Dostojnosć kontra komercej
„Jutry su mjez zarjadowanjemi a swjedźenjemi w Hornjej Łužicy najwuznamniše a drje najrjeńše w běhu lěta. Wone maja w regionalnym marketingu swoje wažne městno. To wosebite a jónkrótne w tym nastupanju je, zo je přez cyły do a jutrowny čas bohatosć tradicijow a nałožkow Serbow za hosći widźomna a dožiwjomna. To je žiwa dwurěčnosć, kotruž ma serbski lud na sebi. Pytnjemy to přewažnje na wjele naprašowanjach žurnalistow, pućowanskich zarjadowarjow a indiwidualnych wopytowarjow.“ Takle praji na moje prašenje 0laf Franke, šef Marketingoweje towaršnosće Hornja Łužica-Delnja Šleska, kak wón jutry a z nimi zwjazane zwičnjenje turizma w Hornjej Lužicy posudźuje.
Zawěrno: Hotele a pensije su dosć derje wuknihowane. Busowe předewzaća z cyłeje Němskeje a wukraja budu z wćipnymi pućowacymi jutrowničku tež na serbskich wsach po puću, zo bychu sej křižerske procesiony wobhladali. Awtowe znamješka na parkowanišćach přichodnu njedźelu pokazaja, zwotkel so ludźo do katolskeje serbskeje Łužicy dóstawaja a so za naše poselstwo zrowastanjenja zajimuja.
Wšitko derje?
Budyski wokrjesny sejmik je na swojim posedźenju minjenu póndźelu wobzamknył, nošerstwo wyšeje šule Malešecy přewzać. Ponowjena zjawna šula we wjesnej kónčinje, wotpowědowaca wšitkim žadanjam, nimo toho sportowa hala a serbska wučba po koncepće 2plus – tomu móžeš jako wokrjesny radźićel poprawom jenož přihłosować.
K nadawkam wokrjesa wšak njesłuša, šulske zarjadnišća wobsedźeć a wobhospodarjeć. Z dojednanjom k wokrjesnej reformje, kotrež je hač do lěta 2018 wobmjezowane, móže kóžda komuna wokrjes wo to prosyć, nošerstwo swojeje šule přewzać. Hospodarsce so to za komunu zadani, stajnje nowym wuměnjenjam wotpowědować. Spochi přiběrace kóšty njejsu zarunane ze spěchowanskimi srědkami abo z přiražkami, kotrež měrja so po ličbje wuknjacych.
Swětło a sćin wusko porno sebi
Žane 300 metrow wot so zdalenej stej we Worklecach twarjeni, kotrejuž najnowše stawizny njemóhli rozdźělniše być. Wobě takrjec symbolizujetej, kak móžetej swětło a sćin – tak rozdźělnej kaž stej – wusko porno sebi eksistować.
Po dźesać měsacach twarskeho časa chcedźa jutře Worklečansku sportownju po wobšěrnym ponowjenju za šulski a towarstwowy sport kaž tež za zjawne zarjadowanja přepodać. Runja gmejnskim radźićelam na jich zašłym posedźenju běch tón wječor tež ja zahorjeny, kak je so ćěłozwučowarnja, pochadźaca z přewrótoweho časa, na dobro změniła. Štóž změje w njej přichodnje šulski sport abo tam volleyball abo blidotenis hraje abo so z hinašej družinu sporta zaběra, móže dźakowny być, zo je gmejna tónle projekt derje dokónčiła.
Dźiwadłowe hry wo nas za nas
Hač starosće wo dźěći, kotrež su snano wot prawicarjow wohrožene, hač wobraz wo ossijach-přěhračkach a wessijach-dobyćerjach abo Łužica jako drje woblubowana, ale hospodarsce słaba domizna – wšelakore běchu nastorki, wo kotrychž su přihladowarjo po serbskej premjerje krucha Olivera Bukowskeho „Za brězami“ minjenu sobotu w NSLDź diskutowali. Zo pohnuwa dźiwadłowa inscenacija k rozmyslowanju, je derje, a hdyž to hišće na zabawne wašnje čini – kaž w tym padźe –, ćim wjace ludźi wona docpěwa.
Hinak hač film w kinje je dźiwadło zhromadne dožiwjenje hrajerjow a přihladowarjow. A hdyž maćizna krucha k tomu hišće zhromadny swět a stawizny wotbłyšćuje – kaž tule pytanje łužiskeje swójby po přewróće za wuspěšnymi přežiwjenskimi strategijemi –, so poćah hišće bóle zesylni. Ći horjeka na jewišću powědaja nam deleka w křesłach wo něčim, štož su zdźěla sami dožiwili, a my wěmy, wo čo dźe – dźiwadłowa hra wo nas za nas, a to z našimi hrajerjemi. Što móžeš sej wjace přeć?
