„Móžemy z kóždym rěčeć“
W třoch sakskich stronach skutkuje
serbski cyłk. Z rěčnikom dźěłoweho kruha Zwjazka 90/Zelenych w Sakskej Robertom Krawcom je Axel Arlt wo skutkowanju w lěće 2019 rěčał.
Waš cyłk bě so hakle loni wutworił, z kotrymi temami sće so tam zaběrali?
R. Krawc: Hłowne zaměry wězo su serbsku rěč a kulturu zachować a dalewuwić, prawa za samo- a sobupostajowanje našeho ludu skrućić. Wuchadźejo z toho smy spytali formulować, što měło so zakładnje změnić abo tež wobchować. Rozjimachmy na přikład móžne puće za wutworjenje demokratisce woleneho ludoweho zastupnistwa abo aktualne wuwiće nastupajo zachowanje Miłoraza a kónc wotbagrowanja serbskich wsow. Loni činjachmy to wězo wosebje pod aspektom wólbow krajneho sejma.
Kak posudźujeće podpěru krajneho zwjazka Zwjazka 90/Zelenych Sakskeje za serbske naležnosće?
Jendźelski humor wabi
Jutře, sobotu, dožiwi lětuša hłowna serbska inscenacija NSLDź „Dołhož fenki běža“ swoju premjeru. Z režiserom Matthiasom Nagatisom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što Was na tutej komediji wabi?
M. Nagatis: Michael Cooney je wustojny awtor. Poprawom wabi mje měšeńca mjez bulwarnej komediju a commediju dell’arte, hdźež hraja pod dźiwadłowym hesłom „Tekst kaž woda, jenož nic na meble storčić“. W tymle žanrje stej tempo a dokładnosć wažnej. To je kaž w časnikowym mechanizmje. Je dźesać ludźi w hrě, a hdyž so jedne kolesko prawje sobu njewjerći, wšitko zwrěšći. Commedia dell’arte nježada sej žane wulke koncepcionelne režijowe ideje, ale dyrbiš ju čisće z łopjena hrać, štož je ćežko dosć.
Što Was motiwuje serbsce inscenować?
Chce bórze do Chiny
Nadawk w Ludowej republice Chinje zaběra tuchwilu z Frankfurta nad Mohanom pochadźaceho a dźensa w Lipsku bydlaceho Carola Ratajczaka. Milenka Rječcyna je so z něhdyšim maturantom Budyskeho Serbskeho gymnazija, dźensnišim režiserom a 3D-generalistom rozmołwjała.
Čehodla chceće so na jězbu do dalokeje Chiny podać?
C. Ratajczak: Předewzaće Axis Animation w šotiskim Glasgowje, hdźež sym přistajeny, produkuje tuchwilu za najwjetše internetne předewzaće Tencent Holdings Ltd. w Chinje. Dźěłamy na storyboardach a animacijach za animacisku seriju. To rěka, zo zhotowjamy script hač do prěnjeho animěrowaneho produkta, štož je klasiska preprodukcija.
Kotry nadawk maće w Chinje spjelnić?
C. Ratajczak: Mam tam nawjazać wosobinske zwiski a aktualny staw dorěčeć. Zeznaće dźěłowych partnerow sej Chinjenjo jara waža a zetkanja su jim hódne za natwar dowěry. Wočakowanja na nas su jara wulke. Dotalni partnerojo su w chinskim předewzaću jara připóznaći. Cyła jězba ma štyri dny trać. Z toho drje budu jenož połdra dnja w kraju, dalši čas na lětanišću resp. w lětadle.
Mała sensacija za serbsku hudźbu
Jutře wječor změje Serbski ludowy ansambl w Budyskim NSLDź swój lětuši sinfoniski koncert. Zestajiłoj staj jón dramaturg SLA Sebastian Elikowski-Winkler hromadźe z intendantku Judith Kubicec. Z dramaturgom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što je zakładna ideja koncerta?
