Wo stawiznacho słowjanstwa
Alexej Pludek je jako čěski awtor dźensa hišće znaty. Wón pisaše wjele we wobłuku słowjanskich stawiznow. Wosebje zwjazany čuješe so ze Serbami a Łužicu, kotruž tež wospjet wopyta. Mały dźěl jeho twórbow tuž tež serbstwo wobjednawa. Jeho najznaćiša kniha wo Serbach je zawěsće „Powěsće ze starych časow“ (1971). Hodźi so rjec, zo Pludek tu spyta starožitne zapadosłowjanske stawizny, z wosebitym akcentom na połobsko-słowjanski a čěski podźěl, literarnje rysować. To je so jemu radźiło.
Jubilej pioněra
Drježdźany (SN/bn). Prof. dr. Nikolaus Joachim Lehmann, najpozdźišo wot lěta 2011 tež znaty pod serbskim mjenom Mikławš Joachim Wićaz, słuša k wusahowacym wizionaram informatiki. Wčera by rodźeny Kamjenjan stoćiny swjećił. Hižo minjenu njedźelu wuhotowaše Wojerowski Zusowy kompjuterowy muzej wirtuelne wodźenje „Anekdoty a wobrazy składnostnje 100. narodnin wuchodoněmskeho kompjuteroweho pioněra“. W Serbskim rozhłosu je Tomaš Faska Wićaza wopominał, skedźbnjejo mjez druhim na to, zo chowa archiw Němskeho muzeja w Mnichowje zawostajenstwo wědomostnika inkluziwnje kopicy dotal njewozjewjenych dokumentow. W samsnym wusyłanju dopominaše so Jurij Nuk na zhromadne dožiwjenja z Wićazom.
Filmy wo mjeńšinach
Münster (BD/SN). Ludowa uniwersita w Münsteru pokazuje wotsrjedź februara hač do kónca měrca filmy, z kotrymiž skedźbnjeja na wosud wohroženych ludow a jich rěčow w Europje a Aziskej. Pod hesłom „Mjeńšiny“ pokazachu w kooperaciji z Towaršnosću za wohrožene ludy a Münsterskim forumom „Jedyn swět“ mjez druhim hrajne filmy wo wosudźe Armenjanow, Samow kaž tež Sintow a Romow. Zajutřišim w 19.30 hodź. steja Serbja w srjedźišću małeho filmoweho swjatka. Wječork zahaja z reportažu telewizije RBB „Wjelike casowe drogowanje“, w kotrejž dźe wo stawizny a žiwjenje Serbow w Delnjej Łužicy. 30mjeńšinowej produkciji přizamknje so diskusija wo widźanym a wo połoženju najmjeńšeho słowjanskeho ludu w Němskej. Na njej chce so mjez druhim tež w filmje sobuskutkowaca Hanka Rjelcyna, zamołwita za serbske naležnosće we wokrjesu Hornje Błóta-Łužica, wobdźělić.
Knihowanje darmotneho poskitka je na www.stadt-muenster.de/vhs móžne. Zajimcy namakaja tam pod rajtarkom „program“ link za pytanje za kursami, hdźež měli čisło „105024“ zapodać.
Po wjace hač štyrjoch měsacach zawrjenja koronawirusa dla su wot ...
W Žitawje nětko wotnožka DLR
Drježdźany/Žitawa (dpa/SN). Němski centrum za lětarstwo a astronawtiku (DLR) je w Žitawje dalšu wotnožku wotewrěł. Institut hłownje slědźi, kak hodźa so wjele energije přetrjebowace produkciske procesy tak wuhotować, zo wobswětej hižo tak jara nješkodźa. Wosebje dźe wo to, zo industrijne připrawy a milinarnje přichodnje mjenje wuhlikoweho dioksida wustorkuja. Wosebje płaći to za woclowu a aluminijowu industriju kaž tež za twornje, hdźež cement zhotowjeja. Dalša wotnožka ma w Choćebuzu nastać.
Žitawsku wotnožku DLR su hižo loni załožili. Dotal maja tam 20 sobudźěłaćerjow, dołhodobnje ma jich 60 być. Tuchwilu je centrum na terenje Wysokeje šule Žitawa/Zhorjelc zaměstnjeny, w juniju přećehnje do Mandawskeho domu na Wonkownej Oybinskej. „Nowy institut ma k tomu přinošować, narodne zaměry klimoweho škita docpěć“, praji nawodnica předsydstwa DLR Anke Kaysser-Pyzalla.
