Wulka mjerwjeńca při wodźe
Hosćo zbliska a zdaloka přichadźeja na wočerstwjenišćo při Budyskim spjatym jězoru
To jedne je fakt: Hłód tradać na wočerstwjenišću při Budyskim spjatym jězoru cyle wěsće nichtó njetrjeba. Zo bychu potrěbnosćam wopytowarjow hišće bóle wotpowědowali, su někotři předewzaćeljo swoje zakuskowe poskitki w nětčišej sezonje samo hišće rozšěrili. Jedyn přikład maš při krosnowanskej zahrodźe. Tam wočakuja hosći w chětro wutwarjenym wobłuku zakuskow nimo šnicla a pomazki z pječenju nětko mjez druhim pelmenije a mnohe dalše jědźe.
Pólna kuchnja na přibrjóžnej promenadźe, kotruž Doriet a Karl-Heinz Koban wobhospodarjataj, słuša k pućrubarjam zastarowanja z jědźu a napojemi při spjatym jězoru. Wot lěta 2005 přichadźeja tam ludźo rady na jaknu poliwku z gulašoweje kanony, kotraž hišće ze zestawy Narodneje ludoweje armeje pochadźa. „Hrochowu poliwku sej wopytowarjo tohorunja chwala“, Kobanec mandźelskaj potwjerdźataj.
Radnicu w Barlebenje pyša „Njebjeske wrota“
Zornowcowa skulptura z Njebjelčic, zhotowjena w Miłočanskej skale, je dar wjelelětnym přećelam w Barlebenje
Ručež je Robert Alger w Njebjelčanskej gmejnje po puću, so jemu mnohe durje wotwěraja. Tu sej z hospodarjom piwo popřewa, tam zaso přez płót z hospozu bjesaduje. Z tajkich zetkanjow, z kotrychž wón dušinje a duchownje čerpa, wuwiwa akademiski rězbar ze susodneje Čěskeje mocy za swoje wuměłske twórby. Tak tež za „njebjeske wrota“, kotrež steja mjeztym trochu dlěje hač měsac w Njebjelčanskej partnerskej gmejnje Barleben. „Mysl za skulpturu sym njedaloko žórła Łobja zrodźił. Wottam wjedźeše mje puć do Miłočanskeje skały, z kotrejež zornowc pochadźa. Nětko steja symboliske wrota w Barlebenje njedaloko srjedźneho Łobja. Kajki to připad!“, Robert Alger powěda. Wobhladowar twórby rozumi poměrnje spěšnje jeje symboliku, zwobraznjacu přećelstwo mjez gmejnomaj.
Zwjazowace Łobjo
Dźěłać tam, hdźež druzy na dowolu přebywaja 4. dźěl a kónc
Sym Jadwiga a dźěłach lěto w Grjekskej. Loni kónc měrca požadach so pola organizacije DJiA wo to, wukonjeć dobrowólne socialne lěto. Cyły projekt na kupje Rhodos bě němska žona Rose Pakakis organizowała.
Chětro pozdźe rozsudźich so po maturje za dobrowólne socialne lěto. Poprawom je z wašnjom, so lěto do toho za to rozsudźić a za prawej organizaciju pytać. Mějach zbožo, dóstach městno na grjekskej kupje. Rhodos je kupa słónca. Wjetšinu lěta mějachmy słónčne dny, a w zymje je so tež raz sněžiło. Ale to běše jónkrótny fenomen. To bě prěni sněh po 35 lětach.
Ze stawiznami kónčiny so zwjazany čuje
Hermann Fuchs z Delnjeje Frankskeje je towaršnostny nadawk přewzał a minjene 25 lět Minakałski hród ponowjał
Tež dźensa je Minakałski hród ze wšěch stron wot wody wobdaty a steji na dubowych stołpach. Prawdźepodobnje bě južna wěža twarjenja w lěće 1302 jako prěnja nastała. Krok po kroku wobsedźerjo hród dale rozšěrjachu. Wot lěta 1998 jón Hermann Fuchs wobsedźi a je tam mjeztym wjele zeskutkownił.
