Pjenjezy zmysłapołnje zasadźeć
W Slepjanskej gmejnje wola 1. nowembra noweho wjesnjanostu, dokelž so dotalny, Reinhard Bork, z 69 lětami na wuměnk poda. Jedyn z dweju kandidatow za tele zastojnstwo je 44lětny Mathias Lampe (AfD). Wot lěta 2001 bydli wón jako samowukubłacy nan ze swojim 17lětnym synom w Slepom. Wón je ćěsliski mišter, nawoda Slepjanskeho hońtwjerskeho drustwa a čłon pruwowanskeje komisije za ćěsliskich mištrow Choćebuskeje rjemjeslniskeje komory. Andreas Kirschke je so z nim rozmołwjał.
Čehodla chceće so z wjesnjanostu stać? Što was motiwuje?
M. Lampe: Mje motiwujetej krute přeswědčenje a sylna wola so aktiwnje za wobydlerjow zasadźować. Posylnił je mje při tym wuběrny wuslědk při komunalnych wólbach w meji 2019. Sym tehdy najwjace přihłosowanja wobydlerjow Slepoho dóstał.
Kotre nazhonjenja sobu přinjeseće?
M. Lampe: Hižo do swojeje kandidatury za gmejnsku radu sym kóždu składnosć wužił a so w prašenjach komunalneje politiki informował. Podpěrował je mje při tym komunalnopolitiski rěčnik frakcije AfD w Sakskim krajnym sejmje Ivo Teichmann.
„Tróšku nostalgije je tež pódla“
Njedawno je CD „Hory módre, ja was znaju“ wušła. Z jeje zestajerjom, z bywšim hudźbnym redaktorom Serbskeho rozhłosa Šćěpanom Brankačkom, je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što bě Wam najwjetše wužadanje projekta?
Š. Brankačk: Loni w meji dóstach mejlku wot Katrin Čornakec z LND, kotrež chcyše wudać CD z woblubowanymi serbskimi spěwami, a to na zakładźe hudźbnych nahrawanjow z archiwa Serbskeho rozhłosa. Zynkonošak bě wosebje mysleny za srjedźnu a staršu generaciju tež nakromnych kónčin serbskeho teritorija a měješe zapřijeć wulki wuběr serbskich chórow, solistow a dalšich hudźbnych cyłkow. Wobroćichu so na mnje, dokelž rozhłosowy archiw ze swojeho powołanskeho časa dosć derje znaju. Nadawk mje zajimowaše, a tak připrajich. Jedne z prěnich wužadanjow běše, zo dyrbjach mejlce připowěsnjenu lisćinu wjac hač 60 popularnych spěwow wo něhdźe połojcu skrótšić. Wšako ma tajka CD jenož wobmjezowane městno.
Pod kotrymi kriterijemi sće CD zestajił?
Domowina zastupjena
Prěnja směrnica wo sakskim strukturnym wuwićowym planje w brunicowych rewěrach předwidźi, zo Domowina w přewodźacym wuběrku za łužiski rewěr sobu dźěła. Axel Arlt je z jeje jednaćelom Markom Kowarjom porěčał.
Kajke maće předstawy wo sobudźěle Domowiny we wuběrku za łužiski rewěr?
M. Kowar: Domowina měła tam serbske naležnosće nastupajo zastupjena być. Za sobudźěło zastupjerja w gremiju to woznamjenja, zo zamóže fachowje posudźować zapodate/planowane projekty, je zarjadować, kak daloko słuža wone serbskim naležnosćam a kotre wuskutki změja na serbske žiwjenje. Nimo toho ma zastupjer Domowiny politisce wobhonjeny być, kak tajke projekty tež na cyły region wuprudźeja.
Budźetej Budyski a Zhorjelski wokrjes w jednym wuběrku hromadźe dźěłać?
M. Kowar: W Sakskej wutworja za łužiski rewěr prawdźepodobnje jedyn přewodźacy wuběrk za wokrjesaj Zhorjelc a Budyšin. Tak informowaše nas šef sakskeje agentury za strukturne wuwiće Jörg Mühlberg.
Ma-li SSW wotpowědne temy, potom tež zwjazkarjow nańdźe
Mjeńšinowu radu štyrjoch awtochtonych mjeńšin w Němskej nawjeduje tuchwilu Dawid Statnik, předsyda Domowiny. Axel Arlt porěča z nim wo wobzamknjenju zjězda Južnoschleswigskeho wolerskeho zwjazka (SSW), klětu k wólbam zwjazkoweho sejma nastupić.
