Cyrkej je žiwaa wotewrjena
W meji a juniju je Slepjanska ewangelska wosada prěni raz na kulturne lěćo přeprosyła. Wo motiwach, wobsahach a wuslědkach je so Andreas Kirschke z fararku Jadwigu Malinkowej rozmołwjał.
Knjeni Malinkowa, kak bu ideja kulturneho lěća zrodźena?
J. Malinkowa: Nastorčiła je to wosadna cyrkwinska rada. Prajachmy sej, zo mamy wulke rumnosće a rjanu cyrkej, čehodla njesměli tole šěršej zjawnosći přewostajić. Poselstwo bě, zo je wjesna kónčina atraktiwna a žiwjenja hódna. Kubłanje a kultura słušatej dźensa do žiweje cyrkwje a kóždy dyrbjał jej wužiwać móc.
Zahajili sće kulturne lěćo ze židowskim wuměłstwom.
J. Malinkowa: To bě srjedź meje. Heidelbergska molerka Judith Wetzka je swoje twórby židowskeho načasneho wuměłstwa w cyrkwi wustajała. Na to slědowaše koncert kapały Kula Bula ze swojim serbsko-němsko-jendźelskim programom. To bě jara rjany wječor na farskim dworje a mnozy měnjachu, zo dyrbjeli tajki koncert na kóždy pad wospjetować.
Dale je molerka Judith Wetzka dźěłarničku poskićiła.
Disciplina skupin falowała
Přihotowanski wuběrk Mjezynarodneho folklorneho festiwala „Łužica“ je so mjeztym zešoł a wot 4. do 7. julija wotměwace so zarjadowanja wuhódnoćił. Z předsydu gremija Markom Kowarjom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Ludźom je so lětuši mjezynarodny folklorny festiwal znowa lubił, kak spokojom pak sće jako organizatorojo?
M. Kowar: Hdyž je so ludźom spodobało, potom smy spokojom. Wothłós přihladowarjow je to jedne, tamne měritko je tón hosći. A rezonanca wšitkich našich wukrajnych skupin bě přewšo pozitiwna. Tajke něšto kaž na dworach njejsu hišće dožiwili. Hospodliwosć a přećelnosć na wsach stej w nich hłuboki zaćišć zawostajiłoj. Wjeselimy so tež, zo mějachmy dwójce telko přihladowarjow při Budyskim swjedźenskim ćahu kaž hewak a 2 500 předawanych zastupnych lisćikow w Hochozy je tež dobry rezultat.
Su so nowostki jako dobre wopokazali?
Swjećić a přirodu škitać je móžno
Štyri dny połne kultury ze wšeho swěta a zdobom štyri dny předewšěm měrneho swjećenja bjez rozestajenjow su nimo. Festiwal pak njebě za wšěch hnydom njedźelu zakónčeny. Pomocnicy a dobrowólnicy wšak su hakle po njedźelnym finalnym programje w Chrósćicach a zawěsće tež w Hochozy hakle započeli prawje rumować, tak zo nimale ničo wjac na to njepokazuje, zo su tam tysacy ludźi hejsowali. Z wulkej dźakownosću zhladuju na tónle poradźeny kónc tydźenja, předewšěm wšak tež, dokelž mějachu lětsa předewšěm wohnjowi wobornicy přidatnje mocy nałožić, zo bychu wšěm měrny swjedźeń zmóžnili. Runje tak słuša dźak tym, kotřiž su so direktnje na festiwalu wo porjad a wěstotu starali, a to zwjetša w pozadku. Su to woprawdźe profesionelnje zmištrowali. Wšako wo někajkich rozestajenjach ničo słyšeć njebě.
Što je wažne Miłoražanam?
Přesydlenje wsow we Łužicy wudobywanja brunicy dla je tež zajim studenta architektury na Berlinskej uniwersiće za wuměłstwa zbudźił. Christof van Wyk wo tym tuchwilu swoje masterske dźěło pisa. Cordula Ratajczakowa je so z nim rozmołwjał.
