Z wudaća: pjatk, 19 oktobera 2018

Rozmołwa ze serbiskimaj basnikomaj na Budyskej nocy poezije

Na Budyskej nocy poezije, na kotruž je tu­dyše turistiske towarstwo 18 basnikow składnostnje staroměšćanskeho festiwala přeprosyło, běštaj tež serbiskaj basnikaj Ljubiša Simić z Frankobroda nad Mohanom a Slavomir Gvozdenović ze serbiskeje mjeńšiny w rumunskim měsće Timişoara. Wonaj wustu­pištaj w Starej wodarni. Čitanje moderěrowaše basnik Peter Gehrisch z Drježdźan. Wón je tež basnje Slavomira Gvozdenovića do němčiny přełožił. Alfons Wićaz je so po zarjadowanju ze ser­biskimaj basnikomaj rozmołwjał.

Knježe Gvozdenovićo, byšće so našemu čitar­stwu krótko předstajił?

S. Gvozdenović: Sym basnik serbi­ske­je mjeńšiny w Rumunskej. Narodźich so na lěwej stronje Dunaja. Dźěłam jako profesor za serbisku rěč a literaturu na Za­padnej uniwersiće w rumunskim měsće­ Timişoara. Běch wot 1992 hač do 2008 zapósłanc w rumunskim parlamenće, w kotrymž zastupowach zajimy našeje serbiskeje mjeńšiny.

Što su hłowne temy Wašeho basniskeho tworjenja?

Delnjoserbska wjes Gołbin tónraz w srjedźišću steji

Gołbin, němsce Gulben, ma 440 woby­dlerjow, słuša do gmejny Gołkojce a steji w srjedźišću Serbskeje pratyje 2019. Gołbin je typiska serbska wjes Choćebuskeje wokoliny, dokelž tam nałožki haja a žony so na delnjoserbske swjedźenje tež na­rod­nu drastu hotuja. Njetypiske pak na wsy je, zo tam na iniciatiwu wjesnych žonow a ewangelskeho fararja zaso serbsku rěč we wšitkich generacijach wožiwjeja (Křesćan Krawc: „Die Familie Schramm und das Wendisch-Sorbische in Gulben“). Přemyslowanjahódny by tež był fakt, zo sy před 35 lětami za wob­staranje w tamnišej starowni měsačnje 105 hriwnow płaćił (Hort Adam: „Gołbin w maju 1983“).

Žortne zhladowanje na zajimawy zynkonošak

Starši schadźowankarjo so zawěsće z radosću na Spěwny Consorcium Seniorow (SCS) dopominaja, kotryž bě před nimale štyrjomi lětdźesatkami na schadźowance wustupił. Njedawno wušła cejdejka ze sams­nym titlom wotmołwja na nanajwažniše hólcmichlowe prašenje, hač su woni hišće žiwi: Haj, to su! A na tutej slěbornej desce to ći něhdy ćěmnowło­saći tež wostanu, doniž to datowa technika dopušća. Hłosy wjacehłósnje a zwjetša prawje spěwacych muži su w běhu lětdźe­satkow lědma popušćili. A capella spěwacy muski chór hrajka sej na pry­­zlojte wašnje ze słowami a melodijemi. Přirunaš-li fota SCS z wjacorych lětdźesatkow w drohotnej cejdejce darmo připołoženym zešiwku, njepřewidźiš, zo maja ći akterojo porno NDRskemu časej předewšěm hinašu barbu włosow. Tak hišće bóle mjenu skupiny wotpowěduja. Dirigent ćělesa je sej swoju frizuru přez wšitke lětdźesatki wobchował. To swědči wo wutrajnosći.

Na swěće je tuchwilu něhdźe 7 000 rěčow. Rěka pak, zo so 50 do 90 procentow z nich hač do kónca 21. lětstotka zhubi. Z rěču minje so kultura a z kulturu rěč. Wobě stej wusce zwjazanej, rěč jako komunikaciski srědk, kultura jako wašnje myslenja a skutkowanja, jako wěda a wěra. Łužiscy Serbja wuchowachu sej swoju słowjansku kulturu a swojej rěči połdra lěttysaca, doł­ho­ pod ćežkimi wuměnjenjemi a z wul­­ki­mi woporami.

Wot kónca Druheje swětoweje wójny Serbstwo spěchuja. Mamy šule, gymna­zijej, nakładnistwo, nowiny, knihi, institut, Domowinu, załožbu, dźiwadło, SLA, rozhłós, Wuhladko atd. Serbstwo wobcho­wamy, bjezdwěla, ale skerje w institutach a institucijach. Na wsach serbšćinu dźeń a rědšo słyšiš porno wonemu něhdyšemu hroznemu časej. Je serbšćina mjez mje­nowanymi 50 do 90 procentami rěčow, kotrež so pječa do kónca 21. lětstotka pominu? Poda so Serbstwo po dołhim woporniwym zakitowanju w realnym žiwjenju do muzealneho byća?

„Stary Šymko – Wuběr prozy a basnjow“ je titul njedawno w LND wušłeje zběrki z tekstami Jana Skale (1889 – 1945). Byrnjež so awtor palacym temam swojeho časa wěnował, wujewi lektura dźensa kedźbyhódne paralele do přitomnosće.

Lětsa wušła kapsna kniha 175 Ludoweho nakładnistwa Domowiny portretuje pod nadpismom „Stary Šymko – Wuběr prozy a basnjow“ literariske tworjenje Jana­ Skale. Dohromady dwě krótkopo­wědančce, list a 24 lyriskich tekstow, wšitke po času nastaća chronologisce rjadowane, wotbłyšćuja wuměłske wuwiće wuznamneho awtora runje tak kaž jeho přez lětdźesatki měnjace so nastajenje, byrnjež jeho někotražkuli tema wobstajnje zaběrała.