Zwjazkowy sejm bě loni wobzamknył, přidatnje 57,4 miliony eurow za zaměstnjenje wjacorych wotnožkow Němskeho centruma za lětarstwo a astronawtiku we Łužicy nałožić.
Drohoćinki ze 17. lětstotka
Njedawno su so pod https://sachsen. digital/ dalše digitalizowane serbske dokumenty wozjewili. Jedna so wo 19 zwjazkow z dohromady 10 600 rukopisnymi stronami z pjera sobustawow studentskeho towarstwa Serbowka w Praze, kotrež nastachu wot lěta 1892 do 1925. Nimo toho je 40 dalšich historiskich ćišćow serbskeho pismowstwa digitalnje spřistupnjenych, mjez nimi knižne drohoćinki ze 17. lětstotka.
Budyšin (SN/CoR). Jedna tajka drohoćinka je „Ta mała Biblja“ Jana Hübnera z lěta 1733, kotraž bě w Lubijskim nakładnistwje Reimers wušła. Z podpěru Budyskeho Serbskeho muzeja, kotryž je swój eksemplar „małeje biblije“ wupožčił, hodźachu so pobrachowace strony wudospołnić.
Ćežišćo zažnych ćišćow je duchowna literatura, štož so tež w digitalizatach wotbłyšćuje. Drohoćinka ze swětoweje fachoweje literatury su „Horne Lużicżke ßerßke Schul-Knischki“ z lěta 1778 – takrjec prěnja wučbnica z wobšěrnej wědu tehdomnišeho časa: čitanje, ličenje, tehdyši pjenježny system, cyrkwinske stawizny, zemjepis a prawe zadźerženje w žiwjenju. Naspomnjenjahódna je tež „Khrónika Kulowa“ z lěta 1878.
Lessingowu kóčku žanu nimaja
Nimo spěchowanskeju lisćinow projektow a inwesticijow je kulturny konwent Hornja Łužica-Delnja Šleska na swojim wčerawšim 120. posedźenju w Budyskim Kamjentnym domje tež skónčnje wulce diskutowanu nowu směrnicu wo přichodnym spěchowanju wobzamknył.
Program „sotra“ ma přełožować
Budyšin (SN). Dalši krok do směra serbskeje digitalneje normality je wotwidźomny. Projektowy team Rěčneho centruma WITAJ je w minjenymaj lětomaj zakłady za přełožowanski program „sotra“ w směromaj hornjoserbšćina–němčina a němčina–hornjoserbšćina nadźěłał. Program bazuje na korpusu něhdźe 200 000 serbsko-němskich sadowych porikow z rozdźělnych žiwjenskich wobłukow. Wón wopřijima bohaty wokabular a mnohe gramatiske formy.
Mašinelny přełožk zwoprawdźatej swobodnej systemaj MOSES a OpenNMT. Z rozšěrjenjom bilingualneho korpusa ma so w přichodźe integracija do Microsoft bing-translatora a dalšich přełožowanskich systemow, kaž google-translate, docpěć.
Němskorěčnym wužiwarjam je přełožowanski program wužitna pomoc při zrozumjenju pisomnych serbskich tekstow. Přełožowanske programy maja k motiwaciji přinošować, serbšćinu w šulskim, powołanskim a towaršnostnym žiwjenju bóle nałožować. RCW chce 22. měrca prěni serbsko-němski přełožowanski program „sotra“ předstajić.
Ponowja mólbu w Drježdźanach
Lětdźesatk indigenych rěčow 2022–2032
Na mjezynarodnej konferency „Akciski lětdźesatk za indigene rěče“ su wobdźělnicy 28. februara w Mexiku-měsće strategiski jězbny plan za Lětdźesatk indigenych jazykow (2022–2032) wobzamknyli, z kotrymž chcedźa nałožowarjow tajkich rěčow sylnić.
Mexiko-město (SN/CoR). Wjace hač 500 wobdźělnikow – mjez nimi ministrojo z knježerstwa, indigeni nawodźa, wědomostnicy, zjawni a priwatni partnerojo kaž tež dalše zajimowe skupiny a eksperća – přiwza tak mjenowanu „Los Pinos- deklaraciju“ na kóncu dwudnjowskeho zarjadowanja, kotrež běštej UNESCO a Mexiko organizowałoj. Deklaracija staja indigene ludy do srjedźišća swojich poručenjow, a to pod hesłom „Ničo za nas bjez nas“. Wona ma globalny akciski plan za wony lětdźesatk pohonjeć a žada sej, mjezynarodnje připóznate prawa indigenych narodow zwoprawdźić.