Kak sće na tematiku storčił?
Ch. van Wyk: Kak so z wopominanjom wobchadźa, je tež wažna tematika w architekturje. Architektura bě jónu tón komunikatiwny medij towaršnosće, tež jako skład kolektiwneho pomjatka. Što pak so stanje, hdyž – kaž w padźe přesydlenja a dewastacije – hižo ničo njeje? Kajke strategije, so dopomnić, ludźo wuwiwaja? Wšitko so zhubi a ludźo so toho boja. Tohodla woni něšto přećiwo zabyću činja. Tema ma tež wosobinski aspekt. Sym w Južnej Africe wotrostł a naši předchadnicy běchu misionarojo, kotřiž su artefakty a samo rostliny z Europy do noweje domizny sobu přinjesli. Snano mje maćizna tež tohodla zajimuje.
Zaběraće so tež wosebje z planowanym přesydlenjom Miłoraza. Čehodla a kak?
Towaršnosć ma skónčnje jednać
Tak ćopło kaž w minjenym měsacu tu pola nas hišće ženje njebě. Němska je so pod rekordnymi temperaturami hač do 40 stopnjow nad nulu poćiła, a posledni dźeń junija bě dotal najćopliši lěta. Što na nas w tymle lěću hišće čaka, nichtó njewě. Horcota a suchota zawostajatej swoje slědy. Wuskutk toho je jasnje přiběraca ličba lěsnych wohenjow. Hewak bě jich w Budyskim wokrjesu něhdźe dwaceći wob lěto. Hižo nětko pak ležimy daloko nad štyrceći. Tež ratarske zawody, zahrodnistwa a zahrodkarjo maja swoju bědu ze suchotu. Na wuchodźe Westfalskeje njesmědźachu ludźo mało wody dla swoje trawniki krjepić. A wodu z rěkow, hatow a jězorow brać bě a je tež w Budyskim wokrjesu zakazane.
Pokazajafilmy wo wulkopřeradźe
Filmowa sezona pod hołym njebjom so zaso započina, a to tež w Budyskim wopomnišću. Wot jutřišeho su zajimcy zaso na tamniši dwór přeprošeni. Cordula Ratajczakowa je so ze sobudźěłaćerjom wopomnišća Svenom Rieselom wo programje rozmołwjała.
Čehodla sće lětuši rjad filmow pod hesło „Přihot wulkopřerady“ stajili?
S. Riesel: Před 80 lětami je Němska Pólsku nadpadnyła a tak Druhu swětowu wójnu prowokowała. Z wumjetowanjom „přihot na wulkopřeradu“ su mnohich ludźi w běhu wójny tež do Budyskeju jastwow tyknyli a pozdźišo wotprawili. W ZRN runje tak kaž w NDR su na wšelakore wašnje na nich hladali: Druhdy su jich jako rjekow stilizowali, často pak tež cyle na wopory zabyli. W našim zhromadnje z Kamjentnym domom zarjadowanym rjedźe předstajimy filmy, kotrež wotbłyšćuja wěrne stawizny. Wone wobjednawaja zdźěla ćežke a jara pózdnje wobdźěłanje złóstnistwow nacijow, spominanje na wopory kaž tež wid a swójbne rozestajenja potomnikow.
Što čaka na zajimcow ?
Kónc tydźenja w błóće abo próše
Horcota, tužnota, hdys a hdys liwki šwihel w prawym a mócny zliwk w z wěstosću wopačnym wokomiku: Z lěćom je zdobom sezona festiwalow pod hołym njebjom zahajena. W minjenych lětach su tajke swjatki kaž hriby ze zemje šuskali, kóždy, rady tež podlěšeny kónc tydźenja so něhdźe syły ludźi k rytmam najwšelakorišeho razu w próše abo błóće pohibuja. Jeli za swjedźenjom dobry koncept tči, njeje nadposkitk žadyn problem. Konkurenca tu woprawdźe wožiwja. Přiběrajcy pak přeprošeja sej zarjadowarjo stajnje samsnych wuměłcow na swoje jewišća. To zaleži zdźěla na tym, zo wjetše a wulke agentury swojich chowancow dźeń a časćišo w paketach posrědkuja.
