Regionalna wosebitosć
Njedźelu wotměja na Rownjanskim Njepilic statoku jubilejny 20. dworowy swjedźeń. Ze załoženjom towarstwa Njepilic dwór započachu tež dworowe swjedźenje zarjadować. Wone žněja mjez hosćimi přiběracy zajim. Čehodla tomu tak je, wo tym a dalšim je so Jost Schmidtchen z předsydu towarstwa Njepilic dwór Manfredom Nikelom rozmołwjał.
Što začuwaće, mysliće-li 20 lět wróćo?
M. Nikel: Sym hordy na to, zo je so nam poradźiło tak dołho serbske nałožki a serbsku kulturu z pěstowanjom slepjanšćiny, pěsnje a narodnu drastu pokazować. Zhromadnje z mnohimi wjesnymi skupinami z wokoliny a z jenak myslacymi z Delnjeje Łužicy. Hanzo Njepila bě połbur a jeho statok před 20 lětami saněrowanja potrěbny. Přiwšěm smy tam tehdy prěni dworowy swjedźeń wotměli, pod ćežkimi wuměnjenjemi drje, ale smy swjećili.
Kak su so dworowe swjedźenje do dźensnišeho wuwili?
Serbšćinu słyšeć, čitać a rěčeć
Dr. Katja Brankačkec je sobudźěłaćerka na Słowjanskim instituće Akademije wědomosćow Čěskeje w Praze. Nětko je wona nadawk přewzała, kurs serbšćiny na Karlowej uniwersiće podawać. Axel Arlt je z njej wo tym rěčał.
Kak je k tomu dóšło?
K. Brankačkec: Zajim za to wšak bě hižo dlěši čas. Minjene lěta bě Towarstwo přećelow Serbow kursy organizowało. W nalěću je mje nowy direktor Srjedźoeuropskeho instituta na Filozofiskej fakulće Jiří Janouška narěčał, hač njebych chwile měła tajki kurs přewzać. Sym rady přizwoliła.
Kotre kmanosće sej kursisća přiswojeja?
K. Brankačkec: W prěnim rjedźe ma wo to hić zajimcam zmóžnić, zo serbšćinu nałožuja, zo potajkim zrozumjace słuchanje, rěčenje a pisanje trenuja. Štóž chce, móže potom tež kredity za studij dóstać, jeli zakónčacy test wobsteji. Je to woprawdźe rěčny kurs, budźemy serbšćinu słyšeć, čitać a rěčeć.
Jedna so wo fakultatiwny poskitk, abo je tale wučba wobstatk studija?
Chcedźa hłós pozběhnyć
Njedawno su w Delnjej Łužicy Serbske towarstwo swójbow „Gromaźe“ załožili. Z jeho předsydku Francisku Albertowej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Čehodla sće towarstwo wutworili?
F. Albertowa: Jako starši, kotřiž so za delnjoserbsku rěč w swójbje angažuja, smy pytnyli, zo nochcemy so jenož husćišo zetkawać, ale zo trjebamy tež mjezsobnu syć. Běchu hižo někotre iniciatiwy, kaž na přikład online-peticija Kathleen Komolcyneje za serbsku wučbu. Z dźěćimi aktiwnje serbsku rěč a kulturu w swójbje pěstujemy a so prawidłownje schadźujemy. Rěčny centrum WITAJ nas podpěruje. Zdobom pak RCW wšitke nadawki spjelnić njemóže. Na přikład eksistuje projektowy naćisk za modelowu serbsku šulu w Delnjej Łužicy, kotraž by so snano hodźała we wobłuku strukturneje změny zwoprawdźić. Chceš-li pak tajki projekt přewjesć, trjebaš krutu organizatorisku formu. Tak so rozsudźichmy towarstwo załožić, a z nim móžemy nětko hłós pozběhnyć.
Što je Was motiwowało so z předsydku stać?
Turneja z pjeć premjerami
Na swoju 25. literarnu kermušu přeprošuje Ludowe nakładnistwo Domowina wšitkich zajimcow přichodnu sobotu, 21. septembra do Njeswačidła. Ze sobudźěłaćerku LND Měrku Mětowej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Tradicionalnje je literarna kermuša wjeršk čitanskeje turneje LND — čehodla wona ju tónraz zahaji?
M. Mětowa: Prosće organizatoriskich přičin dla zahajimy nazymski čitanski rjad ze swjatkom. Lětsa mamy literarnu kermušu 25. raz a wosebitostka je, zo zwjazujemy to z knižnej premjeru „Serbskeje protyki 2020“. Jeje ćežišćo je lětsa Njeswačidło, a tuž tam smy.
Dokal wjedźe turneja dale?
Wulke finalew Hórkach – Domš, Kralabo tola Domš
W Hórkach přewjedu njedźelu, 29. septembra, rozsudny běh wo Němske dumperowe mišterstwa 2019. Cyłkowny klasement nawjeduje po štyrjoch wubědźowanjach amtěrowacy němski dumperowy mišter Filip Kral z Róžanta z dwěmaj dypkomaj předskoka před youngsterom Paulom Domšom ze Zejic. Ale tež něhdyši němski dumperowy mišter Frank Domš ze Zejic móhł do mišterstwa hišće zapřimnyć a bój na čole wobwliwować. W Baćonju bě wón třeći, w Drjowku štwórty. Z Paulom Domšom a Filipom Kralom je so Kilian Hrjehor rozmołwjał.
Witajtaj Paulo a Filipje. Posledni běh wo lětuše Němske dumperowe mišterstwa steji před durjemi. Kak so wamaj hladajo na tabulku wjedźe? Staj napjataj?
