Wot kolonizacije k samopostajenju
Budyšin (SN/CoR). Kajki wliw maja dźensa indigene ludy w Kanadźe, chcedźa-li koncerny w jich sydlenskim rumje surowizny wudobywać, pipeline abo rěčnu zawěru twarić abo lěsy trjebić? Maja prawobydlerjo prawo postajeć, što so na jich žiwjenskim terenje stawa? Tajke a dalše prašenja je wčera prof. dr. Nicolas Houde z Uniwersity Quebec a Montreal wčera w Budyskim Serbskim instituće rozjimał. Politologa so hižo dlěje hač dwaceći lět z maćiznu zaběra, je mjez druhim rěč něhdźe 8 000 ludźi wopřijaceho indianskeho kmjena Atikamekw nawuknył a zasadźa so z praktiskimi projektami za samopostajenje awtochtonych ludow w swojim wot prjedownikow zdźědźenym kraju.
Tež wožiwjenje reje móže k duchownemu herbstwu swěta słušeć
Mjeztym třeći raz wěnowaše so wosebity program Mjezynarodneho folklorneho festiwala „Łužica“ imaterialnemu herbstwu swěta, a to minjenu sobotu popołdnju na Koklic statoku.
Chrósćicy (SN/CoR). Pod hesłom „... hdźež duša ludu schow swój ma“ je bywši direktor Budyskeho Serbskeho muzeja a zahorjeny hudźbnik Tomasz Nawka tež tónraz zaso aktualny dohlad do lěta 2003 załoženeje lisćiny UNESCO duchowneho herbstwa swěta podał a přinoški hóstnych skupin pod tutym aspektom předstajił. Lisćina wopřijima mjeztym 429 tradicijow ze 117 krajow. Hakle loni přiwzachu do njeje módroćišć, kotryž njeje jenož w Němskej, ale tež w Awstriskej, Čěskej, Madźarskej a Słowakskej dźěl rjemjeslniskeho namrěwstwa.
Zazběh retrospektiwy we Wuježku
Wuježk (RLc/SN). Nowa wustajeńca pod hołym njebjom „Christian Borchert we Wuježku“ wobswětla wuske styki wuznamneho fotografa NDR k tamnišemu kruhej basnikow wokoło Elki Erb, Adolfa Endlera, Heinza Czechowskeho a Kita Lorenca w 1970- a 1980tych lětach. Přehladka twori zdobom zazběh za wulku retrospektiwu wo Christianu Borcherće nazymu w Drježdźanskim Kopororytwowym kabineće. Direktorka domu dr. Stephanie Buck bě „jara wjesoła, zo móžemy z kołom Borchertowych wustajeńcow w Hornjej Łužicy we wsy započeć, kotrejež slědy w jeho tworjenju tajku wosebitu fasetu tworja“ a chwaleše partnerski projekt Wuježčanow jako dobry přikład za tak mjenowany muzealny outreach. Wuraz wopisuje wosebitu praksu, spřistupnić kulturu tež tam, hdźež to dotal móžno było njeje abo jenož w chětro wobmjezowanej měrje.
Tež Hornich Serbow wabili
Hochoza (SN/MiR). Na třoch statokach, pola Wojtojc, Ungerojc a Lobeźic na hórskim hrodźiku su pjatk wječor hač do połnocy hóstne a hosćićelske skupiny swoje programy předstajili. Na hłownym jewišću před Hochožanskej cyrkwju witaše Ana Holzschuhowa wulku syłu přihladowarjow. Dźěći Hochožanskeje pěstowarnje a horta překwapichu ze serbskim programom wosebje něhdyšeho wjesnjanostu Fryca Wojta. Jemu dźakowachu so direktorka Picnjanskeho hamta Elvira Hölzner a tamniši měšćanosta Jörg Krakow za njesprócniwy angažement za wjes a horliwe šěrjenje delnjoserbskeje rěče a kultury. Krajny rada wokrjesa Sprjewja-Nysa Harald Altekrüger (CDU) rjekny: „Sym hordy na to, zo Hochoza na iniciatiwu Wojta kóžde druhe lěto festiwal wuhotuje.“ Zapósłanc zwjazkoweho sejma Ulrich Freese (SPD) rjekny: „Tónle swjatk je kulturne bohatstwo a kluč k mjezsobnemu dorozumjenju. Sym sej wěsty, zo tež přichodnje Zwjazk, Braniborska a Sakska Serbam financne srědki přewostaja.“
Kilankec statok prěni raz pódla
Z programom serbskich a mjezynarodnych skupin na šěsć burskich statokach kaž tež na přidatnym jewišću wosrjedź wsy dožiwi Mjezynarodny folklorny festiwal „Łužica 2019“ sobotu wječor a w nocy na njedźelu swój wjeršk. Při tym tež trochu dešća njemyleše. Předewšěm młodźi hudźbnicy zdźěla spontanje na puću zapiskachu, a ludźo k tomu rejwachu.
