Dajmy so klětu překwapić
Prěnja wustajeńca lěta w Budyskim Serbskim muzeju je nimo. Cordula Ratajczakowa je so z kuratorku-sobudźěłaćerku Móniku Ošikowej rozmołwjała.
Kak spokojom sće hladajo na koronu?
M. Ošikowa: Smy jara spokojom, jutrowna wustajeńca měješe dobry wothłós. Ličba wopytowarstwa je zaso stabilna a samo stupaca. Smy so zahe rozsudźili wustajeńcu podlěšić, tak zo njeje natwar podarmotny był. Po zawrjenju muzeja bě wona hakle wot spočatka meje přistupna. Škoda, zo dyrbjachu wšitke zarjadowanja wokoło jutrow wupadnyć. Wšo to wučinja poprawom najwjetši dźěl našeho wopytowarstwa, wosebje tež z wukraja. Přiwšěm móžu wuzběhnyć, zo su někotre kubłanišća přehladku we wobłuku šulskeje wučby wopytali. Tež wjace publikuma hač minjene lěta bě tu z regiona a cyłeje Němskeje.
Što je Was jako kuratorku wabiło?
Specifiski wid sej tworić
Zo bychu dotalnu koronapandemiju w Budyskim wokrjesu wuhódnoćili, přewjeduje krajnoradny zarjad naprašowanje mjez jónu schorjenymi a tymi, kotrymž bě karantena postajena. Z hamtskej lěkarku dr. Janu Gärtner je so Axel Arlt wo tym rozmołwjał.
Knjeni dr. Gärtner, što je Was pohnuło tajke naprašowanje nastorčić?
J. Gärtner: Wuchadźišćo tči w tydźenjach napinaceho dźěła pandemije dla. Dóstachmy njesměrnje wjele informacijow wo schorjenju z kontaktow k wosobam, kotrež běchu w karantenje. Njewěda wo koronawirusu je w běhu časa tróšku woteběrała. Mnohe informacije buchu wědomostnje wuhódnoćene, tójšto pak hišće wuswětlene njeje. Tu chcemy něšto přinošować. Zdobom chcemy zhonić, hač móžachu potrjecheni wobydlerjo naše dźěłowe wašnje sćěhować.
Woznamjenja to wěstu samoanalyzu?
Wažne je prašenje, štó sy
Hač maja łužiske krajiny po wudobywanju wuhla potencial na titul swětoweho namrěwstwa, to přepruwuja tuchwilu Serbski institut (SI), Braniborska techniska uniwersita Choćebuz (BTU) a Institute for Heritage Management (IHM). Nimo dr. Lutza Laschewskeho a dr. Fabiana Jacobsa z SI tež doktorandka Jenny Hagemannojc na projekće sobu skutkuje. Cordula Ratajczakowa je so z bywšej šulerku Delnjoserbskeho gymnazija Choćebuz rozmołwjała.
Što je specifiska perspektiwa SI?
J. Hagemannojc: Sprěnja widźimy šansu, z próstwu wo swětowe herbstwo diskurs wo wudobywanju brunicy do pozitiwneho změnić. Zdobom chcemy pokazać, kajke su serbske tradicije we wužiwanju krajiny. Što su serbske aspekty poćaha čłowjeka ke krajinje, kotre serbske pomjenowanja wsow, městnosćow, statokow atd. su, kotre powěsće su zaměstnjene a kotra drasta je typiska. Wjeselimy so na zhromadne dźěło SI z BTU.
Kak nawjazuje projekt na Wašu disertaciju?
Cyła politika je rěčna politika
Rěčna politika je mjeztym tež tema w serbskich institucijach. Cordula Ratajczakowa je so z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom wo rěčnej politice třěšneho zwjazka Serbow rozmołwjała.
Maće eksplicitnu rěčnu politiku za serbske institucije za trěbnu?
