Wučerjo serbšćiny so dale kubłali

štwórtk, 08. februara 2024 spisane wot:
Wučerjo serbšćiny na serbskich wyšich šulach a serbskim gymnaziju schadźowachu so minjeny tydźeń na dalekubłanje w Mišnju. Pod nawodom fachoweju poradźowarkow Katki Bukoweje a Milenki Erteloweje wuwichu wučerjo digitalne nadawki k načasnym twórbam serbskeje dźěćaceje a młodźinskeje literatury. Tomaš Šołta, sobudźěłaćer Rěčneho centruma Witaj, posrědkowaše wědu wo nadźěłanju dźěłowych łopjenow a poda zawod do dźěła z digitalnej platformu Task card, na kotrejž maja so dźěłowe materialije składować. Foto: Tomaš Šołta

To a tamne (08.02.24)

štwórtk, 08. februara 2024 spisane wot:
Braniborske města chcedźa so podróšenja při parkowanju za ćežke awta wšelakich přičin dla wzdać – hinak hač w Parisu. Z naprašowanja mjez wjacorymi městami wuchadźa, zo tuchwilu žane plany kaž w Parisu njejsu. Při wobydlerskim rozsudźe w francoskej stolicy je minjenu njedźelu wjetšina wolacych planam města k potrojenju parkowych tarifow za ćežke awta, tak mjenowane SUV, přizwoliła. Na hodźinu parkowanja w centrumje maja šoferojo za ćežke SUV wot sep­tembra na hodźinu 18 eurow zapłaćić. Płaćizna za šěsć hodźinow wučinja tam samo 225 eurow. Předewšěm wopytowarjo města dyrbja tam wjele pjenjez za parkowanje płaćić. Wobydlerjo, rjemjeslnicy a hladanske słužby nimaja wot toho potrjecheni być.

Zrudźaca powěsć je do Łužicy dóšła, zo je štwórtk, 25. januara, po dołhej ćežkej chorosći w Erfurće w starobje 90 lět wu­znamny serbski medicinar-wědomo­stnik prof. dr. habil. Klaws Thielmann zemrěł. Wón narodźi so 29. oktobra 1933 w Połčnicy. Tam měještaj jeho serbska mać a jeho němski nan lěkarsku praksu. W małym městačku zastupi hólčec do šule a poda so potom na Lessingowy gymnazij do Kamjenca. Rady jězdźeše z kolesom k swojemu dźědej Mikławšej Kubašej a k swojej ćeće Mari Kubašec, serbskej wučerce a spisowaćelce, na wopyt do Chasowa. Přez wobeju a přez jeho mać zbudźi so jemu lubosć k serbskej rěči, kulturje a stawiznam kaž tež wšědnemu serbskemu žiwjenju. Tohodla poda so młodźenc po 10. lětniku z Kamjenca na Serbsku wyšu šulu do Budyšina. Na šuli přewza zamołwity nadawk organizatora 1. serbskeje kulturneje brigady a přihotowaše wustupy w tu- a wukraju. Tak zezna so z kulturu wosebje słowjanskich ludow. Wón zajimowaše so za kultury druhich ludow a rěčeše pozdźišo tež běžnje jendźelsce, španisce, rusce a francosce.

Loni w měrcu je Else-Frenkel-Bruns­wick-Institut (EFBI) na Lipšćanskej uniwersiće studiju wozjewił, w kotrejž přepytowaše wliw předewzaćelow na prawicarske zmyslenje ludźi we wo­krjesomaj Zhorjelcu a Budyšinje (SN rozprawjachu). Do kruha naspomnjenych prominentnych a wliwapołnych wosobow słuša Jörg Drews, jednaćel Budyskeho twarskeho předewzaća Hentschke Bau.

Přećiwo institutej – jako wudawaćelej studije – kaž tež přećiwo skupinje „15 Grad Research“, kotrejež rešerše běštaj awtor Johannes Kiess a awtorka Amelie Feuerer wuhódnoćiłoj a do studije zapřijałoj, Drews ze swojim předewzaćom nětko na krajnym sudnistwje w Drježdźanach skorži. Lětsa, 19. januara, wotmě so prěnje sudniske jednanje přećiwo rešeršowacemu kolektiwej resp. jeho nošerjej: Zjednoćenstwu přesćěhanych nacistiskeho režima – Zwjazkej antifašistow w Sakskej (VVN-BdA). Ze skóržbu přećiwo Lipšćanskemu institutej budźe so sudnistwo w separatnym procesu zaběrać. Termin za to hišće njeje jasny.

Situacija dale a špatniša

srjeda, 07. februara 2024 spisane wot:

Wiesbaden (dpa/SN). Němska industrija so dale a mjenje wuwiwa. Cyłkowna produkcija w předźěłanskim přemysle je wo 1,6 procentow woteběrała, zdźěli dźensa Zwjazkowy statistiski zarjad ze sydłom we Wiesbadenje. Hižo sedmy měsac za sobu ličba spaduje. Fachowcy su překwapjeni, wšako z hódnoty 0,5 procentow wuchadźachu. W decembrje je produkcija předewšěm we wobłukomaj chemiska industrija a twarstwo woteběrała.

Manipulowace powěsće zwěsćić

Berlin/Drježdźany (dpa/SN). Nowa iniciatiwa chce kompetencu za powěsće wobydlerjow w Sakskej hladajo na wólby bóle spěchować. Projekt z mjenom ­„faktenstark“ stej załožbje Bertelsmann a Amadeu Antonio kaž tež towarstwo Codetekt załožili. „W interneće šěrja so wotpohladnje dale a bóle wopačne informacije, z kotrymž spytaja ludźi zjebać abo manipulować“, iniciatiwa dźensa zdźěli. Nětko su dźěłarnički předwidźane, hdźež móža zajimcy wot staroby 18 lět strategije nawuknyć, kak móža wopačne informacije zwěsćić.