S. Elikowski-Winkler: Dwaj kruchaj Ludwiga van Beethovena tworitej w jubilejnym lěće mištra składnostnje jeho 250. narodnin ramik našeho sinfoniskeho koncerta, mjenujcy jeho uwertira „Egmont“ a jeho 2. sinfonija. Je wažne, zo so ansambl tež z klasisko-romantiskim repertoirom rozestaja. Beethoven njeje jenož wusahowaca wuměłstwowa wosobina. Wón bě so tohorunja za samopostajowanje zasadźał, štož je w serbskim nastupanju hódne přispomnić.
Móžemy so tež na premjery wjeselić?
Prózdninski čas dźěćom porjeńšić
Towarstwo „IG dźěćace prózdniny“ we Wojerecach organizuje mjeztym nimale 30 lět prózdninske lěhwa za dźěći a młodostnych. Při tym podpěruje předewšěm socialnje słabe swójby. Silke Richter je so z městopředsydku towarstwa Beatu Möller rozmołwjała.
Z kotreje přičiny bu waše towarstwo wutworjene?
B. Möller: Wone bě wuslědk prózdninskeju lěhwow w Běłej Wodźe a Slopišćach, kotrejž běchu za NDRski čas stajnje w lěću wotměwali. Mnozy dobrowólni běchu lěhwje organizowali a přewjedli. Wosebje ći so angažowachu, kotřiž běchu sami jako dźěći w prózdninskim lěhwje přebywali. W tym času pak so zawodne prózdninske lěhwa towaršnostneho wuwića dla pominychu, zwjetša, dokelž běchu kwartěry a ležownosće dodźeržane. Tak smy 1991 towarstwo załožili, zo bychmy dožiwjenje tajkeho prózdninskeho lěhwa poskićeli.
Kelko dźěći je wot toho časa tajke prózdninske lěhwo dožiwiło?
„Štož mamy, dyrbi won“
Wšudźe w Serbach dźěłaja na digitalnym přichodźe. Posłužby Serbskeje centralneje biblioteki (SCB) a Serbskeho kulturneho archiwa (SKA) móžeš hižo doma při ličaku wužiwać. Cordula Ratajczakowa je so z nawodu SCB a SKA Witom Bejmakom rozmołwjała.
Maće nowu internetnu stronu z digitalnymi poskitkami – čehodla?
W. Bejmak: Sym čłowjek, kiž praji: Wšo, štož mamy, dyrbi won do swěta. Wšako za młodu generaciju płaći, štož w interneće njedawa, to njeeksistuje. Naša biblioteka a naš archiw matej wosebitu stronu za wužiwarjow w čitarni, kotraž zajimcam naš skład spřistupnja. A tu smy do interneta stajili. Zdźěla su tele digitalne posłužby tež na internetnej stronje Serbskeho instituta přistupne, ale nic wšitke naraz. Z wosebitej stronu smy je nětko wočiwidnišo hromadu zwjedli.
Dohromady dźesać poskitkow tam nadeńdźeš. Što za nimi tči?
Zetkawać so a so derje čuć
Wojerowčanka Dagmar Steuer angažuje so za dotal jónkrótny projekt w regionje. Pod hesłom „Město sadźa“ nastawa we Wojerecach na něhdźe 1,3 hektary wulkej priwatnej ležownosći předewzaćelki přirodna drohoćinka, na kotrejž su hižo 250 sadowcow sadźeli. Ze štomami a jich płodami ma wona tójšto předwidźane. Silke Richter je z iniciatorku projekta rěčała.
Byšće-li swoje předewzaće z jeno třomi wopřijećemi wopisać měła, kak by to klinčało?
D. Steuer: Wutrobna naležnosć, lubosć k přirodźe, regionalny sad.
Inwestujeće nimo swojeho dźěła tójšto časa a pjenjez do tohole čestnohamtskeho projekta, štož njeje samozrozumliwe ...
