Zelena swěcaza manifestaciju
Wo lětušej 1. meji w Budyšinje z přistojnosću, wotstawkom a nahubnikom je Axel Arlt z jednaćelku regiona DGB wuchodna Sakska Danu Dubil porěčał.
Loni bě so dźeń dźěła wirtuelnje wotměł, kak lětsa wupada?
D. Dubil: Po dokładnym wotwažowanju smy so rozsudźili, mejski swjedźeń DGB za wšón region wuchodnu Saksku w Budyšinje wuhotować. Incidency korony dla běchu minjene dny kritiske, nětko pak smy zelenu swěcu za manifestaciju 1. meje w 12 hodź. na Žitnych wikach z hač do 200 wobdźělnikami dóstali.
Što tči za hesłom „Solidarita je přichod“?
D. Dubil: Tuchwilnu krizu jenož solidarisce, zhromadnje zmištrujemy. W přichodźe móžemy jenož wuspěšni być, hdyž hromadźe dźeržimy, zmysł za zhromadnosć widźimy a wědomje za zhromadne byće wobkedźbujemy.
Móžeće to z přikładom zwobraznić?
D. Dubil: Za čas pandemije so sam derje škitać je jedna stronka. Su pak ludźo, na přikład w starownjach, kotřiž podpěru wokoliny trjebaja.
Mejska namołwa DGB mjenuje solidaritu přichod dźěłoweho swěta. Pod wuměnjenjemi pandemije drje to wosebje płaći?
Strukturna změna so jenož hromadźe z ludźimi radźi
Strukturna změna we Łužicy so jenož hromadźe z ludźimi radźi. Za to trěbne su zmužitosć, kreatiwita a dołhi dych. Na to skedźbnja kniha „Wir machen das schon – Lausitz im Wandel“, kotruž je Institut za transformatiwne slědźenje wo naslědnosći (IASS) w Podstupimje zdźěłał, Berlinske nakładnistwo Ch. Links je ju wudało. 15 nawrótnikow ze swojimi idejemi so słowa jima. Z wudawaćelom knihi dr. Johannesom Staemmlerom, zamołwitym za ressort „socialna strukturna změna a wotpowědne politiske poradźowanje“ w Podstupimskim instituće, je so Andreas Kirschke rozmołwjał.
Knježe dr. Staemmlero, što je Was za knihu motiwowało?
J. Staemmler: Moje kolegowki/moji kolegojo a ja połtřeća lěta wo strukturnej změnje we Łužicy slědźimy. Zeznachmy při tym wjele zajimawych wosobinow, kotrež wšitke na swoje wašnje hižo dlěši čas změnu wuhotuja. Jim smy zmóžnili so słowa jimać, zo njebychmy jenož do směra wědomosće, ale předewšěm na region samón pokazali, kajka móc a kajka bohatosć idejow tu hižo stej.
Na čo so kniha wusměrja?
Něšto cyle noweho wuwić
Daniel Zoba nastupi spočatk julija nowowutworjene zastojnstwo społnomócnjeneho za digitalizaciju Załožby za serbski lud. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Zoba, što je Was wabiło wo zastojnstwo so požadać?
D. Zoba: Najwažniša přičina bě, zo widźach móžnosć, něšto za serbstwo cyle noweho a njeetablěrowaneho wutworić. Rěčne spóznawanje, rěčna synteza, digitalny rěčny asistent – wšo to dotal hišće nimamy. Wotpowědnu software pod komercielnym aspektom wuwić a zwoprawdźić w padźe serbšćiny móžno njeje, trjebamy tuž spěchowanje. Załožba njeje w tym zwisku jenož nowe městno wupisała a wobsadźiła, ale tež hižo wobšěrny koncept zdźěłała.
Rozmyslujeće hižo wo tym, do kotrych nadawkow so jako prěnje daće?
Zmysłapołnje čas wužiwać
Tak kaž wšitke druhe wólnočasne zarjadnišća tež Łazowska kartowa čara tuchwilu zajimowanych jězdźerjow witać njemóže. Mathias Lesch, kiž wot lěta 2006 kartowu čaru wobhospodarja, přiwšěm sezonu 2021 přihotuje. Wo motiwach, wobsahach a wo aktualnym połoženju je so z nim Andreas Kirschke rozmołwjał.