D. Statnik: Mam konsekwentne serbowanje wšědnje na dźěle a w cyłym žiwjenju serbskich institucijow za wažne. K tomu słuša, zo so my jako maćeršćinarjo lěto a bóle wukmanjamy a zo je kóždy, kotrehož dźěłowe městno so ze „serbskimi pjenjezami“ financuje, znajmjeńša zaměrnje serbsce wuknjacy. Při tym mamy jemu poboku być. Hač dyrbiš to hišće pod hesłom „rěčna politika“ eksaktnje kodifikować, měła kóžda institucija za sebje rozsudźić. Zasadnje sym tomu tež w třěšnym zwjazku wotewrjeny, by-li sej to ludźo žadali. Smy po sebjezrozumjenju narodna organizacija, a najbytostniše znamjo serbskeho naroda je jeho rěč. Wosebje rěče dla běchmy w stawiznach přesćěhani, a spěchowanje rěče steji w srjedźišću aktualneje statneje politiki Serbow nastupajo. Móhli potajkim rjec: Cyła politika Domowiny je zdobom rěčna politika.
„Nětko nas chutnje bjeru“
Mjeztym třeći festiwal šesćiměstow „Přińć a woteńć“ je so minjenu sobotu zakónčił. Cordula Ratajczakowa je so z iniciatorom a 1. předsydu festiwala Hansom Narvu rozmołwjała.
Kak wupada Waš facit festiwala?
H. Narva: Principielnje móžeš rjec, zo ludźo festiwal jara derje přiwzachu. Mam začuće, zo nas nětko w mjeztym třećej festiwalnej sezonje chutnje bjeru, zo njejsmy hižo žana jednodnjowska muška, ale zo ludźo spóznaja, zo serioznje a do přichoda so orientujo w Hornjej Łužicy dźěłamy. Tež kooperacije su so zesylnili, smy je tež rozšěrili. Mějachmy najebać koronakrizu wjace króć wupředate koncerty. Pandemije dla su městna wobmjezowane byli, njebě žadyn koncert z wjace hač 80 přihladowarjemi. To je wězo k wěstemu pomjeńšenju poskitka wjedło.
Kak hladaće na kwalitu lětušeho festiwala?
W ćežkim času sej pomhać
Nowa Radworska wjesnjanostka Madeleine Rentsch (Wolerske zjednoćenstwo Minakałscy „Přećeljo domizny“) je nětko hižo sto dnjow w zastojnstwje. Měrćin Weclich je so z 43lětnej komunalnej politikarku rozmołwjał.
Kak bě so Wam po wólbach 9. februara hač do dźensnišeho zešło?
M. Rentsch: Sto dnjow běchu jara spěšnje nimo. Móžu na čas zhladować, kotryž bě pozitiwny a negatiwny. Wězo mam koronu mjenować – za wšitkich ćežki čas. Dyrbjachmy so ze sobudźěłaćerjemi w najkrótšim času namakać a spěšne rozsudy tworić. Myslu sej, zo smy to derje zmištrowali. Z čimž ličiła njejsym, bě problem z hortowymi městnami. Tež to zmištrowachmy a móžemy z nowym šulskim lětom 14 falowacych městnow poskićić.
Wšón spočatk je ćežki, tež za Was?
M. Rentsch: Spočatne wužadanja, z kotrymiž ličiła njejsym, móžachmy rozrisać: wizije, kotrež takle maš, a wosebje wólbne slubjenja. To wšak wšo swój čas traje, ale prěni krok smy činili. To rěka, zo wutworichmy na přikład wot mje planowanu dźěłowu skupinu „šula a hort“. Prěni termin zeńdźenja bě 1. julija a přichodny je spočatk septembra.
Sće so na gmejnje derje zadźěłała?
Z wotstawkom najwjetši dyr
Po měsacy trajacej přestawce budźe Wojerowske kino Cinemotion wot 26. awgusta zaso wočinjene. Wopytowarjow kina to wězo wjeseli, koronowa kriza pak budźe so dale wuskutkować. Silke Richter je so z nawodu kina Tonijom Züchnerom rozmołwjała.
Kak je so koronowa kriza na kinowu branšu wuskutkowała?
T. Züchner: Koronowa kriza bě z wotstawkom najwjetši dyr, kiž je kinowa branša w zašłych lětach znjesć dyrbjała. Poprawom mamy 365 dnjow wob lěto wočinjene, lětsa mějachmy 160 dnjow začinjene. Najwjetši problem njeběchu zarjadniske a hygieniske předpisy. Po nich dźě móhli hižo dawno wočinić. Ale prawe blockbustery nam pobrachuja, přetož start wjele filmow bu přestorčeny abo wone dospołnje wotpadnychu. Tomu je hač donětka tak. Ze startom filma „Tenet“ so nadźijamy, zo je tónle trend nětko skónčeny a zo zaso wobstajnje dobre filmy na wiki přińdu. Za mnje jako kinoweho nawodu bě runje tak zlě kaž za mojich kolegow. Smy wšitcy do krótkodźěła šli, a te hišće nětko dale traje.