Ležownostne mjeno a pomjenowanje kultury
Njedawno zakónčena wustajeńca w Muzeju Budyšin wěnowaše so starožitnemu rownišću na Wowčej horje w Delnjej Kinje. W tutym zwisku pokaza so z archiwalijemi měšćanskeho archiwa na to, zo so hižo 1826 prěnje namakanki zapisachu. Tehdom zapisachu jich po starym ležownostnym mjenu „In den Lehden“. Tole mje pohnuwa so z tutym ležownostnym pomjenowanjom rozestajić:
Ležownostne pomjenowanje (pólne mjeno) „Lehden“ wotpowěduje staremu serbskemu „lědo“ (delnjoserbsce) resp. „lado“ (hornjoserbsce) za pustu, njepłódnu zemju, štož so wězo z wužiwanjom jako wowče pastwišćo derje hodźi. Za městnostne mjeno Lehde/Lědy w Delnjej Łužicy poda Ernst Eichler w druhim zwjazku knihi „Slawische Ortsnamen zwischen Saale und Neiße“ wotpowědne rozjasnjenja a kedźbliwje na to pokaza, zo wobsteji wobsahowa přiwuznosć k němskemu zapřijeću.
Korjenje a křidła
Wosobinske mysle kuratorki k nastaću a wotmysle wustajeńcy „Čej‘ da sy?“
Druhdy dosaha impuls: W awće do domizny jěducy słyšach prěni raz popowy spěw „Mje dźerža korjenje“ z tekstom Bianki Wjencyneje, kotryž mje přemó. Bě to kaž znamjo. Haj, su to naše serbske korjenje, na kotrež so zepěramy a kotrež nas žiwja. Ale smy wšitcy tež dźěl pruda časow. „Čej‘ da sy?“ abo „Wurzeln im Wandel“ su metafry našeje roztorhanosće mjez korjenjemi a křidłami. Nadawk muzeja je, pytać za zańdźenosću, zo by móhł z nadźiju do přichoda zhladować. Kónčina katolskich Serbow je sej dotal najdlěje swoju serbsku identitu wobchowała. Wěmy pak wšitcy, zo idealny serbski swět njeeksistuje. Po politiskim přewróće je mje sada ewangelskeje Serbowki, kiž wobžarowaše asimilaciju swojeho regiona, přejěła: Nětko sće wy na rjedźe! A woprawdźe: Wotewrjenje hranicow a tak žiwjenskich móžnosćow je tež naš katolski swět střasło, runje tak kaž do toho rozpušćenje Serbskeho seminara w Praze w lěće 1922, přesćěhanje Serbow za čas nacionalsocializma, přesadźenje socialistiskeho ratarstwa 1960 abo zasahnjenje do serbskeho šulstwa.
Znowa čitała ... „Zatajena njeprawda“
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli.
Wotpowědne impulsy chce awtorka
serbskim čitarkam a čitarjam z rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Rejowane dźiwadło „Běchmy – smy – budźemy“
„Z nadźiju do přichoda“ je titul wot Serbskeho ludoweho ansambla w Budyšinje inscenowaneho wulkoprojekta hrajneje doby 2022/2023. Tutón titul poćahuje so na slogan serbskeje katolskeje młodźiny za čas Němskeje demokratiskeje republiki, kiž rěkaše: „Běchmy – smy – budźemy“. SLA wuwi z pozitiwneho a zdobom bojowniskeho hesła z křesćansko-nabožnym pozadkom jewišćowu twórbu wulkeje formy, a to z wobdźělenjom wšitkich třoch spartow domu: z chórom, orchestrom a předewšěm baletom.
Hinaše forma inscenacije: Rejowane dźiwadło
Za našočasnu inscenaciju pak njepřewza so klasiska forma baletoweje reje z wobsahej wotpowědowacej hudźbu, ale nałožuje so moderniše „rejowane dźiwadło“. Město wysoko stilizowanych baletowych pohibow stanje so eksperiment z wažnym elementom sceniskeho předstajenja. Tak stwori so njezaměnliwa synteza mjez „modern dance“ a dźiwadźelenjom. Jeju krute wjazmo je wokalna kaž tež instrumentalna hudźba.
Spěwčk sej zaspěwać
W tutej kolumnje powěda wosom redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