Knježe Lescho, je sezonowy start w času korony scyła móžny?
M. Lesch: Ju wšak, tuchwilu pak jenož pod treningowymi wuměnjenjemi. Naš motorsportowy klub čini wukonowy sport, kartowa čara pak je wólnočasna připrawa. To je z wjele wobmjezowanjemi zwjazane. Incidenca dyrbi dlěšodobnje pod 100 być, potom je trening za 20 dźěći hač do staroby 15 lět móžny.
Za tym pak wokomiknje skerje njewupada.
M. Lesch: Tak je. Na mnohich runinach drje su prócowanja za sport pod hołym njebjom, ale dotal bjez kmaneho wuslědka. Fakt je, zo wobmjezowanje jenož na trening žadyn zmysł nima. W běhu lěta dyrbjeli tež wubědźowanja přewjesć móc. Snano je realistiske, zo móžemy w meji zaso wočinić.
Kak swoju čaru aktualnje přihotujeće?
Dowol doma dale přiběra
W lěće 2014 bě zubny lěkar dr. André Jakubetz při Třižonjanskim jězoru hosćenc jako škleńčanu pyramidu natwarił. Nětko planuje wón tam dowolowe sydlišćo. Andreas Kirschke je so z nim rozmołwjał.
Knježe Jakubetzo, što při pyramidźe dokładnje planujeće?
Dr. A. Jakubetz: Nastać ma tam sydlišćo z dźewjeć dowolowymi domčkami a nimo toho zjawny nuznik. Tuchwilne parkowanišćo při pyramidźe budźe wo 35 městnow rozšěrjene.
Kajke dowolowe domčki maja to być?
Dr. A. Jakubetz: Planowane su masiwne hotowe domy z betona. Wone maja so za swójby z dźěćimi runje tak hodźeć kaž za poriki abo skupiny.
Što Was za tajki projekt motiwuje?
Dr. A. Jakubetz: Dowol w swójskim kraju dale přiběra, kaž nam najnowše wuwiće pokazuje. Łužiska jězorina a Łazowska gmejna móhłoj z toho profitować. Hdyž na Łazowskim starym dwórnišću nětko nowy hosćenc nastawa, móhło to takrjec cyłkowny ansambl z dowolowym sydlišćom a wobstejacej kupnicu wudospołnjeć. Płoninu za dowolowe domčki chcu wot gmejny rady wotnajeć.
Kajki je tuchwilny staw přihotow?
„Hdy, hdyž nic nětko?“
„Po nowych pućach do swěta – serbska literatura budźe mjezynarodna“ rěka takrjec swójbny projekt, kotryž ma tudyše spisowaćelstwo po wšěm swěće šěrić. Bosćan Nawka je so ze sobuiniciatorku předewzaća a awtorku Lubinu Hajduk-Veljkovićowej rozmołwjał.
Knjeni Hajduk-Veljkovićowa, što je Was pohnuło so tajkemu ambicionowanemu projektej wěnować?
L. Hajduk-Veljkovićowa: Zakładna ideja docyła tak nowa njeje. Poprawnu mysličku měješe naju syn Branko, jako něhdy na dołhej jězbje z Noveho Sada do Łužicy rjekny: „Maći, twoje serbske knihi měli tež w hinašich rěčach wuńć!“ Tónle nastork je poněčim konkretny projekt wuskutkował. Za zwoprawdźenje pak dotal prosće chwile njebě. Po někotrejžkuli rozmołwje w swójbje smy sej mój mandźelski Dušan, Branko a ja prajili: „Hdy, hdyž nic nětko?“
Sće projekt ze swojej z Płomjenja znatej stawizničku „W dolinje při rěce 1: Mali přećeljo“ zahajili. Kajki je tuchwilny staw?
