Stawizny móža tež bolostne być
Z nowym zakonjom wo holocausće je sej Pólska po mojim měnjenju klasiske samowrota třěliła. Oficialnje chcył so kraj tomu wobarać, zo so w zwisku z nacistiskimi zaničowanskimi lěhwami we wot němskich okupantow wobsadźenej Pólskej za čas Druheje swětoweje wójny přeco zaso mylnje wo „pólskich lěhwach“ rěči. To je na jednym boku zrozumliwe. Na tamnym boku so prašeš: Čehodla trjebaš za to zakoń a razne chłostanja? Nětko je takrjec jako pódlanski efekt znowa debata wo tym wudyriła, w kotrej měrje běchu Polacy swój čas na přesćěhanju a morjenju Židow wobdźěleni. Při tym drje so stare rany zaso puknu, wšako dźe tež wo historiske fakty, kaž wo morjenje 300 Židow 1941 we wuchodopólskim Jedwabne. Jich njeběchu němscy wojacy masakrěrowali, ale křesćanscy pólscy susodźa. To pak su fakty, kotrež tam dźensa tak rady njesłyša.
Kóždej šuli swoje mjeno
Štóž je hdy w Slepjanskej kónčinje přebywał, tón wě, zo su tamniše wsy wot hole wobdate. Region to, kotryž ma swoje typiske wašnje žiwjenja. W serbskimaj stolicomaj Budyšinje a Choćebuzu ludźo často njewědźa, z čim so wobydlerjo na wsach Slepjanskeje wosady zaběraja. Tele dny pak pyta sej namjet puć do wulkeho łužiskeho swěta, kotryž móhł, ně, twjerdźu, zo dyrbi samo myslenje tež druhdźe wobwliwować.
Wot 1960tych lět ma Slepjanska šula mjeno „Dr. Marja Grólmusec“. Generacije šulerjow su so ze žiwjenjom a skutkowanjom antifašistki zaběrali, byrnjež rodźena Radworčanka njeposrědni zwisk k tamnišim kónčinam njeměła. Přiwšěm je derje, zo zwonka Slepoho stejaca wosobina historiski horicont šěri. Nětko pak kursěruje ideja, nastawacemu nowemu Němsko-Serbskemu šulskemu centrumej Slepo spožčić mjeno Kito Lorenc. Hač tomu tak budźe, njeje jasne. Wšako su tam tež druzy, kotřiž chcedźa dotalne mjeno zachować. Zajimawe je, zo wotwažuja w Slepom wo dwěmaj mjenomaj.
Žane swójske bytostne mysle?
Kajke to začuće, hdyž dobrowólnje jenož přihladuješ? Nimo Budyskeho su wšitke wokrjesy južneje Braniborskeje a wuchodneje Sakskeje kaž tež bjezwokrjesne město Choćebuz towaršnosći Hospodarski region Łužica přistupili, zo bychu regionalne žadanja za strukturnu změnu zwěsćili a je z podpěru knježerstwow w Drježdźanach a Podstupimje jednohłósnje w Berlinje zwuraznili.
Hornjołužiscy wobdźělnicy na srjedownym nowolětnym přijeću města Choćebuza běchu snano tróšku překwapjeni, z kotrym zapalom je tamniši wyši měšćanosta Holger Kelch (CDU) wo wulkich wužadanjach předstejaceje strukturneje změny w kónčinje rěčał a zdobom narok swojeho města na nawodnu rólu w tymle procesu přizjewił. Wězo začuwaja w Delnjej Łužicy a w Zhorjelskim wokrjesu njesměrnje wulki ćišć nastupajo zarunanje dźěłowych městnow w hórnistwje a energijownistwje. A byrnjež Budyski wokrjes direktnje z toho snano mjenje potrjecheny był, płaća nimale wšitke zaměry hospodarskeho regiona njewobmjezowanje tež za njón.
Čornoběły film barbu nabył
Za mnohich njebě přechod do lěta 2018 ničo wosebite, za někotrych wšak nowe začuće – tež za mnje, a to w Budyšinje. Čujach so tu kaž w druhej časowej dobje. Hižo do połnocy, wosebje pak po wotbiću dwanateje hodźiny hač do noweho dnja w dwěmaj wotběža před mojimaj wočomaj čornoběły film. W nim wuhladach brónje. Jedna po druhej třěleše swój smjertny wusyw na přećiwnika, při čimž wusyłaše dupe zwuki. A w mojim filmje dźěše dale: Z lětadłow padachu hwizdajo bomby na město, hdźež wšitko rozbichu.
Kak na tajke mysle přińdu? Cyle jednorje: Takle klinčeše w nocy, jako z Budyskich bydlenskich štwórćow rakety k njebju lětachu. A prajach sej, takle móhło klinčeć we wójnje. Za scyła njerozumne mam nowe produkty, kotrež při wutřělenju zwuki wot so dawaja, klinčace kaž melodija spěwa. Poslednju třělwu słyšach Nowe lěto krótko do połnocy. Wobydlerjo města běchu woprawdźe prawo wužiwali, hač do 1. januara w 24.00 hodź. praskać směć.
Hodowna hra jónu hinak
Tróšku hinak hač hewak předstaja dźěći lětsa patoržicu w Hodźijskej cyrkwi hodownu stawiznu. Kaž přeco přińdźetaj Marja a Józef do hródźe, w kotrejž so Bože dźěćo narodźi. Tež kralojo sćěhuja po zwučenym wašnju hwězdu a přinjesu dary k žłobikej – złoto, woruch a myru. Po tym pak zo so ći třo zaso na dompuć podadźa, přińdźe skupina do hródźe na kromje wsy, wo kotrejž biblija we woprawdźitosći ničo njepowěda. Cwólba rubježnikow, kotraž wokoło Betlehema hrozne njepočinki ćěri, je wo bohatych darach z daliny přichwatanych wopytowarjow zhoniła. A te chcedźa měć. Na najlěpše rubježne wašnje so woni do chuduškeje hródźe zadobudu, zo bychu sej złoto žadali. Marja a Józef pak spěwataj dale kolebawku. Tajke něšto bjezčućiwi kadlojo hišće ženje dožiwili njejsu. Jedyn po druhim hlada do žłobika a wuhlada w nim dźěćo. Jedyn po druhim pytnje, kak so jemu wutroba mjechknje. Jedyn po druhim kolebawku Marje mjelčo sobu spěwa. Na kóncu so samo wjednik cwólby Horificus při tym lepi, kak wón swój spěrawy rubježny tekst hižo dawno na melodiju kolebawki spěwa.
Stare šerjenje njech so zminje
Čłowjek njeby wěrił, ale najskerje so tola hišće dźiwy stawaja. Tak znajmjeńša začuwach, jako wjesnjanosta Pančic-Kukowa na minjenym posedźenju gmejnskeje rady zdźěli, zo je gmejna bywši hosćenc při Klóšterskej wodźe wosrjedź Pančic za symboliski euro kupiła, zo móhła jón zwottorhać a ležownosć zrunać dać. Sam hižo nimale 18 lět we wsy bydlu, ale zo tole woprawdźe hišće dožiwju, z tym tak prawje ličił njejsym.
A styki k Čěskej a Pólskej?
Po Biedenkopfje, Milbradće a Tilichu nětko Kretschmer. Sakska ma noweho ministerskeho prezidenta, z 42 lětami tuchwilu najmłódšeho w Němskej. Michael Kretschmer je minjene tydźenje wšudźe za swoje předstawy wabił, kak móhła sakska CDU a z njej kraj mizeru přewinyć, kotruž su wólby zwjazkoweho sejma 24. septembra wotkryli.
Słyšeć bě wo palacych temach, kotrež zamołwitym politikarjam snano bjezsparne nocy wobradźeja. Słowje „Pólska“ a „Čěska“ pak namakaš we wozjewjenju wotpohladow koaliciskeho wuběrka CDU a SPD wot minjeneje póndźele kóžde jenož jónu, we wotrězku nutřkowna wěstota pod dypkom B: „... na pućach do Pólskeje a Čěskeje, zo bychu hranicu překročacej kriminaliće zadźěwali.“ Nimatej knježerstwowej frakciji woprawdźe wjace k tomu rjec? Njejstej wonej na spomóžnych saksko-čěskich a saksko-pólskich stykach zajimowanej?
Swědomity parlamentarizm
Wólbny wuslědk Čěskeje wotbłyšćuje powšitkowne towaršnostne połoženje wulkich dźělow Europy. Stare, po zdaću wěste koaliciske modele njedocpěwaja wjace wjetšinu. Nětko Andrej Babiš ze swojej stronu ANO wo tym rozmysluje, wutworić mjeńšinowe knježerstwo a so při tym, hdyž žno njepodpěrać, da znajmjeńša tolerować dać wot zapósłancow SPD a KSČM. Tejle stronje stejitej sej w politiskim spektrumje diametralnje napřećo. Přezjednej pak stej sej nastupajo EU, kotruž wobě – skedźbliwje zwuraznjene – kritisce wobhladujetej. Što by to za našich južnych susodow woznamjenjało, wokomiknje nichtó wěsće rjec njemóže. Je pak fakt, zo njeje tajkile mjeńšinowy konstrukt w Čěskej njeznaty – štož mjez druhim tež za Dansku, Šwedsku, Norwegsku, Portugal a Španisku płaći. Tam njeje so najebać to politiski proces sypnył, a wo njespušćomnych partnerach so znajmjeńša hladajo na Skandinawisku njerěči.
Radšo projekty spěchować
Wot wčerawšeho popołdnja je jasne: Towarstwo Smy z.t. – iniciatiwa za serbske ludowe zastupnistwo Serbski sejm – dyrbi prawólby serbskeho parlamenta najprjedy raz přestorčić a so same wo jich financowanje starać. To wšak njejsym tež hinak wočakował, wuchadźejo z toho, zo financowanje wólbow njewotpowěduje směrnicam Załožby za serbski lud a tuž jeje nadawk njeje.
A zaso faluje „serbska nota“
Njedawno je Wojerowska hudźba šula, kotruž tež serbske dźěći wopytuja, swoju nowu internetnu stronu předstajiła a medijam prezentowała. Bohužel pak tam wopytowarjow z ani jeničkim serbskim słowčkom njewitaja, byrnjež na nowej stronje tematiske poskitki a dalše informacije w našej maćeršćinje posrědkować móhli. Wot za hudźbnu šulu zamołwiteho zarjadnistwa, Wojerowskeje Coowoweje kultury, wšak zhonichmy, zo jim jeno serbske witanje njedosaha, ale za wobšěrniše němsko-serbske pojednanja tuchwilu žane pjenjezy nimaja. Prašam so, čehodla serbske institucije kaž Domowina a naši starši runje na tajke kubłanišćo wjetši wliw njewukonjeja. Wšako so cyle jednorje słuša swojich „hosći“ tež w jich maćeršćinje witać, abo? Prašam so, hač dosaha, hdyž předsyda Domowiny Dawid Statnik na moje naprašowanje „njejsu to prosće přeco zaso zapasene šansy za Serbow“ wotmołwi. „Wězo je škoda, zo so na serbske wustupowanje husto zabywa. Njejedna so jenož wo dobrowólny nadawk, ale wo winowatosć serbskich a němskich institucijow a zarjadow w serbskim sydlenskim rumje.
