Bjez wědomeje serbskeje swójby njepóńdźe
Dobre powěsće a signale do přichoda móžachmy tele dny w našim wječorniku čitać. Załožba za serbski lud ma za lěto 2017 wurunany etat. Z 18,6 milionami eurow je předewšěm spěchowanje serbskich institucijow zaručene. A nadźijomnje smědźa so tež organizatorojo prawje wjele projektow nadźijeć, zo za nje pjenjezy dóstanu. Dalša zwjeselaca powěsć minjeneho kónca tydźenja bě, zo serbscy studenća a młodostni dźeń po schadźowance na swojim mjeztym tradicionalnym snobjedźe zhromadnje rozmyslowachu, kajke móhło serbstwo za 40 abo 50 lět wupadać. Z pomocu serbskeho robotera całty kupować, z kompjuterom tež zwonka Łužicy serbsku šulsku wučbu podawać, z tak mjenowanym „sorb-trackerom“ sćěhować, dokal so młodźi Serbja po šuli podawaja, nowe serbske rěčne rumy wutworić a dalše namjety běchu jenož někotre z idejow.
Wjeselu so, zo sej młodźi ludźo hłójčku łamaja, kajki budźe jich serbski přichod a što móhli za njón činić. Z nowymi idejemi su ludźo we wšěch dobach po nowych pućach kročić započeli. To tež dźensa hinak njeje.
Serbski prezident móhł pomhać
To wšak njebě runjewon dostojne, štož smy w Němskej dožiwili, jako tele dny za kmanym kandidatom za zastojnstwo zwjazkoweho prezidenta pytachu. Kaž na hermanku z mjenami wikowachu a je zaso zaćisnychu, chibazo potrjecheni sami wotkiwnychu. Prawdźepodobnje so nichtó wo dźěło njetorha, kotrež je Joachim Gauck minjene dobre štyri lěta wukonjał.
Nětko je so Frank-Walter Steinmeier zwólniwy wuprajił, klětu do hrodu Bellevue zaćahnyć. Při tym je politikar SPD hnydom rjekł, što ma za to sobu najwažniše w swojim zastojnstwje: So wo to prócować, wobydlerstwo Němskeje jednoćić. Hdyž aktualne wuwiće w našim kraju widźu, sym sej wěsty: To změje Steinmeier dźěła dosć. Snano jemu nazhonjenja pomhaja, kotrež je mjezynarodnje jako wonkowny minister zezběrał, wšako dyrbješe mjez najwšelakorišimi nastajenjemi stajnje zaso posrědkować.
Filmaj napřećiwka
„Poezija napřećiwka“ rěkaše režiserej Konradej Herrmannej na Choćebuskim filmowym festiwalu wěnowany wosebity rjad – „Filmaj napřećiwka“ by było hodźace so nadpismo za serbskej paskaj, kotrajž stej minjenu sobotu swoju premjeru dožiwiłoj: hudźbne widejo „Je to dosć?“, nastate we wobłuku seminaroweje wučby na Choćebuskim Delnjoserbskim gymnaziju, a dokumentacija „Fastnachtsstrauss und Erntekranz – Wendische Bräuche der Niederlausitz“, kotruž bě Załožba za serbski lud do nadawka dała. Serbska tradicija je tema wobeju filmow, intencija pak je cyle rozdźělna.
„Sym jeničce jejko molowace dźěćo?“, praša so młoda holca w delnjoserbskej drasće w spěwje wideja. „Njewěm, hač mi to dosaha, chcu wjace“, wotmołwi wona sebi sama, pytajo nowe horiconty swojeje identity. Stereotypy chce přewinyć – „Słyšiće mje?“, so wona praša.
Na swojim njewobstawać
Šulstwo w Sakskej chromi. Tole znajmjeńša twjerdźa eksperća, a to nic hakle wot wčerawšeho. Po wšěm swobodnym staće pobrachuja wučerjo. Z tymle faktom so Serbja hižo wjacore lěta bědźa. Serbske šulske towarstwo jako fachowe a nadregionalne towarstwo wšak lěto wob lěto z konkretnymi ličbami na móžnu katastrofu skedźbnja. Runje tak so tež třěšny zwjazk serbskich towarstwow Domowina z problemom zaběra a so prócuje tajkej katastrofje zadźěwać. K woprawdźitemu rozrisanju pak dotal dóšło njeje. Čehodla? To nichtó prawje rjec njemóže. Twjerdźić chcył, zo zaleži to mjez druhim hłownje na tym, zo mjenowanej stronje kóžda swoju kubłansku poliwčku waritej, a to po swójskim recepće. Namjety k zlěpšenju recepta pak ani chef de cuisine Domowiny Dawid Statnik ani šefkucharka SŠT Ludmila Budarjowa wot tamneho přiwzać nochce, dokelž kóždy z njeju najradšo sam postaja. Znajmjeńša skutkuja takle tuchwilne diskusije mjez Domowinu a SŠT wo naćisku k ponowjenju sakskeho šulskeho zakonja na zjawnosć.
Američenjo změnu wolili
Nětko je so tola runje to stało, štož njebě nichtó wočakował. Donald Trump, kandidat republikanow, je prezidentske wólby w USA jasnje před Hillary Clinton dobył. Štó by sej to myslił? Budźmy sprawni! Poprawom smy wšitcy wěrili, štož nam fachowcy ze swojimi woprašowanjemi stajnje wěšćachu: Kandidatka demokratow Hillary Clinton wólby dobudźe, byrnjež snano jeno snadnje. Druzy nam powědachu, zo budźe dobyće Clinton cyle jasna wěc, wšako so mjez Američanami po tymle mazanym wólbnym boju na kóncu tola rozum přesadźi.
Nětko su wšitcy šokowani. Politikarjo njewědźa, što rjec. Bursy panisce reaguja. Nichtó tak prawje njewě, što na nas čaka. Němske knježerstwo je njewěste, kak ze situaciju wobchadźeć.
Wšědnje hranicy překročene
Widźiće to tež tak? Smy žiwi w chětro wichorojtych časach, w kotrychž so nimale wšědnje hranicy překročeja, w pozitiwnym kaž tež w negatiwnym zmysle. Měnju podawki, kotrež njeby sej před lětami hišće nichtó tak předstajić móhł: Pozitiwnje smy na wědomje brali, zo je so bamž Franciskus wosobinsce na zahajenju swjedźenskeho lěta k 500. róčnicy reformacije wobdźělił, potajkim runje toho hibanja, kotrež bě jeho zastojnstwo něhdy wotstronić chcyło. To drje wjace dołho njetraje, zo so katolscy a ewangelscy wěriwi skónčnje dojednaja, kak to ze zhromadnej eucharistiju zrjaduja.
Su pak tež podawki, na kotrež z wěstej starosću zhladuju: Štó by sej myslił, zo ma politiska strona AfD, kotraž hakle něšto lět eksistuje, mjeztym wjace hač 20 procentow wolerjow w Sakskej. A nichtó njewě, hač so podźěl hač k přichodnym wólbam hišće njepowjetši. USA dožiwjamy wólbny bój Donalda Trumpa, kiž so do najnišich hranicow čłowjeskeje přistojnosće wohlada.
Dorozrisana mizera njeje
Kelko su wučerjo Swobodnemu statej Sakskej hódni? Tele prašenje mnohich ludźi jima, tež wučerjow samych. Najebać natykany tydźenski hodźinski plan woni šulerjow swědomiće wuwučuja. Widźa pak, zo w Sakskej derje wukubłani młodźi wučerjo do druhich zwjazkowych krajow wotchadźeja: Dokelž njejsu referendariatne městno dóstali. Dokelž njejsu sej dlijenja šulskeho zarjadnistwa při wobdźěłanju swojeho požadanja lubić dali. Dokelž prosće nochcedźa – přirunowane z druhimi zwjazkowymi krajemi – mzdu akceptować, kotruž Sakska swojim pedagogam płaći. Zo by to jasne było: Status zastojnika z tym ničo činić nima. Te časy su w Sakskej nimo, a to nic jenož hoberskich pensionowych narokow dla, kotrež někotre zapadne zwjazkowe kraje poćežuja. Po demokratiskim sebjedorozumjenju njeje wučer hižo podlěšena ruka stata, nima tež wyšnostny nadawk.
Móc wobrazow – TERROR w ARD
Telewizijny podawk nazymy ARD póndźelu wusyłaše Ferdinanda von Schirachowy dźiwadłowy kruch TERROR, z wothłosowanjom publikuma a komentowacym wusyłanjom „Surowe, ale fairne“ po tym.
Přichod je dale wotewrjeny
W Trjebinku, Slepom-juh, Rownom, Mułkecach a Miłorazu bydla cyłkownje 1 700 ludźi. Maja so woni nětko brunicoweje jamy Wochozy II dla přesydlić? W Grabku, Kerkojcach a Wótšowašu bydli něhdźe 900 wosobow. Maja so tež wone wjeski brunicowej jamje Janšojce-sewjer hórnistwa dla woprować? Z dokładnymi časowymi wuprajenjemi so předsyda předsydstwa LEAG dr. Helmar Rendez zašłu wutoru na předstajenju zaměrow předewzaća wróćo dźeržeše.
Na jednym boku signalizuje čěski koncern EPH a z tym mějićel LEAG, zo sadźa dale na wudobywanje brunicy. W Choćebuskim hłownym stejnišću LEAG chcedźa samo 160 ludźi přistajić. Wšitke pokazki přichodnych pjeć lět steja jasnje za inwesticiju, nowonatwar a zawěsćenje dźěłowych mocow. Tole tež dalewjedźenje brunicowych jamow zapřijima. Helmar Rendez rěčeše wutoru samo wo euforiji mjez sobudźěłaćerjemi. Něhdźe 8 000 přistajenych dźěła tuchwilu we łužiskich wuhlowych jamach a milinarnjach.
Tajke a wonajke čisła na ruce
Sym čisło 588557. Te steji na banćiku, kotryž mi přećelna młoda žona wokoło ruki wije so zamołwjejo, zo je postupowanje trěbne – wěstotnych přičin dla. Sym na swjatočnosći na česć 70ćinow Romanija Rosy, předsydy Centralneje rady němskich Sintow a Romow w Berlinje. Podam so do dóńta, byrnjež hišće ženje kołk na ruku načišćany abo banćik přiwjazany jako zastupny lisćik měć chcyła njejsym. Njewěm čehodla. Snano je to přirodny strach, so z tym podać pod kontrolu druheho abo do cuzeje wotwisnosće? Pozdźišo mam tež hišće wěstotnym sobudźěłaćerjam wobsah swojeje ručneje toboły pokazać. Spodźiwne to začuće. Ale što wo to? Njepřijomna situacija so spěšnje pominy.