A wot toho časa, zo je za hudźbnikow dźeń a wobćežnišo swoje žiwjenjatrěbne wudawki (podźělnje) z předawanjom zynkonošakow sej zasłužić – tak mjenowany streaming liči so poprawom jeno za nanajznaćišich wuměłcow –, su koncerty a z nimi zwisowace, nadźijomnje na městnje kupowane merchandisingowe artikle najwažniše žórło dochodow.
Snadź z lětnim kinom započeć
Projekt „Motiwator k wožiwjenju serbšćiny w rěčnje słabšich kónčinach sydlenskeho ruma Serbow“ bu we wubědźowanju Sakskeho fondsa „Čiń sobu“ mytowany. Z regionalnej rěčnicu Domowiny Katju Liznarjec, kotraž bě ideju hromadźe z Budyskej župu „Jan Arnošt Smoler“ podała, je Axel Arlt porěčał.
Zwotkel sće nastork za mysličku brali?
K. Liznarjec: Wuchadźišćo bě měrcowski wječork w Stróži, z kotrymž stej župa a Rěčny centrum WITAJ mjez staršimi za wobdźělenje jich dźěći na wučbje serbšćiny w Malešanskej gmejnje wabiłoj. Župne předsydstwo je zwěsćiło, zo trjebamy za to přidatne prócowanja. Čim wjace wosobow so tam angažuje, ćim lěpje.
Što chowa so za wopřijećom „rěčnje słabše kónčiny“ sydlenskeho ruma?
K . Liznarjec: Konkretnje su to teritorije hłownje Malešanskeje gmejny, ale tež Bukečanskeje a Hodźijskeje w Budyskej župje, hdźež motiwator skutkuje.
Kotre nadawki tajki motiwator změje?
Spěwajo a hudźo wostudu zahnać
Dźensa je zaso tak daloko: W Kamjencu, Zhorjelcu a Połčnicy wotměwa so runja swětowym městam, kaž su to Berlin, Barcelona a New York, Fête de la musique – swjedźeń hudźby. Cyłkownje wobdźěla so na nim po cyłej zemi wjace hač tysac městow, mjez nimi něhdźe połsta z nich w Němskej. Za ani fenka honorara amaterojo kaž tež powołanscy hudźbnicy a spěwarjo na naměstach, w hosćencach, w parkach, klubach a druhdźe cyły wječor hač do połnocy na swoje wašnje a w cyle rozdźělnych hudźbnych stilach a formacijach wjeselo, dobru naladu a žiwjensku radosć šěrja.
Dalše atrakcije předwidźane
Mnozy wopytowarjo z Němskeje a Čěskeje přijědu zaměrnje k Bjerwałdskemu jězorej, hdźež so wo zwičnjenje jězora prócuja. Wo inwesticijach, planach a zadźěwkach je so Andreas Kirschke z projektnym koordinatorom za Bjerwałdski jězor w gmejnje Hamor Romanom Krautzom rozmołwjał.
Hižo 15. meje sće při Bjerwałdskim jězorje oficialnje kupanska sezona zahajili. Sće z dotalnym wotběhom spokojom?
R. Krautz: Relatiwnje wysokich temperaturow dla je kupanska sezona derje zaběžała. Tež turistikarjo su na to nastajeni a swoje poskitki wobstajnje rozšěrjeja. Tak je na přikład firma Bootcharter Łužica třeći čołm za turistiske zwičnjenje kupiła. Tež płachtakowanska šula wuměnjenja polěpša a je kajaki a tak mjenowane standup-padle wobstarała.
Na Bjerwałdskim jězorje smě přichodnje pasažěrska łódź „Bigge“ jako linija a za dalše jězby prawidłownje po puću być. Za to dósta Hamorska gmejna wodoprawnisku dowolnosć Zhorjelskeho wokrjesa.