Kelko dochodow wam pobrachuja?
Dale jara na so kedźbować
Jörg Scharfenberg je jednaćel Wojerowskeho klinikuma „Łužiska jězorina“. Měrćin Weclich je so z nim wo tuchwilnej situaciji w chorowni rozmołwjał.
Kak sće dotal we Wojerowskej chorowni koronowu pandemiju zmištrowali?
J. Scharfenberg: Pandemijowa faza bě za wšitkich jara napinaca. Smy pak wjele přiwuknyli, tež w managemenće. Naši sobudźěłaćerjo su situaciju jara derje zmištrowali.
Kak wuwiće infekcijow w přichodnych tydźenjach posudźujeće?
J. Scharfenberg: Njejsym klinikowy hygienikar a wirologa. Ale wšitcy eksperća wo tym rěča, zo změjemy druhu žołmu. Z mojeje perspektiwy je tole tež realistiske. Mamy w Europje kaž tež po cyłym swěće dale koronowe palnišća. Dowolnicy a dalši budu wirus do kraja přinjesć. We Wojerowskej chorowni dale a konsekwentnje wšitke hygieniske škitne naprawy přesadźujemy.
Wojerowska chorownja je wotewrjeny dom, wobydlerjo města a wokoliny móža tam wobjedować a prawidłownje su tež wustajeńcy přistupne. A nětko?
Triatlon pod koronowymi wuměnjenjemi
Posledni kónc tydźenja w awgusće wotměje so při Třižonjanskim jězoru 32. triatlonowe wubědźowanje KnappenMan. Wone słuša k najwjetšim sportowym zarjadowanjam regiona z lětnje něhdźe 1 300 aktiwnymi sportowcami. Zdobom je to jeničke wubědźowanje ze wšitkimi klasiskimi distancami. Silke Richter je so z Janinu Hattliep, jednaćelku sportoweho zwjazka Łužiska jězorina wo stawje přihotow rozmołwjała.
Hdy sće z přihotami na lětuši KnappenMan započinali?
J. Hattliep: Naše přihoty zahajamy hižo do wubědźowanja zašłeho lěta, dokelž dóstanje kóždy wobdźělnik flajer za přichodne lěto. Stajnje wot 1. decembra móža so wobdźělnicy přizjewić. Njewěstosće dla su planowanja w tymle lěće najprjedy raz stagněrowali. Wot srjedź meje bě jasne, zo móžemy dale planować.
Kak budźeće hygieniske předpisy zwoprawdźić?
Z kursom rěč nawuknyć
Ideja posrědkować cuzu rěč po digitalnych medijach je wulku kedźbnosć zbudźiła. Milenka Rječcyna je so ze spěwytwórču a pedagogowku kotraž je projekt nastorčiła Beatu Tarrach ze Sowrjec (Soritz) rozmołwjała.
Sakska telewizija je w nadawku Sakskeho statneho ministerstwa za wědomosć, kulturu a turizm njedawno pola was wjerćała widejo za rjad „Auftakt – Kultur. Tourismus.Sachsen.“. Kak je k tomu dóšło?
B. Tarrach: W koronačasu smój z mandźelskim měłoj tójšto wotprajenjow zarjadowanjow. Tuž sym z konkretnym projektom Kulturnu załožbu Sakskeje wo podpěru w ramiku „Denkzeit“ prosyła. Ta je filmowcow na mnje skedźbniła. Přičina bě, zo njejsu byli mjez dalšimi próstwami tajke, kotrež klankodźiwadło z pedagogiskim narokom zwjazuja. Mój mandźelski Reinhard Simmgen je za zdźěłanje CDje tohorunja podpěru přijał. CD ma powědać wo zmiju Plonje, kiž bydli w Hórnikečanskej energijowej fabrice.
Kotru ideju za nawuknjenje rěče chceće nětko z podpěru zwoprawdźić?