Zwěsćeće w nowinskej zdźělence Domowiny k wobzamknjenju SSW nowe sebjewědomje. W čim so wone pokazuje?
D. Statnik: Za mnje zwuraznja so wone w tym, zo su w stronje SSW wjacore lěta wospjet wo tym diskutowali, hač znowa k wólbam zwjazkoweho sejma nastupja abo nic. Wšako bě wona hižo jónu tam zastupjena. A nětko su so zmužili, zo to zaso činja. To je pokazka sebjewědomja SSW, so na tónle puć podać.
Su zastupjerjo SSW w mjeńšinowej radźe swoje předewzaće tematizowali?
D. Statnik: Smy w radźe wo nim zhonili, wšako smy stajnje we wuměnje a informowani. To je bazowodemokratiski rozsud SSW samoho.
Njemóže ideja jenak- abo podobnje myslacych druhdy tola zamylić?
Ćišinskeho dźěćom zbližić
Wot dźensnišeho hač do štwórtka wotměwaja so w Pančicach-Kukowje projektne dny za serbske zakładne šule na temu „Jakub Bart-Ćišinski“. Milenka Rječcyna je so z Katharinu Jurkowej, regionalnej rěčnicu za teritorij župy „Michał Hórnik“, rozmołwjała.
Z kotreje přičiny sće wospjet projekt na nohi stajili, kotryž wěnuje so Jakubej Bartej-Ćišinskemu?
K. Jurkowa: Loni smy tajki wuhotowali za šulerjow serbskich wyšich šulow, ze a zwonka našeje župy. Pozitiwny wothłós je nas pohnuł mysličku dale plesć a so z projektom požadać za wubědźowanje „Čiń sobu!“. Běchmy mjez mytowanymi, štož nas jara zwjesela. Tak móžemy na přikład zaručić šulerjam trěbny transport do Pančic-Kukowa a zaso wróćo.
Na koho so projekt lětsa měri?
K. Jurkowa: Mysleny je wón za wuknjacych 4. lětnika kubłanišćow, kotrež su na terenje našeje župy zasydlene. Dźensa bě tu 13 šulerjow z Chrósćic, jutře přijědźe 36 z Worklec a srjedu 27 z Ralbic. Štwórtk přewjedźe 20 šulerjow z Pančic-Kukowa projekt.
Z čim so šulerjo zaběraja?
Zawostajenstwo zjawnosći spřistupnić
Zawostajenstwo Bogumiła Šwjele (1873–1948) steji w srjedźišću noweho projekta, kotryž su dźensa w Serbskim instituće zahajili. Cordula Ratajczakowa je so z koordinatorku projekta a archiwarku instituta dr. Annett Brězanec rozmołwjala.
Poprawom sće při tym, dźenik Bogumiła Šwjele wudać. Nětko zaběraće so z dalšim projektom w zwisku z nim. Wo čo dźe?
A. Brězanec: Loni sym próstwu na Němsku slědźersku zhromadnosć (DFG) stajiła, zo bychu tam digitalizaciju zawostajenstwa Šwjele spěchowali. Smy sej dobre šansy za projekt wuličili, hewak sej tajku wulku prócu njenačiniš. Projekt eksaktnje tomu wotpowěduje, štož chcedźa woni ze spěchowanskim programom docpěć – digitalizaciju a wopisowanje žórłow z archiwa. Mamy mjeztym dobre nazhonjenja, štož infrastrukturu techniskeje digitalizacije nastupa.
Što je wosebitosć zawostajenstwa Šwjele?
Skónčnje pitna woda ze syće
W gmejnje Pančicy-Kukow kładu syć za pitnu wodu. Měrćin Weclich je so wo tym a dalšim z wjesnjanostu Markusom Kreuzom (CDU) rozmołwjał.
W Swinjarni, Jaworje a Kanecach kładu tuchwilu syć za pitnu wodu. Dalše wjeski maja sćěhować.
M. Kreuz: Wosebje w mjeńšich wsach našeje gmejny njeje w zašłosći potrjeba za tajku syć wobstała. Tam bydlacy čerpachu pitnu wodu ze swójskich studnjow, štož njebě tež problem. Dźensa pak woda w tych studnjach wšelakich přičin dla, za kotrež wobydlerjo ničo njemóža, hižo wotpowědnu kwalitu nima, a tójšto žórłow je tež trajaceje suchoty dla wusaknyło.