Pomocnicydale trěbni
Nawodnistwo Chróšćanskeho Domu swj. Ludmile je minjeny tydźeń wo pomoc prosyło, dokelž pytachu dobrowólnikow, kotřiž bychu pomhali wopytowarjow na koronawirus testować. Wo pozadkach toho a wo tym, kotry wothłós su žnjeli, je so Marian Wjeńka z nawodnicu hladarnje Móniku Wenclowej rozmołwjał.
Čehodla sće poprawom pomocnikow za testowanje pytali?
M. Wenclowa: Mamy wokomiknje studentku mediciny, kotraž hač do kónca měrca testy w našim domje přewjeduje. Wona pak nětko swój wukubłanski puć dale kroči. Přiwšěm dyrbimy ludźi, kotřiž swojich přiwuznych wopytaja, wobstajnje testować. Z našim personalom pak tele dźěło lědma zmištrujemy. Tohodla trjebamy nuznje pomoc.
Koho za to dokładnje pytaće?
Sadźa na swójsku zamołwitosć ludźi
Budyski wokrjesny zwjazk Swobodnych wolerjow starosći so towaršnostnych přesunjenjow koronapandemije dla. Z wokrjesnym předsydu a Biskopičanskim wyšim měšćanostu prof. dr. Holmom Großu je Axel Arlt porěčał.
Što was pohnuwa, sej jako Swobodni wolerjo hnydomny kónc lockdowna žadać?
H. Große: Zaměr prěnjeho lockdowna loni nalěto běše tón, rjećazy natyknjenjow sćěhować móc. Tehdy bě to noweho a strašneho wirusa dla woprawnjene. K tomule prawemu měritku mamy so wróćić. Nalěto so bliži, ludźo a hospodarstwo trjebaja nuznje perspektiwy do přichoda!
Zwěsćeće pandemije dla njedosahacy płaćiwy zakonski zakład nastupajo přitřihanje zakładnych prawow?
Do imersijeza dorosćenych inwestować
1 000 nowych delnjoserbšćinu rěčacych w Delnjej Łužicy hač do lěta 2040, to je wizija iniciatorow projekta „Zorja“. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuiniciatorom Gregorom Kliemom rozmołwjała.
Kak sće ideju projekta zrodźili?
G. Kliem: Projekt SMiLE ameriskeho Smithsonian a Serbskeho instituta, na kotrymž sobu dźěłach, je mje za rěčnu rewitalizaciju sensibilizował. We wobłuku tohole projekta wobdźělištaj so Šarlota Kušcojc a Maksimilian Hasacki na konferency w Kanadźe. Wonaj nawróćištaj so z tójšto idejemi a dopóznaćom: Imersija – tež za dorosćenych – je jenički puć za nas w Delnjej Łužicy, dokelž rěč w swójbach hižo dale njedawaja. Z přikładom je nam imersiski program za mohawkšćinu w Kanadźe, z kotrehož iniciatorom smy styki nawjazali. Tam so dorosćeni w tak mjenowanych rěčnych domach dlěši čas do rěče a kultury zanurjeja. A za tónle swój „job“ woni tež pjenjezy dóstawaja.
Njeje to tróšku dźiwne ludźi za to płaćić, zo woni rěč wuknu a nałožuja?
Dźeń modlenja we Wojerecach
We wjace hač 170 krajach swěta swjeća wěriwi dźensa dźeń modlenja. Hesło dnja rěka: „Na čo twarimy?“ Kraj, kotremuž je dźeń wěnowany, je kupowy stat w Pacifiskim oceanje Vanuatu. Heike Krupka je sobuorganizatorka Ewangelskeje Janskeje wosady Wojerecy-stare město. Andreas Kirschke je so z njej rozmołwjał.
Hodźi so dźeń najebać koronu přewjesć?
H. Krupka: Haj, dźensa w 19 hodź. we Wojerowskej Janskej cyrkwi su kemše. Dalše za seniorow, kotrež mějachu so popołdnju wotměć, bohužel wupadnu, kaž tež zhromadna jědź za kraj typiskich jědźow po kemšach. Seniorow chcemy na wječornu bohosłužbu wotewzać a zaso domoj dowjezć. Přihotowanski kruh nawjeduje Ursula Philipp, hudźbny nawod ma Ilona Seliger.
Kotry zaměr ma dźeń modlenja?
