Dalše zhubjene lěta njewolić
Byrgarska – konserwatiwna – strona zesrjedź towaršnosće: Takle zastupjerjo AfD swoju stronu runje před kóždym mikrofonom prezentuja. To je manewer zamylenja. Hakle minjeny kónc tydźenja je kandidatka AfD za zastojnstwo zwjazkoweje kanclerki Alice Weidel w interviewje na dobry poćah k Björnej Höcke skedźbniła. Narěčana na sudniski rozsud, po kotrymž směš Höckeho „fašista“ mjenować, rjekny Weidel, zo awtoritu sudnistwow zasadnje do prašenja staja. Tohorunja móhła sej wona Höckeho jako zwjazkoweho ministra předstajić. Weidel bě naposledk w druhim zwisku signalizowała, zo so hižo dlěje wo to njeprócuje, so wot prawicarjow w swojej stronje distancować. Lětsa zhladujemy na 80. róčnicu kónca Druheje swětoweje wójny a chcemy 8. meju jako dźeń wuswobodźenja po móžnosći ze swjatkom woswjećić. Poprawom měła so towaršnosć prawicarskeho hibanja w AfD dla starosćić. Tola po tuchwilnych naprašowanjach by 20 procentow wšěch wolerjow stronu přiwšěm woliło. Za Němsku je tole hańba.
Z wopačnymi to prawe činić?
Dobra to ideja, ale wopačni ludźo – to słyšach hustodosć hižo před sydom lětami wokoło prěnich wólbow Serbskeho sejma. Dźensa so wuprajenje druhdy z pokiwom na kandidaturu reichsbürgera wudospołnja. Tež načolny kandidat najwjetšeje strony opozicije w Němskej ma problem, zo je w zwjazkowym sejmje něšto namjetował, štož drje něhdźe dwě třećinje ludnosće podpěrujetej, ale wuhlady na wjetšinu w parlamenće měješe jenož z podpěru „wopačnych“ ludźi.
W Serbach je hižo wjele lět nimale konsens, zo naš narodny kubłanski system wočiwidnje njefunguje, wšako lědma štó serbšćinu „porjadnje“ wobknježi. Do arsenala wěrnych politiskich njekorektnosćow słuša wuprajenje: Bjezporočne serbske teksty dóstawaš nimale jenož z pjera ludźi, kotřiž su za čas NDR do šule chodźili. Potajkim za čas systema, kotryž wobhladowaše wjele ludźi jako dobru ideju, ale z wopačnymi ludźimi na čole.
Za psami wróćo na horu wusmuža
Běše něhdy knježk, kiž sonješe wo krales..., pardon, wo republice cyle za sebje. Hnydom po swjatočnej inawguraciji chcył přikazać, slědy stawiznow swojeho raja wuhładkować a wuporjedźić, spožčujcy krajej znowa wone wulke wono, kajkež je so pječa pozhubiło. Pioněrski duch złoteje doby, wobstajny nahon najprjedy do zapada a potom do swětnišća so wupřestrěwać, nóž při pasu a třělbu w ruce – to běchu hišće časy! Globus majkajo je sej snano wuwědomił, zo njeje jeho domizna scyła cyła Amerika, byrnjež nimale wšitcy pomjenowanje kontinenta za kraj nałožowali. Kak problem rozrisać? To dźe jednorišo hač deklaracija dawkow na piwowym podkładku: „Powjetšimy swój teritorij!“ Na tamnym boku wjetšeje wodźizny – „we have a small thing called ocean between us, right?“ – sej dalši egomana wšě porsty woblizujo rjekny: „Ekspansija? Cyle prawje, a smy dawno hižo započinali.“ Zajimawe wšak budźe wobkedźbować wuraz wobliča mistera prezidenta, přińdźe-li jemu k wušomaj, zo na tamnej stronje wótře wo tym rozmysluja, hač njebě předań Alaski něhdy snano tola zmylk.
Ně, to nochcu – nihdy nanihdy!
Njemóžu sej domyslić, što so stanje, hdyž sej demokratisce zmysleni ludźo sami myslenje zakazaja. Wosebje pak, hdyž sej praja, zo njeje hižo hódne, po swojich idejach a idealach žiwy być, dokelž so klimy w towaršnosći boja. To dožiwjamy we wólbnym boju na runinje zwjazkoweje politiki mjez politiskimi stronami runje tak kaž w žiwej diskusiji wo poměrje mjez Serbskim sejmom a Domowinu.
Předewzaćeljo na nowych šćežkach
„Trjebamy dorost.“ Z tutej sadu podšmórny předsydka Zwjazka serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow Monika Cyžowa swoju starosć hladajo na lěto wob lěto woteběracu ličbu čłonow w serbskim towarstwje. Generacija załožićelow w Sakskej a Braniborskej po přewróće je w starobje, zo by so na wuměnk podać chcyła – njenamaka pak naslědnikow, kotrymž by swój zawod přepodała. To njeje jenož łužiski problem, skerje cyłoněmski a prawdźepodobnje cyłoeuropski. W času hospodarskeje recesije a politiskich přesuwanjow, w kotrychž wuwiće do přichoda scyła kalkulujomne njeje, mje to njezadźiwa.