Što ma gmejna z tym činić?
M. Kreuz: Gmejna přisłuša Kamjenskemu zaměrowemu zwjazkej za pitnu wodu, kotryž zastaranje gmejnow z pitnej wodu zawěsća. Přizamknjenje na centralnu syć je Sakska hač do lěta 2005 pjenježnje spěchowała.
Čehodla pak po wusadźenju dźensa zaso?
Wopisuje dramatiski čas
Tele dny je w LND nowa kniha Jurja Kocha „Gruben-Rand-Notizen“ wušła. Cordula Ratajczakowa je so ze spisowaćelom rozmołwjała.
Knježe Kocho, zakład nowostki je Waš dźenik z 1990tych lět. Kak je wón nastał?
J. Koch: Poprawom njejsym wobstajny pisar dźenika. Z wulkim zajimom čitach dźeniki wulkeho humanista Victora Klemperera. Wobdźiwam, kak konsekwentnje je wón kóždy dźeń pisał a tak dramatiske wuwiće w času nacionalsocializma dokładnje dokumentował. Tehdy sej prajach, zo by snano derje było, tajke zapiski sej dowolić w hinašim dramatiskim času, jako je so Rogow wotbagrowanju wobarał. Rogow bě takrjec mój teren blisko Choćebuza, hdźež sym sej druhu domiznu namakał. Běch nimale kóždy druhi dźeń w Rogowje – nic jenož jako wobkedźbowar, ale tež jako wobdźělnik spjećowanja. Z toho nasta wobšěrny dźenik, wopřijacy tohorunja priwatne swójbne kaž tež politiske naležnosće. Njemějach ženje wotpohlad to wozjewić. Myslach sej, zo sej jón swójbni jónu wobhladaja. Někomu sym powědał, zo tajke něšto mam, a potom je so lektor LND na mnje wobroćił.
Waš angažement ma předstawiznu.
Dajmy so klětu překwapić
Prěnja wustajeńca lěta w Budyskim Serbskim muzeju je nimo. Cordula Ratajczakowa je so z kuratorku-sobudźěłaćerku Móniku Ošikowej rozmołwjała.
Kak spokojom sće hladajo na koronu?
M. Ošikowa: Smy jara spokojom, jutrowna wustajeńca měješe dobry wothłós. Ličba wopytowarstwa je zaso stabilna a samo stupaca. Smy so zahe rozsudźili wustajeńcu podlěšić, tak zo njeje natwar podarmotny był. Po zawrjenju muzeja bě wona hakle wot spočatka meje přistupna. Škoda, zo dyrbjachu wšitke zarjadowanja wokoło jutrow wupadnyć. Wšo to wučinja poprawom najwjetši dźěl našeho wopytowarstwa, wosebje tež z wukraja. Přiwšěm móžu wuzběhnyć, zo su někotre kubłanišća přehladku we wobłuku šulskeje wučby wopytali. Tež wjace publikuma hač minjene lěta bě tu z regiona a cyłeje Němskeje.
Što je Was jako kuratorku wabiło?
Specifiski wid sej tworić
Zo bychu dotalnu koronapandemiju w Budyskim wokrjesu wuhódnoćili, přewjeduje krajnoradny zarjad naprašowanje mjez jónu schorjenymi a tymi, kotrymž bě karantena postajena. Z hamtskej lěkarku dr. Janu Gärtner je so Axel Arlt wo tym rozmołwjał.
Knjeni dr. Gärtner, što je Was pohnuło tajke naprašowanje nastorčić?
J. Gärtner: Wuchadźišćo tči w tydźenjach napinaceho dźěła pandemije dla. Dóstachmy njesměrnje wjele informacijow wo schorjenju z kontaktow k wosobam, kotrež běchu w karantenje. Njewěda wo koronawirusu je w běhu časa tróšku woteběrała. Mnohe informacije buchu wědomostnje wuhódnoćene, tójšto pak hišće wuswětlene njeje. Tu chcemy něšto přinošować. Zdobom chcemy zhonić, hač móžachu potrjecheni wobydlerjo naše dźěłowe wašnje sćěhować.
Woznamjenja to wěstu samoanalyzu?
