami za mjeńše dźěći wo­zjewiła.

Loni wuńdźe jeje prěnička-zběrka basnjow pod jeje lyrikarskim mjenom Źilka w delnjoserbšćinje, do kotrejež zapřija tež někotre swoje basnje w němčinje. Antologiju z titulom „Pyšpot procha“ (Šeptanje procha) lektorizowaše Janka Pěčkec de Lévano. Ilustratorka Isa Bryccyna budźi z modernym pismom a ze skromnej čerwjenej figuru na módrej podłožce z titulnej stronu lóšt do čitanja.

Jutrowne wiki a wubědźowanje

pjatk, 16. februara 2024 spisane wot:

Budyšin (SN/bn). Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu zarjaduje kóždolětnje dźesać dnjow po popjelnej srjedźe resp. pjeć tydźenjow do jutrow tradicionalne Serbske jutrowne wiki w Budyskim Serbskim domje. Lětsa pokazuje potajkim 24. a 25. februara „dohromady 45 serbskich a němskich ludowych wuměłcow z Hornjeje, srjedźneje a Delnjeje Łužicy, mjez nimi žony we swojej pyšnej serbskej drasće, kak so typiske serbske jutrowne jejka debja. Lubowarjo tutych drohoćinkow a zajimowani hosćo změja móžnosć, sej z wulkeho wuběrka jutrowne jejka z charakteristiskimi motiwami a barbami kupić“, zarjadowace towarstwo zdźěla.

Zakónči studij „z dobrej porciju groove“

pjatk, 16. februara 2024 spisane wot:
Choćebuz/Lipsk (SN/bn). Delnjołužiska, mjez druhim we wobłuku festiwala „Women in jazz“ a z Němskim rockowym a popowym mytom wuznamjenjena šansoneta Lena Hauptmann zakónči swój studij jazzoweho spěwanja ze zjawnym pruwowanskim koncertom. W minjenych lětach bě so na Lipšćanskej wysokej šuli za hudźbu a dźiwadło „Felix Medelssohn Bartholdy“ pod nawodom Pascal von Wroblewsky a Evelyn Fischer w swojim předmjeće wukmaniła. Z Baršća pochadźaca absolwentka Delnjoserbskeho gymnazija Choćebuz připowědźi „mnohostronski program z jazzom, brazilskej hudźbu a swójskimi kompozicijemi“, do kotrychž je so „za čas studija zalubowała“ resp. kotrež je sama napisała. Program skulojćeja „łaćonskoameriske rytmy a filigrana popowa melodika“, z přinoškami chce wona „multilingualnje mjez serbskej, portugalšćinu a jendźelšćinu so wotměnjejo pop a jazz bjezpo­srědnje do so ćeć dać“. Po jeje słowach jedna so wo „hudźbu, kotraž do wucha dźe; a teksty, wotbłyšćowace stawiznički ze žiwjenja wuměłče, kotraž sej při pisanju žane stilistiske hranicy njestaja“.

Šěsć solistow ze šěsć krajow wuhotowa w Budyšinje wohniwy festiwal

Zawěrno njewšědny wuměłski temperament tući komornohudźbni solisća wuprudźeja: Wiolinistka Franziska Pietsch, w lěće 1969 w Halle nad Solawu narodźena, we wuchodnym Berlinje wukubłana a jako wosebje talentowana a spěchowana hudźbnica wopušći wona swoju NDRsku domiznu a pokročowaše swoju zažnu karjeru w zapadnej Němske; z Tel Aviva pochadźaca cellistiska Hila Karni, japanska pianistka Maki Hayashida, w swojej španiskej domiznje wulce česćeny a tohorunja mjezynarodnje nastajeny pianist Josu de Solaun kaž tež spočatnje w Istanbulu a potom w Němskej wukubłany turkowski bračist Atilla Aldemir. Wot 26. hač do 28. wulkeho róžka wuhotowa tuta horliwa šestka na swjedźenskej žurli Serbskeho muzeja w Budyšinje festiwal „Klasika w zymje“, z kotrymž ze swojej intensitu hudźenja napjate připosłucharstwo jenož njezahori, ale samo wobkuzła.

Budyšin (SN/bn). We wobłuku Budyskich mjedowych tydźenjow je pčołar Günter Sodan z přednoškom „Hadam Bohuchwał Šěrach – přez jeho wědu sta so pčołka z domjacym zwěrjećom“ wčera něhdźe 20 zajimcam na žurli Budyskeho Serbskeho domu aktualny staw swojeho slědźenja wo załožerju moderneho pčołarstwa rozłožił. Hosćićel referata bě župa „Jan Arnošt Smoler“.

Porjedźenka

póndźela, 12. februara 2024 spisane wot:

W přinošku „Hotuja so na jubilejny koncert“, wudaće SN z 6. ferbruara, wo chórowym lěhwje 1. Serbskeje kulturneje brigady: Brigada njebě lětsa kaž zwučene w čěskich Hejnicach/Haindorf w Jězerskich horinach, ale w Hainewaldźe blisko Wulkeho Šunowa, 10 kilometrow wot Žitawy zdalene. Zamołwjamy so za wopačnu informaciju městnosće.

Redakcija SN

„Rubježnik Rumbo – za kulisami dźěćacych stawiznow“ rěka hač do spočatka meje přistupna wustajeńca z twórbami Evy Gaeding (nalěwo), kotraž bu dźensa w Budyskej Serbskej kulturnej informaciji wotewrjena. Na wernisaži předstaji Lubina Hajduk-Veljkovićowa (naprawo) wurězki z dyrdomdejow titulneho rjeka, hudźbnje wobrubi ju skupina Šwintuchi. Foto: SN/Bojan Benić

nowostki LND