Filip Kral: Haj na kóždy pad. Smój cyłu sezonu wojowałoj a stajnje wšitko dałoj. Nětko steji posledni běh před durjemi. Nochcemoj sej ničo darić. Wěmoj, zo su rozdźěle mjez namaj jara snadne a zo budźe na kóncu zawěsće maličkosć wo tym rozsudźić, štó budźe němski mišter a štó nic.
Paul Domš: Tež ja sym chětro napjaty. To je moja prěnja kompletna sezona. Sym hordy na to, zo tak daloko prědku steju, a zo móžu hižo lětsa wo titul wojować.
Šulske dźiwadło podpěrać
Dorota Farkaš skutkuje něšto dlěje hač měsac w Budyskim Thespis-centrumje, kotryž je w nošerstwje Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła. Milenka Rječcyna je so z dźiwadłowej pedagogowku rozmołwjała.
Po angažemenće w mjezynarodnje skutkowacej band Banaroo a w Serbskim ludowym ansamblu sće so za Thespis-centrum rozsudźiła. Čehodla?
D. Farkaš: Sym w Thespis-centrumje prěni króć loni w decembru dźěłała. Mějach tam přednošk na temu safe-space, štož rěka telko kaž wěsty wobswět we wobchadźe ze šulerjemi. Zaběrała sym so při tym mjez druhim z temami, kak z rasistiskimi tendencami mjez młodostnymi wobchadźeć. A tak so tež dale za projekty Thespis-centruma zajimowach. Poskitki mje wabjachu, so na wupisane městno za šulske dźiwadło požadać. Dźěło, wosebje ze šulerjemi, je mi wažne.
Přewjedujeće projekty ze šulerjemi, kotřiž do Budyskeho Thespis-centruma přichadźeja?
Přiroda je dyrdomdej
Stacija, kotruž Michał Zahon z Wěteńcy na sportowym a pućowanskim dnju Serbskeho šulskeho towarstwa poskićeše, bě dźěćom wosebje zajimawa. Milenka Rječcyna je so ze serbskim hajnikom rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo sće staciju wo přirodźe na sportowym a pućowanskim dnju Serbskeho šulskeho towarstwa zarjadował?
M. Zahon: Monika Süßowa z SŠT bě so na lěsniski wobwod Hornja Łužica w Budyšinje z próstwu wobroćiła, sej material za wuhotowanje tajkeho swjedźenja wupožčić. Za mnohe dźěći bě to přidatny serbskorěčny poskitk, wšako mnohe z nich zapřijeća z přirody skerje jenož w němskej rěči znaja. Tak sym staciju wuhotował a dźěćom w serbskej rěči lěs a jeho wobydlerjow zbližił. Tajke dźěło słuša mjez druhim tež k mojim nadawkam jako hajnik lěsnistwoweho rewěra.
Maće časćišo składnosć, z dźěćimi dźěłać?
Požadany stipendij dóstała
Móžnosć, w šulskim času do wukraja hić, maja mnozy młodostni. Často pak swój són mało poskitkow dla cofnu. Sakske kultusowe ministerstwo zmóžnja kóžde lěto 35 stipendijow, za kotrež móža so šulerjo 9. lětnikow požadać. Lena Kutschke z Radworskeje wyšeje šule je tajki dobyła. Bianka Šeferowa je z njej porěčała.
Kak sy wo poskitku kultusoweho ministerstwa zhoniła?
L. Kutschke: Naša wučerka Monika Šołćina je nas wo tym informowała a we mni zajim zbudźiła. Na wotpowědnej internetnej stronje so wo programje wobhonich. W měrcu sym relatiwnje krótkodobnje rozsudźiła pisomne požadanje zapodać.
Što bě za požadanje wšitko trěbne?
„Kak bych so ja zadźeržała?“
Elisabeth Prégardier z Oberhausena bě minjeny tydźeń z hosćom sympozija składnostnje 75. posmjertnin dr. Marje Grólmusec w Budyskim muzeju. W lěće 2000 bě dźensa 85lětna sobu wudała knihu „Briefe nach Radibor“, z listami Grólmusec z jastwa a kaceta Ravensbrück. Z Elisabeth Prégardier, kotraž bě 1963 prěnja hłownohamtska sobudźěłaćerka němskeje katolskeje biskopskeje akcije Adveniat, je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Sće nimo knihi z listami Marje Grólmusec tež dalše knihi wudała, wěnowane žonam, kotrež su pod nacionalsocialistam ćerpjeli. Čehodla was tema wabi?
Strukturny zakoń dyrbi přińć
Na 15. łužisku konferencu bě Němski zwjazk dźěłarnistwow (DGB) minjeny štwórtk do Carneho Gózda (Schwarzheide) přeprosył. Tema bě wězo strukturna změna. Z Danu Dubil, jednaćelku DGB regiona wuchodna Sakska w Budyšinje, je Axel Arlt porěčał.
Kotre impulsy sće z lětušeje łužiskeje konferency DGB sobu wzała?
D. Dubil: Strukturneje změny dla chcetej wobaj zwjazkowaj krajej hišće wušo hromadźe dźěłać. Wobaj ministerskaj prezidentaj staj so za dobre dźěło wuprajiłoj. Wobaj krajej stej wuwićowu towaršnosć wutworiłoj, zo byštej proces strukturneje změny wodźiłoj. Při tym je so sakski ministerski prezident wotewrjeny za namjety a mysle pokazał, kak hodźała so strukturna změna organizatorisce lěpje zmištrować. Mnozy akterojo přizjewja narok, sobu činić chcyć. Tež my to chcemy za dźěławych w regionje.
Wobdźělnicy rěča wo nowych idejach, kotrež su tam słyšeli. Kotre su to za Was?