Na lětanišćach stawkuja

Tež w susodnej Čěskej ratarjo na swoje hubjene hospodarske połoženje skedźbnjeja. Wčera stawkowachu w Českej Lípje pola Liberec. Nimo ratarskeje politiki čěskeho knježerstwa kritizuja agrarnu politiku EU. Tohorunja su składy burow w Čěskej hišće chětro połne, dokelž je na wikach tuchwilu wjele wudźěłkow z Ukrainy na předań, kotrež su wo wjele tuńše. Ratarjo susodneho kraja pak swoje płaćizny na produkty z Ukrainy přiměrić nochcedźa. Połoženje wjele zawodow je napjate. Foto: pa/Radek Petrasek

Wjace wosobow přišło

srjeda, 07. februara 2024 spisane wot:
Drježdźany (SN). W Sakskej registrowachu w lěće 2023 zaso nadměru wjace azyl pytacych hač hišće w lětach do toho. Dohromady 23 132 wosobow požadachu so po informacijach knježerstwa wo azyl. Přidatnje přiwzachu loni 6 762 wosobow z Ukrainy, to je wo wjele mjenje hač hišće 2022. Wosebje w druhej połojcy lěta stupaše ličba azylantow rapidnje. Tohodla dyrbjachu zamołwići tři přijimanske zarjadnišća swobodneho stata w swojej ­kapaciće na 9 192 městnow zwyšić. Tole poradźi so wosebje noweho nuzoweho přebywanišća w Drježdźanach dla. Tež wobstejace přebywanišća mějachu wjace wosobow přiwzać, na přikład w stanach. Za lěto 2024 planuje krajna direkcija kapacity na samsnym niwowje dźeržeć. Dokelž pak přichadźachu spočatk lěta hižo mjenje ludźi, počinaja nětko nachwilne rozrisanja wottwarić.

JA ekstremistiska

srjeda, 07. februara 2024 spisane wot:

Köln (dpa/SN). Młodźinsku organizaciju AfD je zwjazkowy zarjad za škit wustawy (BfV) jako zawěsćene ekstremistiske hibanje zastopnjował. Wčera je zarjadniske sudnistwo w Kölnje tole wobkrućiło. Wobzamknjenje njeje hišće prawomócne. Strona AfD a młodźinska organiza­cija Młoda alternatiwa (JA) móžetej hišće pohóršk sewjernorynsko-westfalskemu Wyšemu zarjadniskemu sudnistwu zapodać.

JA jedna na wšitkich politiskich runinach přećiwo principam demokratije. Tež zwiski JA k organizacijam, kotrež přećiwo wustawje jednaja, za to rěča, zo ma sudnistwo Młodu alternatiwu za ekstremistisku.

„Jěra poražka za swobodny stat“

srjeda, 07. februara 2024 spisane wot:

Drježdźany (dpa/SN). Wjacore w sakskim sejmje zastupjene strony starosćeja so tuchwilu wo železniske projekty w swobodnym staće. „Jelizo so nětko wěste plany wutwara zadźerža, je zwjazkowe knježerstwo zaprajiło“, kritizowaše wčera politiski rěčnik za wobchad frakcije Lěwicy Marco Böhme w Drježdźanach.

Po njewobkrućenych rozprawach w medijach ma nimo dalšeho wutwara Saksko-Frankskeje magistrale tež druhi twarski schodźenk zwiska Drježdźan–Berlin na lisćinje za skrótšenje stać, kotruž je DB Infrago, infrastrukturna sparta Němskeje železnicy (DB), dohladowanskej radźe pósłała. Pozadk toho je wusud wo budgeće Zwjazkoweho wustawoweho sudnistwa.

Přeworštowanje zwjazkowych srědkow za nowo- a wutwar kolijoweje infrastruktury ma sakska frakcija Zelenych w sakskim krajnym sejmje za „jěru poražku za swobodny stat“. „Chcemy-li jako žiwjenska a hospodarska městnosć tež w přichodźe atraktiwni być, trjebamy ­dobre železniske zwiski a spušćomnu kolijowu syć“, praji wobchadopolitiski rěčnik Gerhard Liebscher.

Nětko wulki předmjet

srjeda, 07. februara 2024 spisane wot:
Hdyž wo přichod serbskeho kubłanja dźe, wjerći so hladajo na šule wšo přeco wo prašenje: Što mamy sami přewzać, a kelko zamołwitosće chcemy statej přewostajić? Na wysokich šulach drje knježi wěsta awtonomija za slědźenje a wuwučowanje, najebać to ma knježerstwo politisku zamołwitosć za zakładne zaměry. Zo so na tutej wysokej powšitkownej runinje, hdźež wo cyłk wědomostneho kubłanja w Sakskej dźe, tajki „mały“ předmjet kaž sorabistika jewi, je wulki wuspěch. Społnomócnjena krajneho knježerstwa za serbske naležnosće dr. Madlena Malinkec smě so wjeselić – a wšitcy druzy zamołwići tohorunja. Z tym stat wšěm rjap skruća, kotřiž so w Lipsku, Drježdźanach, Budyšinje, Podstupimje a druhdźe za zesylnjenje profila sorabistiki angažuja. Z powšitkowneje perspektiwy je sorabistika strategisce „wulki“ předmjet: Reprezentuje najhłubše korjenje našeje domizny a zdobom najwjetšu wotewrjenosć wšěm słowjanskim ludam. Marcel Brauman

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND