Hłuboko hnujacy wokomik a dźeń dožiwić směli

póndźela, 18. nowembera 2019 spisane wot:

Minyli su so mjeztym štyri lětdźesatki, zo běch składnostnje swjedźenskeho koncerta we wobłuku Dnjow serbskeje hudźby prěni raz jako interpret na mjeno Hinca Roja a jeho hudźbu storčił.

Tehdy mějachmy hišće wobšěrnu stilistisku indiwiduelnu prezencu serbskich našočasnych hudźbutwórcow. Mjez nimi napadny mi wosebje jedyn komponist swojeje njezakryteje gestiki a architektury klasiskeje Wienskeje šule a jeje kedźbliweho, ale fantazijepołneho znutřkownjenja a dalewuwića dla. Bě to Hinc Roj, serbski sinfonikar z Klětnoho. A jeho kredo ćehnje so wot toho časa po jeho cyłkownym přewšo wobšěrnym hudźbnym tworjenju a wopłodźa je na skutkowne wašnje hač do zakładnych elementow jeho kompozicijow.

Arnošt Lodni

póndźela, 18. nowembera 2019 spisane wot:
Zasłužbny nawoda Bukečanskeje šule, kantor a kěrlušer Arnošt Lodni zemrě 13. nazymnika 1969. W Psowjach bě so žiwnosćerskej swójbje 17. měrca 1878 narodźił. Po studiju na Budyskim krajnostawskim wučerskim seminarje wučerješe najprjedy we Wóslinku, Klukšu a Łupoji. Wot lěta 1913 bě Maćicar, wučer a kantor w Bukecach, hdźež sta so 1920 ze šulskim nawodu. Tehdy je čitanku „Kwětki“ sobu zestajał, bě pokładnik Zjednoćenstwa serbskich wučerjow a čłon dohladowarskeje rady Serbskeje ludoweje banki. Skutkowaše w Bukečanskim serbskim towarstwje a je Domowinski zlět 1926 we wsy sobu organizował. Wuběrnje dirigowaše Lodni wosadny chór, kotryž je 1922 samo w Čěskej spěwał. Nacisća wotsadźichu jeho jako šulskeho nawodu zasadźenja za serbstwo dla a dokelž njebě do hitlerskeje strony zastupił. Hnydom po wójnje podawaše Lodni zaso serbsku wučbu a bě hač do renty znowa direktor šule. Hač do lěta 1967 je wosadny chór dirigował a po lěće 1945 tež chór Domowin­skeje skupiny. Je kěrluše zeserbšćił a sam pěsnił, kotrež w Bukečanskej cyrkwi za­nošowachu, a spisa wšelke serbske spěwy a basnje. Manfred Laduš

Jednora próstwa dosaha

pjatk, 15. nowembera 2019 spisane wot:

Drježdźany (SN). Sakska spěchuje ně­hdźe sto kulturnych předewzaćow na polu małych projektow. Sakska ministerka za wědomosć a wuměłstwo dr. Eva-Maria Stange (SPD) rjekny: „Małe kulturne projekty na wsach su dobre za mjezsobnosć a mnohotnosć zdala wulkich městow.“ Dr. Stange skedźbnja tak na wuspěch spě­chowanskeho fondsa za małe pro­jekty z wobłuka wuměłstwo a kultura ze stron­ ministerstwa a kulturneje za­łožby Swobodneho stata Sakskeje, kotryž su lětsa prěni króć zarjadowali.

W třoch fazach bu wot junija 2019 něhdźe sto předewzaćow we wobjimje 300 000 eurow spěchowanych. Napra­šo­wanje je wo wjele wjetše. Do kultur­neje załožby bě 279 próstwow za wjace hač 970 000 eurow dóšło. Klětu chcedźa program dale wjesć. Financne srědki su w eta­će zaplanowane. „Jara nas spokoja wi­dźeć­, kak wulki je wužitk poměrnje ma­łe­ho spěchowanja“, ministerka podšmórny. „Mnohe wažne kulturne předewzaća su přemałe, zo by móhli je kulturna załož­ba abo kulturne rumy spěchować. Tak pak hodźi na zakładźe jednoreje próstwy nošerjej projekta pomhać.“

Wjace čitać!

pjatk, 15. nowembera 2019 spisane wot:
Připad abo wotpohlad: Dźensa steji literatura w srjedźišću. Po cyłej Němskej je so něhdźe 700 000 sobuskutkowacych na 15. předčitanskim dnju wobdźěliło. Iniciatiwa załožby Čitać, tydźenika Die Zeit a Němskeje železnicy chce dźěći k tomu pohnuwać, sej hdys a hdys zaso raz woprawdźitu knihu do rukow wzać. Za to namołwja wona znate wosobiny, zo bychu dorostej předčitali. Lětsa zdobychu mjez druhim Petera Maffayja a Jürgena von der Lippe. Hač dźěći jeju mjenje znaja, je hinaše prašenje – ideja wšak je runje tak chwalobna kaž nadźijomnje wuspěšna. Snano nańdu starši swojich chowancow nětko časćišo z kapsnej lampu pod poslešćom šwartujo. Zdobom je dźensa Dźeń spisowaćelow w jatbje. Byrnjež najlěpše knihi pječa w kłódźe nastali, je pozadk chutniši. Ličba politiskich přičin dla zajatych awtorow tele­ dny zaso přiběra. Zo by pjero dale sylniše hač mječ wostało, měli tuž wšitcy wjace čitać! Bosćan Nawka

Ze serbskej hudźbu zwjazana była

pjatk, 15. nowembera 2019 spisane wot:

Město Budyšin je so póndźelu ze žarowanskej Božej słužbu z wuznamnej hudźbnicu Juttu Zoff rozžohnowało. Mam hišće w pomjatku, kak běch ju w jeje awće, kabrioleju, po Budyšinje jězdźić widźał, zwjetša psa poboku. Hižo tehdy bě młoda harfenistka postawa potajnosće, połna charismy. Prěni koncert, kotryž dožiwich, tele prěnje wonkowne začuće hišće stopnjowaše. Hraješe dźě žona na wobkuzłacym instrumenće, widźomnje do hudźby so zanurjejo.

Zo je w januaru 1928 rodźena Budyšanka wulku sławu žnjała, ma nimo wulkeho talenta, discipliny a pilnosće tež swój zakład w dźěćatstwje. Hižo jako mała holca hraješe wona na wjele hudźbnych instrumentach, jako 13lětna dósta harfu darjenu, instrument jeje žiwjenja. Hižo zahe po wójnje je ze swojim instrumentom na turneje jězdźiła, hač do lěta 1967, doniž njesta so z 1. solowej harfenistku Drježdźanskeje Statneje kapały, sobu najsławnišeho orchestra Europy. 1991 so toho wzda.

Dr. Gerhard Herrmann

pjatk, 15. nowembera 2019 spisane wot:
„Bórze du do renty a potom pisamoj zhromadnje knihu wo wsach podłu Čornicy.“ To rjekny mi kóžny lěkar dr. Gerhard Herrmann na cyrkwinskim dnju 2008 w Rakecach. Ani měsac po wuprajenju pak wón 21. julija nahle zemrě. 13. nowembra 1944 bě so Gerhard Herrmann do Rakečanskeje fararskeje swójby narodźił. Krótko po tym jeho nan w lacareće zahiny. Wudowa, wučerka Marka Herrmannowa, kubłaše syna w serbskim a křesćanskim duchu. Po abiturje na Budyskej Serbskej wyšej šuli studowaše Herrmann medicinu. Wot 1975 lěkarješe w Budyskej poliklinice, a po přewróće měješe zhromadnu praksu z koleginu dr. Silviju Měrćinkowej. Dr. Gerhard Herrmann bě nazhonity a woblubowany kóžny lěkar, kiž z pacientami tež serbsce rěčeše a fachowych kolegow dale kubłaše. Wón bě cyrkwinski předstejićel a serbski lektor Rakečanskeje wosady, aktiwny čłon Serbskeho ewangelskeho towarstwa, wot 2002 městopředsyda Serbskeho wosadneho zwjazka a prěni předsyda Spěchowanskeho towarstwa Budyskeho Serbskeho gymnazija. Dopisowaše do Serbskeje protyki a do měsačnika Pomhaj Bóh a bě awtor knihi „Hojaca knižka – serbske přisłowa“.

Budyšin (CS/SN). Runje před 30 lětami, 14. nowembra 1989, bu Gerhard Bause z jastwa Budyšin II pušćeny. Ale politiski jaty njesmědźeše domoj do Durinskeje. Byrnjež murja hižo dźěry měła, woteznachu jemu staćanstwo NDR, a wón dyrbješe do ZRN wupućować.

Wo swojim wosudźe rozprawjeć, za to je so Gerhard Bause na městno swojeho poniženja nawróćił. Jeho přećel, spěwy­twórc Stephan Krawczyk, je Bausu posylnił, knihu „Ohne Ruhe rollt das Meer“ napisać, w kotrejž w basnjach a prozowych tekstach swój puć ćerpjenja wopisuje. Krawczyk přida někotrym twórbam hudźbu a přednjese je wčera wječor wopytowarjam w Budyskim wopomnišću. Kaž Bause hosćom rozłoži, su jeći tehdy sobu dóstali, zo so w měsće Budyšinje wětřik zwjertnje, jako po póndźelach demonstranća k susodnej centrali statneje bjezstrašnosće (stasi) na Mättigowej ćehnjechu a tam swěčki stajachu. To je jeho posylnjało a jemu nadźiju dawało runje tak kaž začuće, zo su tam ludźo, kotřiž tež wo jeho prawo a swobodu wojuja.

Ze swojeje noweje dźěćaceje knihi „Jank a Majka w njebjesach“, kotraž bě kónc oktobra w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła, je awtorka Dorothea Šołćina (naprawo) wčera w Chróšćanskej zakładnej šuli čitała. Šulerkam a šulerjam tamnišeho 1. lětnika,­ kotřiž napjeće na stawiznu z hodownej tematiku słuchachu, je so čitanje widźomnje lubiło. Foto: Feliks Haza

Modrow knježerstwo wutworił

štwórtk, 14. nowembera 2019 spisane wot:

14. nowembra 1989 započa nowy ministerski prezident NDR dr. Hans Modrow nowe knježerstwo republiki zestajeć. Dźeń do toho bě Ludowa komora NDR dotalneho 1. sekretara Drježdźanskeho wobwodneho wjednistwa SED za šefa noweje ministerskeje rady wuzwoliła.

PRO

KONTRA


Jako přijach powěsć, zo je Peter Handke Nobelowe myto dóstał, běše moja prěnja mysl: Boom!

Njeběch sej myslił, zo so to stanje. Ale zwoprawdźenje je wulke zbožo – za njeho, za nas a literaturu. Wšitcy wěmy, zo myta, wosebje su-li politiske abo maja-li politisce tajku dimensiju kaž Nobelowe myto­, reaguja we wěstej měrje na politiski trend we wě­stym času. Angažement za Serbisku je Handku prawdźepodobnje wjacore lěta haćił, tele wu­znamjenjenje dóstać. Ale myslu sej, kritika na jeho wukonach, abo kritika na jeho angažemenće za Juhosłowjansku po rozpadnjenju kraja běše w dalokej měrje njewoprawnjena.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND