Z wudaća: pjatk, 15 měrca 2019

Kak atraktiwne je město Kamjenc młodostnym, što woni w měsće maja a što jim pobrachuje? To chcyše syć za dźěćace a młodźinske dźěło wědźeć. Wuslědki zdźěla překwapjeja.

Kamjenc (UM/SN). Dohromady 729 dźěći a młodostnych w starobje dźesać do 20 lět wobdźěli so na wulkim naprašowanju syće za dźěćace a młodźinske dźěło na Kamjenskich šulach sekundarneho schodźenka. „Z tym drje je naše naprašowanje najwjetše swojeho razu w Sakskej“, wjeseli so Torsten Kluge z mjenowaneje syće a jedyn z hłownych akterow naprašowanja. Naspomnić so w tym zwisku­ ma, zo něhdźe 40 procentow woprašanych w Kamjencu njebydli, ale we wokolnych městach a gmejnach, mnozy z nich w serbskim sydlenskim rumje. Jich su do naprašowanja zapřijeli, dokelž w Lessingowym měsće do šule chodźa.

Budyšin. Kaž kóžde lěto přewjeduje Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu stajnje druhi kónc tydźenja póstneho časa jutrowne wiki w Budyskim Serbskim domje.

Mjeztym 26. zarjadowanje tajkeho razu je jutře a njedźelu wot 10 do 18 hodź. přistupne. Zastup płaći 2,50 eurow za dorosćenych, dźěći hač do 16 lět płaća 50 centow. Wopytowarjo móža tam debjerjam jutrownych jejkow při dźěle přihladować, so sami w pisanjenju pospytać a sej dobyćerske kolekcije lětušeho wubědźowanja wo najrjeńše jutrowne jejko wobhladać. Kóždemu 500. abo 1 000. wopytowarjej darja debjene jutrowne jejko.

Budyšin. Lubowarjo dźiwadła maja přichodne dny wjacore składnosće sej předstajenja Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła wobhladać. Tak zahraja jutře, sobotu, w 19.30 hodź. swoju najnowšu inscenaciju „Wopušćeny dom“ na hłownym jewišću NSLDź. Zajutřišim, njedźelu, pokazaja w 16 hodź. klankodźiwadło „Kito­ husličkar“ w Ćišćanskim socialnym domje při sportnišću. A srjedu, 20. měrca, w 15 hodź. změje inscenacija serb­skeho dźěćaceho dźiwadła NSLDź „Mały Muk“ premjeru w Dźiwadle na hrodźe.

Do powołanskeje šule

Kamjenc. Dźeń woterwrjenych duri změja jutře, sobotu, wot 9 do 13 hodź. w Kamjenskim powołansko-šulskim centrumje. Na Wysokej hasy 4 a na Jahnowej 11 móža so zajimcy wo wukubłanskich móžnosćach we wšitkich pjeć šulskich družinach wobhonić. We wobłukach běrow, drjewo a barba móža woni šulerjam při praktiskim dźěle přihladować a so tež sami pospytać.

Ćeknjenje zwrěšćiło

Běła Woda. Jako zastojnicy zawčerawšim připołdnju młodeho muža w Běłej Wodźe kontrolowachu, namakachu pola njeho titku, w kotrejž bě najskerje konop. 14lětny dyrbješe ju policistam přepodać, ale so wobaraše a so jim wutorhny, byrnjež woni popjerjowy spray zasadźili. Bórze na to pak zastojnicy młodostneho tola dosahnychu.

Chróšćanska gmejnska rada přidatne wudawki wobzamknyła

Chrósćicy (JK/SN). Za přetwar swojeje něhdyšeje srjedźneje šule na gmejnske a kulturne srjedźišćo dyrbi Chróšćanska gmejna 65 000 eurow wjace wudać hač planowane. Gmejnscy radźićeljo mějachu na swojim wčerawšim posedźenju přidatne kóšty wobzamknyć. Chětro překwapjeni woni běchu, kak je k tajkemu rozrostej wudawkow dóšło. Wjesnjanosta Marko Kliman (CDU) jim wjetše wudawki rozjasni. Na jednej stronje buchu spěchowanske srědki z programa Leader wo nimale 21 000 eurow skrótšene, na tamnej stronje běchu poskitki twarskich firmow wo tójšto wyše hač w projekće zaplanowane. Nimo toho pokazachu so při twarskich dźěłach njewočakowane problemy. Někotre dźěła pak běchu tuńše, tak zo so direktne twarske kóšty nimale wurunaja. Přiwšěm wučinjeja přidatne wudawki mjenowanu sumu.

Na wopyće pola etnografowki a kulturneje wědomostnicy dr. Susanny Hozyneje w Budyšinje

Idylisce, njedaloko Budyskeho Mosta měra, steji na zahrodźe tróšku schowana stara, historiska chěža. Jenož wot Rybarskeje hasy widźana na žerdźi přičinjena zmawowaca serbska chorhoj na to pokazuje, zo zady na zahrodźe dalša chěža steji. Tykowany dom skutkuje hižo wotwonka hladany. Jeho hrjady su ponowjene. Nad durjemi čitam ličbje 1764 a 1994, na chěžinych durjach pak z krydu napisane pismiki C+M+B 2019. Stary dom wobsteji potajkim 255 lět a bu 1994 wobšěrnje restawrowany. Kelko historiskeho by nam powědać móhł!