Doma we Łužicy so wukubłać dać
„Wukubłanske wuměnjenja su wuběrne. Nětko pobrachuja jenož wučomnicy.“ Wonej sadźe sy wčera na informaciskim dnju Budyskeho powołanskošulskeho centruma (BSZ) za hospodarstwo a techniku wospjet słyšał. Wšako zwuraznjatej dilemu: Poskitk je naročny, zajim młodych ludźi, rjemjeslniske powołanje wuknyć, je wobmjezowany, přejara wobmjezowany. Snano poćežuje toho abo tamneho předsudk, dokelž nima prawu předstawu wo wšelakich rjemjeslniskich powołanjach a wo wužiwanej technice w tych přemysłach.
Fenki tola najwažniše
Wšojedne, dokal na polu šulskeje politiki tuchwilu hladamy – wšudźe knježi njewěstosć. Haj, bjez wotmołwy na prašenja štó što a kelko płaći, njewjerći so ani najmjeńše kolesko. Hižo Stary Fryc, pruski kral, měješe z pjenjezami swoju lubu nuzu. Lutowaše, hdźež to móžeše, tež na šulskim kubłanju swojich poddanow. „Dobry wojak njetrjeba wysoko kubłany być, wojować wón ma“, bě jeho kredo.
Wospjetuja so stawizny?
To bě kaž dyr mjezwoči, jako zhonich, zo chce braniborski minister za kubłanje młodźinu a sport Günter Baaske z nowym šulskim postajenjom wučbu serbšćiny raznje přikrótšić. Hladajo na to, w kelko šulach Braniborskeje serbšćinu tuchwilu podawaja a kelko z nich by zwostało, by-li so jeho namjet – jenož hišće wučbu serbšćiny dowolić, hdyž je znajmjeńša dwanaće zajimcow – přesadźił, wuwědomich sej, zo je to nadpad na eksistencu Delnich Serbow. Kak hewak měli to mjenować, hdyž ze 27 kubłanišćow po zwoprawdźenju postajenja jenož hišće tři zwostanu, na kotrychž móhli serbšćinu podawać? Knježe ministro Baaske, to njeje chutnje měnjene, abo?
Mje pak namjet jeno z wida ryzy ličbow njepřekwapja. Ně, z jeničkim tajkim postajenjom by minister skutkowanje a prócu mnohich wobydlerjow (nic jenož Serbow) wo zachowanje serbskeje rěče a kultury do błóta steptał. Nimo toho je w Delnjej Łužicy 1998 zahajeny projekt Witaj dotal z pomocu Serbskeho šulskeho towarstwa, Rěčneho centruma WITAJ a dalšich poměrnje wuspěšny. A ze wšěm ma nětko naraz kónc być?
Komuny dźeńa bóle črij tłóči
Spočatk februara su w Budyskim Serbskim domje mjeztym třeće wubědźowanje Rady za serbske naležnosće „Rěčam přichilena komuna – Serbska rěč je žiwa“ zahajili. Rozprawjachmy wo tym 6. februara na 1. stronje. Napadnyło mi je, zo sedźeše wjele ludźi na derje wobsadźenej žurli – dyrbjachu samo stólcy přistajeć. Bě pak jich jenož mało komunalnych politikarjow. Woni dźě su zastupjerjo a rěčnicy městow a gmejnow serbskeho sydlenskeho ruma Swobodneho stata Sakskeje, na kotrychž so wubědźowanje poprawom wusměrja.
Z narodnym moderatorom
Na hłownej zhromadźiznje Domowiny 25. měrca we Wojerecach kandiduje Dawid Statnik znowa za jeje předsydu. To potwjerdźi wón na wčerawšej nowinarskej konferency třěšneho zwjazka. Šěsć towarstwow/župow bě jeho namjetowało. Znowa wo najwyše zastojnstwo narodneje organizacije so požadać, to njezda so jeno z perspektiwy kandidata samoho logiske być. Serbske towarstwa zepěraja so rady na wobstajnosć, štož jich tež z napinacych rozmyslowanjow nastupajo móžneho kandidata abo kandidatku wuswobodźa.
Što zwostanjez wubědźowanja?
Na žurli Budyskeho Serbskeho doma su dźensa popołdnju wubědźowanje „Rěčam přichilena komuna – Serbska rěč je žiwa“ zahajili. Třeći raz su města a gmejny namołwjene, zapodać wosebite projekty, z kotrymiž so serbšćinje w zjawnosći wjetša kedźbnosć wěnuje. Tak chwalobne kaž wšitke zapodate iniciatiwy zawěsće budu mam wosobinsce za tróšku zrudne, zo za tajkile zaměr scyła wosebite wubědźowanje trjebamy. Poprawom dyrbjało samozrozumliwe być, zo komuny w zjawnosći na to dźiwaja, zo je serbska rěč prezentna, wšako wone tež hewak při kóždej składnosći wuzběhuja, kajku wosebitu bohatosć Łužica z dwurěčnosću ma. Bohužel tomu tak njeje a tuž njech so z wubědźowanjom to samozrozumliwe nachwata.
