Načasne spěwy a wideja tworić
W Serbach je tuchwilu rěč wo „Astronawtach“ – nowych serbskich spěwach a widejach. Měrćin Weclich je so wo tym z jednym z hłownych iniciatorow, Matejom Dźisławkom, rozmołwjał.
Wo čim so při „Astronawtach“ jedna?
M. Dźisławk: To je skupina serbskich hudźbnikow. Žro su Jurij Hantuš, Matej Dźisławk a němski bubnar Oliver Böhm, kiž bydli blisko Wittenberga. My třo w Lipsku najwjace spěwow přihotujemy a našej skupinje Astronawt z dalšimi hudźbnikami posrědkujemy. Prěni króć smy so wokoło swjatkow zetkali a prěnje pjeć spěwow natočili. Jurij a ja je zwjetša komponujemoj. Chcemoj načasnu hudźbu tworić. To je funk, to su balady a rockowe zynki runje tak kaž lubosćinske a poetiske štučki. A to zwjetša ze swójskimi tekstami, mjez druhim z pjera studenta Pětra Dźisławka.
Su to serbske spěwy „w nowym šaće“?
M. Dźisławk: To njejsu spěwy w nowym šaće, ale nowe spěwy, zwjazane z widejemi. Statisća we widejach sobu skutkuja. To ma w přirodźe być a tróšku z domiznu zwjazane. Swjatkowny kónc tydźenja smy widejo za naš prěni titl natočili.
Hdy a kak móžemy to widźeć-słyšeć?
Přiwšěm tójšto nawuknyli
Wurjadne šulske lěto so pomału nachila a maturanća hižo wědźa, hač su wobstali. Kak pak budu swjećić? Cordula Ratajczakowa je so z direktorom Serbskeho gymnazija Budyšin Renéjom Wjacławkom rozmołwjała.
Kak derje sće koronakrizu zmištrowali?
R. Wjacławk: Emocionalnje mam zaćišć, zo ju na našej šuli dosć derje zmištrujemy. Dožiwjam šulerjow, zdźěla tež staršich a wučerjow w jara měrnym mjezsobnym wobchadźe. Wšědny wučbny dźeń je, kaž so mi zda, dosć derje organizowany. Naši šulerjo wuknu w A/B-rytmusu, to rěka, jedyn tydźeń su w šuli, tamny tydźeń doma. Skupinje so wuměnjatej. Dyrbjachmy naše rjadownje na połojcu dźělić, zo bychmy předpisam hygieny wotpowědowali.
Wjedu naprawy k tomu, zo maja někotři šulerjo ćeže šulu zmištrować?
Wuměna jemu na wutrobje leži
Hubert Kokla je wot lěta 1991 aktiwny čłon Černobylskeho towarstwa. Hač do lěta 2009 je wón z mandźelskej Luciju a dalšimi w Pančicach-Kukowje dokładnje 565 dźěćom a 55 dorosćenym z Běłoruskeje hač do štyri tydźenje trajace wočerstwjenje zmóžnił. Měrćin Weclich je so ze 84lětnym rozmołwjał.
Što Wam tutón čas woznamjenja?
H. Kokla: Smój z mandźelskej wuměnu jara aktiwnje a z cyłej wutrobu pěstowałoj. Z pomocnym transportom sym jědnaće razow sam w nuklearnje poćeženej kónčinje w Černobylu był. Jedyn transport wobsteješe samo z 15 nakładnych awtow.
Kajka je pomocna situacija dźensa?
H. Kokla: Ći, kotřiž su na spočatku jara aktiwni byli, su dawno starši a jich dźěći dorosćene. Mnozy młodostni maja dźensa cyle hinaše zajimy, pućuja radšo po swěće. Tuž je kontakt powšitkownje popušćił.
Kaž wěm, Wam wuměnu pěstować jara na wutrobje leži.
H. Kokla: Zo wuměna hižo tak intensiwna kaž w 90tych lětach njebudźe, je so hižo dawno wotbłyšćowało. Wšako je dźeń a wjace starosćow z financami, a cyłu wěc móžeš jeno z darami zaručić, dóstanješ pak lědma podpěry.