W Domje tysac hatow wustajeja ručne klanki

Dom tysac hatow w Stróži pola Hućiny je so mjeztym stał tež z domicilom wustajeńcow tworjaceho wuměłstwa a wuměłskeje fotografije. Hižo měsac a hišće hač do kónca apryla móža sej wopyto­warjo twórby „Na slědach wódneho muža­ a připołdnicy – naručne klanki a pla­stiki“ Reginy Herrmann wobhladać; a směm­ hnydom prajić: Rezonanca je wulka.

Po wulkej wustajeńcy loni w Serbskim muzeju składnostnje 70. narodnin wuměłče wobsahuje drje mjeńša, ale do rumnosćow w Stróži derje zrjadowana wustajeńca wuběr tworjenja Reginy Herrmann: klanki serbskich mytiskich bytosćow, poboku klankow wšelako wulkich a wuhotowanych. Diplomowa designerka, wot lěta 1986 swobodnje skutkowaca, pokazuje w Stróži mały wuběr.

Wustajeńca w Stróži je – po prěnjej wustajeńcy lěta 1987 w galeriji Budy­skeho wuměłstwoweho towarstwa a po předchadźacymaj 2018 w Slepjanskim Serbskim kulturnym centrumje a w Budyskim Serbskim muzeju – jeje štyrceta.

Eksponatow njeje runje wjele, ale wuběr z tworjenja je jara wuprajiwy: błudnički, připołdnica, zmij, dźowka wódneho muža, lutki.

Rozmołwa z jednaćelku Budyskeho Ludoweho nakładnistwa Domowina

Lěto 2018 je so minyło, a lěto 2019 hižo z połnej paru běži. Tuž je načasu, so w LND za wuslědkami lońšeho lěta a za lětušimi nadawkami prašeć. Wo tym je so Alfons Wićaz z jednaćelku Marku Maćijowej rozmołwjał.

Jako jednaćelka sće dźěło minjeneho lěta w LND zawěsće hižo analyzowała. Što bě za Was to najbytostniše a najwuspěšniše?

M. Maćijowa: Najbóle je so mi lubiło, zo smy loni docpěli, zo maja wjacori serbscy awtorojo a wjacore awtorki nowe knihi, mjez nimi na přikład Lubina Hajduk-­Veljkovićowa z krimijom „Módre buny“, Křesćan Krawc ze swojej knihu „Sej statok stajili“, Benedikt Dyrlich z prěnim dźělom swojeje awtobiografije „Doma­ we wućekach I“ serbsce a němsce kaž tež na polu dźěćaceje literatury Jurij Koch a Jěwa-Marja Čornakec z nowymaj knihomaj. To su naši čitarjo derje při­wzali.

Što so 2018 nakładnistwu tak prawje poradźiło njeje a z kotrych přičin?

Molerka Jana Noack wustaja w Choćebuskim Serbskim domje

Rozhladuju-li so po wustajeńcy abo galeriji, so přeco zaćichim prašam, kotru z wuměłskich twórbow bych sej kupił a sej w swojim bydlenju powěsnył, by-li něhdźe na sćěnje hišće prózdny blak był. Tak je so mi tež zešło, jako wobhladach sej nětčišu wustajeńcu w Choćebuskim Serbskim domje. Dyrbju při­znać, zo su mjez tymi 23 wobrazami někotre, na kotrež bych kóždy dźeń rady hladał. Stworiła bě je młoda wuměłča, hdyž je doma w delnjołužiskim Drjowku/Drebkau. Rěka Jana Noack. Wosebite na njej je, zo je so w Ruskej narodźiła. Tam běše žurnalistiku studowała a je na tym polu tež dźěłała. Ale poněčim so dźeń a bóle druhej lubosći wěnowaše – molowanju, bórze tež z cyłej wutrobu a mocu, jako­ přesydli so do Němskeje, hdźež bydli ze swojim partnerom a dźěćimi.

Wjeleworštowa stawizna na třoch runinach časa

„Wopušćeny dom“ rěka kruch, kotryž Budyske Němsko-Serbske ludowe dźiwadło lětsa jako hornjoserbsku produkciju na hłownym jewišću pokazuje. Awtorka Carla Niewöhner je hru jako swójbny mozaik koncipowała. Na třoch časowych runinach wobswětla wona stawizny swójby w Miłorazu. Stajnje prezentne je wohroženje wsy wudobywanja brunicy dla. Zemski pokład twori tuž čerwjenu nitku jednanja, njeje pak žro scenarija. Tež rozdźělne doby – čas nacionalsocializma, hospodarsce tradaca a towaršnostnje hižo drjebjaca so NDR 1980tych lět kaž tohorunja wostrózbnjenje zažneho 21. lětstotka přilubjene „kćějace kra­jiny“ nastupajo – słuža skerje jako ramikowy kolorit dyžli jako fundament. W srjedźišću steji cyle jasnje jenička wosoba, kotraž je wšě te podawki wosobinsce dožiwiła: Marja Symankowa (Majka Kowarjec). Wosebitosć sujeta pak je, zo njedožiwjamy stawiznu přez jeje woči, ale z wida jeje wnučki Hanki (Anna-Maria Brankačkec).