Ukrainjenjo najwjetši wopor
Wójna w Ukrainje dźe dale. Tole bě centralne poselstwo, jako zakitowanscy ministrojo Němskeje, Pólskeje, Francoskeje a Wulkeje Britaniskeje tele dny zdźělichu, zo chcedźa natwar zawodow podpěrować, w kotrychž móhła Ukraina swoje brónje za wójnu sama produkować. Ćěrjeni běchu ministrojo wot „stracha“, zo móhł nowy prezident USA Donald Trump wójnu bórze po zapokazanju do zastojnstwa skónčić.
Zhubimy swoju kreatiwitu?
Kumštna inteligenca (KI) so dale wuwiwa a je naše žiwjenje hižo w mnohich nastupanjach změniła. Wona nas podpěruje, wona nas inspiruje a mnozy ju hižo parować njemóža. Tola mjeztym zo lěpšiny tuteje technologije nimale samozrozumliwje wužiwamy, njeměli potencielne rizika, kiž z tutymi móžnosćemi zwisuja, přewidźeć. Jedna z najwjetšich lěpšinow KI je jeje zamóžnosć, nas na dospołnje nowe wašnje podpěrać. W medicinje pomha chorosće sčasom spóznać, w hospodarstwje stopnjuje eficiencu a we wuměłstwje wotewrja njejapke kreatiwne móžnosće. Šulerjo wužiwaja ju za swoje domjace nadawki a nadźěłanje doktorskeho dźěła za studentow bjez pomocy KI scyła žana opcija wjace njeje. Bjezdwěla je to jimace wuwiće, kiž móže naše žiwjenje wobohaćić.
Šwedska z přikładom?
W Šwedskej smědźa přichodne tydźenje zaso wjelki honić. Při lětnej a kruće kontrolowanej hońtwje smě so hač do srjedź februara w pjeć wjelčich rewěrach cyłkownje 30 rubježnych zwěrjatow morić, šěsć mjenje hač loni. Prěnje wjelki su hońtwjerjo tam hižo wčera dopołdnja třělili. To rozprawja fachowy časopis „Svensk Jakt“. Hłowny zaměr dokładnje regulowaneje a kontrolowaneje licencneje hońtwy na škitane zwěrjata je, zo ma so ličba wjelkow w tych šwedskich wjelčich rewěrach pomjeńšić, w kotrychž je najwjetša. Přez licencnu hońtwu je w jednotliwych padach nimo toho škitna hońtwa móžna, při kotrejž maja so na přikład soby před hrožacymi nadpadami wjelka škitać. Po informacijach šwedskeho zarjada za škit přirody Naturvårdsverket bě naposledk něhdźe 440 wjelkow w Skandinawiskej zadomjenych, z toho něhdźe 375 w Šwedskej.
Přichod našeho potajnstwa
Dyrbja Němcy Serbow rozumić? Wězo nic, hewak bychu sami Serbja byli. Štó so z Roma-swójbami woprawdźe wuznawa, hdyž njeje w tajkej swójbje doma? A najebać globalnu prezencu Hollywooda a McDonald‘sa so nam lědma radźi, „american way of life“ dodnić. Tež Serbstwo je rjane potajnstwo. Jadro křesćanstwa je wuprajenje, zo je čłowjek podobizna Boha. Potajkim runja Bohu je njedodnity. To samsne płaći za cyłki kaž lud, kotrež čłowjek twori. Tohodla njetrjebaš na přikład wot Serbskeho instituta doskónčne wotmołwy na prašenja za přichodom serbskeho ludu wočakować, wšako wěmy hižo z antiki za čas Sokratesa, zo wotmołwy wědomosće wjace prašenjow rodźa hač sy do toho měł. A to je tež w porjadku, wšako to dynamice myslenja tyje.
Kóždy budź kóždemu bratr
Před něšto njedźelemi sej nichtó njeby zwěrił na to pomyslić, zo budźe system potłóčowanja w Syriskej hody rozbity. Za wšě Syričanki a za wšěch Syričanow je to historiski měznik. 14 lět je jich bój a spjećowanje přećiwo Assadowemu režimej trało. Nětko je so wón ze wšěmi swojimi institucijemi a z wójskom sypnył. Zepěrał je so režim na to, zo kulturu a identitu wšelakich skupin ludnosće marginalizuje, zo demokratiske mocy poduša a jednotliwym skupinam syriskeje ludnosće jich prawa zapowědźa. Wosebje ludźo w regionach sewjerneje a wuchodneje Syriskeje běchu barbariskej namocy režima wustajeni. Ći, kotřiž su so tam za demokratiske samozarjadnistwo zasadźeli, su wulke ćerpjenja znjesli, zo bychu našu ludnosć škitali a ludźom jich dostojnosć zachowali. Tysacy pak su padnyli.