A što sej přejeće?
Nowe koncepty nastali
Biskopičanska syć dźěćaceho a młodźinskeho dźěła je mnohim dorosćacym jara wažny domicil. Měrćin Weclich je so z teamowym šefom zarjadnišća Andreasom Mikusom rozmołwjał.
Kak sće dźěławosć syće w minjenych tydźenjach zawěsćili?
A. Mikus: Smy organizatorisce wjele změnili a wjacore zarjadowanja na nazymu přepołožili. Přewjedźechmy pak tež někotre widejowe šaltowanja. Nachwatachmy wšelke koncepty, a naš dom smy dokładnje wurjedźili. Smy tu a tam tež něšto renowěrowali. Někotři kolegojo su druhdźe wupomhali, dalši wostachu nadhodźin dla doma. Njetrjebachmy nikoho do krótkodźěła słać. Z nowymi wolóženjemi nětko znowa započnjemy, a chcemy so w našim wšědnym dźěle poněčim zaso k normaliće nawróćić.
Běchu so nowe puće wudali?
A. Mikus: Zdźěla su nowe přemyslowanja a koncepty nastali a smy hladajo na digitalne dźěło tójšto přiwuknyli, přiwuknyć dyrbjeli.
Što je z planowanymi terminami přewjedźenja dyrdomdejskeho campa při Němskopazličanskim wulkohaće?
Domiznu spóznawać
Matineja „Moja dróha“ bě jedne z prěnich zarjadowanjow, kotrež su zajimcam zmóžnili kulturu po dlěšej přestawce wosobinsce a žiwje dožiwić. Katrin Demczenko je so z Martinom Schmidtom, předsydu hudźbno-literarny program organizowaceho Wojerowskeho wuměłstwoweho towarstwa, rozmołwjała.
Knježe Schmidto, što bě nastork za matineju?
M. Schmidt: Wuměłstwowe towarstwo a komponist Jan Cyž, bračistka Waltraut Elise Elvers a 1. wiolinist Sewjeroněmskeje filharmonije Malte Hübner su hižo wjele lět wusko zwjazani. Cyž je hižo loni kruch na tekst Brigitty Reimann skomponował. Jako wo tym zhonichmy, smy koncept matineje zhromadnje wuwili.
Što sće sej ze zhudźbnjenja tekstow Brigitty Reimann wočakował?
M. Schmidt: Mam tajkele wobdźěłanje za wosebitu składnosć, zjawnosći namrěwstwo Wojerowskeje spisowaćelki na nowe wašnje prezentować. Předewšěm młodźina měła so intensiwnišo z maćiznu zaběrać a Wojerecy jako swoju – tež dušinu – domiznu spóznawać.
Kotre teksty sće wuzwolili, a kak sće rozsudźili, štó je recituje?
Wustajeńca lubi poetiske přełožki
Pod titulom „kóstkaty slěd“ wotewru přichodnu sobotu w Lipšćanskej galeriji b2 wustajeńcu tam bydlaceje wuměłče Karoline Schneider. Cordula Ratajczakowa je so z rodźenej Budyšanku rozmołwjała.
Pod serbskim titulom w Lipsku za wustajeńcu wabić njeje runjewon z wašnjom. Čehodla sće so za to rozsudźiła?
Jeno za potrjebu komunow
Što maja wobkedźbować, chcedźa-li sej komuny přełožowansku techniku wupožčić? Wo tym je Axel Arlt z Francisku Grajcarekec a Janom Kralom ze serwisoweho běrowa serbšćinu porěčał.
Běchu słuchatka za přełožowanje hižo raz wupožčene?
J. Kral: Dotal hišće nic, mamy pak prěnje naprašowanja. Na přikład chce sej je gmejnski radźićel Alfons Ryćer za gmejnsku radu Ralbicy-Róžant wupožčić, zo bychu techniku na posedźenju wupruwowali. Dalši zajim je ze stron Serbskeho sejma, kotremuž pak bohužel pomhać njemóžemy. Słuchatka su jeno za komunalnu potrjebu.
Kak měli komuny postupować, chcedźa-li nowu techniku wužiwać?
J. Kral: Smój wšitkim gmejnam zdźěliłoj, zo je technika tu we Wojerecach přistupna. Chcedźa-li ju wužiwać, njech zapodadźa namaj próstwu z terminom a trěbne mnóstwo słuchatkow. Leži-li městnosć na našim puću, jim techniku rady dowjezemoj. Abo wone ju pola nas za wěstu kawciju dóstanu.
Kelko kawcija wučinja?
J. Kral: To je małke zawěsćenje a njerěka, zo nimamy dowěru. Dźe wo to, gmejny tróšku k disciplinje kubłać. Wšako je technika přewšo čućiwa a naročna.
Na přichod wusměrjene
Město Wojerecy je so wuspěšnje na wšozwjazkowym wubědźowanju „Komunalna ćopłotna změna“, wobdźěliło, ke kotremuž běštej agentura za wobnowjomne energije kaž tež Fraunhoferski institut za energijowe hospodarstwo a energijowe systemy namołwjałoj a do přichoda sahace ideje pytałoj. Nětko su Wojerecy modelowe město. Kotre ideje a šansy móhli so z toho wuwić, za tym je so Andreas Kirschke wyšeho měšćanosty Stefana Skory (CDU) prašał.
Město Wojerecy je modelowa komuna. Kak sće powěsć na wědomje brał?
S. Skora: Sym hordy, naše požadanje je mjez třomi najlěpšimi. Po cyłej Němskej bě so nimale 50 komunow na wubědźowanju wobdźěliło. Wojerecy žněja tak wjele kedźbnosće fachowych nowin.
Z kotrym konceptom je so město požadało, a štó je na nim dźěłał?
Za zakońhišće do lěća
Předwčerawšim wotmě so we wuběrku za hospodarstwo a energiju zwjazkoweho sejma słyšenje nastupajo zakoń wo zakónčenju wudobywanja wuhla. Zapósłanc dr. Klaus-Peter Schulze (CDU) z Grodka bě tam jako jedyn zastupjer Łužicy přitomny. Bianka Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Sće z naćiskom zakonja wo kóncu zmilinjenja wuhla zakładnje spokojom?
K.-P. Schulze: Słyšenje ma prěnjorjadnje zaměr, zo maja wšitke zwjazki a zastupjerjo potrjechenych składnosć, wo wuslědkach so wobhonić a prašenja stajeć. Jako zastupjer wobswětoweho wuběrka mějach wězo hinaši wid na temu a sym so wosebje na temu wotpadki koncentrował. Wjele ludźi scyła njewě, zo je łužiske milinarnje sobu předźěłuja.
Su so Waše prašenja dosahajcy rozrisali?
Wjac hač jeničce dźěłarnja
Dom Bethesda we Wojerecach wužiwaja zajimcy wšitkich generacijow. Jedne ćežišćo jeho skutkowanja je, starać so wo młodostnych a młodych dorosćenych. Silke Richter je so z projektowej nawodnicu a socialnej pedagogowku Doreen Zschiesche rozmołwjała.
Mnozy młodostni sej mysla, zo sće jeničce skupina za sebjepomoc. Diakonija swj. Měrćina pak ma zawěrno dalše poskitki.
D. Zschiesche: Haj, wona w Budyskim a Zhorjelskim wokrjesu jara wjele poskitkow zeskutkownja. We Wojerowskim domje Bethesda mamy nimo kontaktneho městna za sebjepomoc poradźowarnju za wotwisnych. Dalše poradźowarnje su za staršich, dźěći a młodostnych kaž tež za młodźinske socialne dźěło w formje „wotewrjeneje młodźinskeje dźěłarnje“. Tónle poskitk bu 1992 po njeměrach specielnje za prawicarsce orientowanych a k namocy zwólniwych młodostnych wutworjeny. Wot toho časa bu wotpowědnje spěchowanskim móžnosćam a potrjebam stajnje zaso změnjeny. Młodźinska dźěłarnja wobsteji mjeztym dźewjeć lět.
Wo koho so we wotewrjenej młodźinskej dźěłarni staraće, što wobdźělnicy wuknu?