To běše poradźena premjera na Kilankec statoku. Na jewišću wotměnjachu so mjezynarodne ćělesa z pokazkami najwšelakorišich koloritow. Zazběh bě wjele lubjacy. Hosćo skupiny BAFOPAZ z Boliwiskeje zamóchu publikum hnydom zahorić. Sewjeromakedonskski cyłk Akud Mirce Azev ze Skopja a lóštni rejwarjo a spěwarjo z pólskeho Bolesławieca su pisanosć folklory na swoje typiske wašnje podšmórnyli. Přijomny bě tež zawod do programa Stareje lubosće z Choćebuza. Bě zajimawe dožiwić, kak zamóže so němski cyłk do serbskeje folklory zamyslić a ju na přeswědčiwe wašnje prezentować. Naročna a lóštna moderacija Heleny Bětnarjec a Boženy Bjaršec staraše so wo prawy přewod po programje.
Zapozdźenje naledźe nješkodźało
Zapal a zahoritosć postaještej wječor na Kralec statoku, hdźež předstajištej so tež Serbski rozhłós a Wuhladko. Nimo hosći z Peruwa stej so němska skupina Thea Maass a słowakski folklorny cyłk Bobáňovci předstajiłoj, drje z něšto zapozdźenjom, štož pak přitomni sportowsce přijachu. Wšako čakachu mnozy na hižo dlěje připowědźenu překwapjenku. A ju je intendantka sćelaka MDR prof. dr. Karola Wille wozjewiła.
„Wot 1. januara 2020 poskitk serbskeho rozhłosa rozšěrimy“, prof. Wille připowědźi a žněješe za to připóznaće a přiklesk. Rozhłós wusyła potom wotydźenja hač do dźewjećich a sobotu hač do dźesaćich. „Dźěłamy na konceptach, z kotrymiž chcemy wam hišće bliši być“, wuswětli intendantka na prašenje moderatora wječora Jakuba Wowčerja.
Poradźene premjery
Wutroby publikuma sej zdobyli
Proso, pizzu a buchtle poskićene
Awtentiske zwuki słyšeć byli
Mały, ale rjany! Tale zasada wjedźe prawdźepodobnje mnohich wopytowarjow folklorneho festiwala stajnje zaso na Koklic dwór. Hewak drje njeby tam tež lětsa zaso telko ludźi było. Za to móžachu woni kulturnje dobru měšeńcu wšelakich skupin dožiwić. Tak wustupowachu tam nimo Smjerdźečanskich rejwarjow wuměłcy skupiny Couleurs d‘Algerie a ruskeje Zabawa. Algeriski cyłk z dohromady 19 spěwarjemi, rejwarjemi a instrumentalistami słuša k najlěpšim skupinam kraja na sewjeru Afriki a bě prěni króć we Łužicy. Wužiwajo starodawny material za hudźbne nastroje postarachu so woni wo awtentiske zwuki.
Podobnu awtentiskosć skićeše tež ruski folkorny ansambl Zabawa. Lěta 1987 załožene kulturne ćěleso pěstuje stare ruske a kozakske spěwy. Kulinarisce poskićachu Koklicy mjez druhim kozacu a trutowu pječeń. Marko Wjeńka