Digitalne medije dale a wažniše
W Budyskim studiju Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala (SAEK) wusměrjeja swoje mnohostronske poskitki mjez druhim na to, wužiwać digitalnu techniku. Milenka Rječcyna je so z nawodu studija Michałom Cyžom rozmołwjała.
Čehodla přiběra zajim wosebje staršeje generacije za kursy nowych medijow?
M. Cyž: Starši wopytowarjo našich kursow chcedźa z młodej generaciju w zwisku wostać. Za to pak dyrbja z handyjom wobchadźeć móc, abo – kaž my tajki moderny smartfone mjeztym mjenujemy – ze šmóratkom kaž tež z tabletom. Wšako su młodźi ludźo dźensa přewažnje w socialnych syćach po puću. Na tamnym boku su po wšěm swěće rozbrojeni.
Kotre wobsahi tele kursy maja?
M. Cyž: Zbližamy wobdźělnikam lěpšiny, kotrež digitalne medije maja, na přikład za nakup w interneće, štož nimo młodych tež staršich ludźi zajimuje. Jim pak zdobom wuwědomjamy, zo z kóždym klikom towaršnostne a hospodarske wuwiće wobwliwuja.
Podpěrujeće dale tež kubłanje z načasnymi medijemi pola młodych ludźi?
Njezajim za naše naležnosće rosće
W třoch sakskich stronach skutkuje serbski cyłk. Z čim su so wone lětsa zaběrali? Rěčnica serbskeje Lěwicy Měrka Kozelowa wotmołwja tule na prašenja Axela Arlta.
Kotre temy su serbskej Lěwicy lětsa pod nochćemi palili?
M. Kozelowa: Strukturna změna w brunicowych kónčinach serbskeho sydlenskeho ruma steješe nade wšěm. Ale su tež dalše předmjety – kaž prašenje serbskeho šulstwa, pobrachowacy wučerjo abo šulerski transport na wokrjesnej runinje – a trajne problemy, hdźež žane politiske konsekwency njewidźimy. Nutřkostronsce zaběrachu nas wólby wokrjesneho sejmika a krajneju sejmow, to poslednje samo před změrcowskej komisiju sakskeje Lěwicy.
Podpěruje strona serbske naležnosće?
M. Kozelowa: Sakska Lěwica drje serbsku Lěwicu financnje podpěruje, to pak bjezlóštnje a hakle na naše žadanje. Nimamy jenož generacisku změnu w stronje, ale bohužel tež změnu nastajenja k Serbam scyła. Hladamy-li na paragraf 7 wustawkow sakskeje Lěwicy – prawa serbskich čłonow maja wosebje škitane być –, dyrbimy zwěsćić, zo stawa so tele přilubjenje z hołym słowom.
Potencial hišće njewučerpany
Přiwzaće nałožkow Serbow do zwjazkoweje lisćiny imaterielneho kulturneho herbstwa Němskeje 2014 skići po měnjenju dr. Theresy Jacobsoweje a dr. Ines Kelleroweje dalše šansy. Cordula Ratajczakowa je so ze sobudźěłaćerkomaj Serbskeho instituta (SI) rozmołwjała.
Poprawom je cil ze zapisanjom tola docpěty – čehodla ma imaterielne kulturne herbstwo (ikh) Serbow dale zaběrać?
T. Jacobsowa, I. Kellerowa: Na formalnej runinje, haj. Kulturno- a mjeńšinopolitiski zaměr, ze zapiskom k wjetšej widźomnosći Serbow přinošować, je docpěty. Kak so tajki zapisk w praksy wuskutkuje, njepokaza so hnydom, ale hakle po wěstym času. Na kóždy pad je so wědomje za ikh zesylniło. To njepoćahuje so jenož na nałožki a swjedźenje, je wjele wobšěrnišo. Tele sensibilizowanje za wšitke wurazy ikh a wosebje za ludźi, kiž to wukonjeja, to wostanje stajny nadawk.
Kak zaběra so institut dale z ikh?
