Zapósłane (01.11.19)
Ludwig Zahrodnik z Jaseńcy rozmysluje wo zachodnosći a wožiwjenju:
Je nazyma, złota nazyma, čas kermušow. Je to tež čas dźakprajenja za bohate žně na polu, na zahrodźe a w zahrodce. Lětsa smy znowa přewšo krasne lěćo dožiwili. Dźěći a dowolnicy mějachu swoje wjeselo. Ratarjo, rybarjo a mnozy dalši pak su pod horcotu a suchotu ćerpjeli. Mjeztym mějachmy płódny dešć. Zemja je so napiła a nam we winowcu samo bohate žně hribow wobradźiła.
„To pola SLA samoho lěpje njewidźiš!“
Prapremjera oratorija Měrćina Weclicha a Madleny Nasticcyneje „Hrodźišćo“ je minjenu sobotu wopytowarjow w Chróšćanskej wjacezaměrowej hali „Jednota“ zahoriła. Bosćan Nawka je so po předstajenju někotrych hosći za jich prěnim zaćišćom woprašał.
Kristin Belkotowa z Hózka: Oratorij bě jara hnujacy a je mje woprawdźe zahorił! Sym přewšo wjesoła, zo ma naša młodźina tajke móžnosće, so zhromadnje z profijemi wuspytać a sej snano to a tamne wot nich wothladać. Bě pytnyć, kelko dźěła za wšěm tči. Připóznaće a wulki dźak za wuběrny wukon!
Ambrož Handrik ze Serbskich Pazlic: Mi je so jara lubiło. Hudźbnje bě twórba cyle hinaša, hač sym ju wočakował. Słyšiš-li titul „Hrodźišćo“, dźě najprjedy raz na někajku starodawnu podawiznu mysliš. Ćim bóle překwapił je mje chětro načasny raz oratorija z nowymi, za Łužicu skerje njetypiskimi instrumentami. Fujara je přiwšěm mjenowany tradicionalny charakter podšmórnyła. Rejwarjo su sceny wizuelnje skulojćili, štož je čas spěšnišo zańć dało.
Zapósłane (27.09.19)
Bernadeta Göthowa z Wolfena piše:
Minjenu sobotu dožiwichmy w Budyšinje zajimawu prapremjeru „Wosrjedź nocy“ – balet jimaceho razu! Njeje to jenož balet na česć Marje Grólmusec, ale wjele wjac płonin wopřijacy. Balet to wo čłowjeskosći w nječłowjeskim času, wo nadźiji, wo zahubje, wo myslach w ćmě.
Wulkotny libreto Wilfrieda Buchholza pohnuwa k rozmyslowanju. Serbskemu ludowemu ansamblej je so jónkrótna produkcija wuběrnje radźiła. Wuzběhnyć nochcyła jenož putacych rejowarjow baleta w zajimawej choreografiji Mije Facchinelli, kóždy jednotliwc cyłka je k poradźenej twórbje přinošował.
Zapósłane (26.09.19)
Měrćin Korjenk ze Sernjan poćahuje so w swojim dopisu pod nadpismom „Hdy a hdźe hišće serbsce rěčeć a pisać?“ w Serbskich Nowinach wozjewjenymaj rozmyslowanju Tomaša Bjeńša „Wopačna zdwórliwosć“ a přinoškej „Serbskosć ma wostać“ z 20. septembra a podawa swoje mysle:
Serbski lud je přistojny, přećelny, fairny a wě, što so słuša. Je-li w bliskosći jedyn, kiž serbšćinu njewobknježi, dyrbimy tola, zo jeho njeranimy, němsce rěčeć. Wón chce wšak tež něšto zrozumić. Kóždy Serb dźě němsce móže. To słyšu husto wot jednotliwcow. Ale smy sej tež toho wědomi, što sebi samym a našim potomnikam z tym načinimy? Serbšćina so na tajke wašnje a myslenje pozhubja.
W kotrej wsy je serbšćina hišće wobchadna rěč? Ličba serbšćinu nałožowacych so dźeń a bóle pomjeńša. A što potom? Bydlimy, kaž so praji, w dwurěčnym teritoriju, hdźež stej serbska a němska rěč runohódnej.
Serbski sejm so měsačnje schadźuje
Frankfurt nad Mohanom (ML/SN). „Tohodla maja woni nětko parlament – Serbja we Łužicy, tón Serbski sejm. Reportaža wo ludźoch, kotřiž nochcedźa swoju domiznu wopušćić, ale ju tworić. Swójski parlament za mjeńšinu. Serbski sejm je nowy – wo nim so wadźa.“ Pod nadpismom „Woni sahaja za mocu“ pisa David Kreuz w měsačnym ewangelskim magacinje „chrismon“ wo skutkowanju a problemach Serbskeho sejma.
Njeswačidło – žiwa a moderna wjes
Drježdźany (ML/SN). „Njeswačidło přisłuša wot Europskeje unije spěchowanemu Leaderowemu regionej Hornjołužiska krajina hole a hatow, kotraž w Budyskim wokrjesu tři města a třinaće gmejnow wopřijima. Gmejna Njeswačidło słuša do hamtskeho serbskeho sydlenskeho ruma, je 46 kwadratnych kilometrow wulka a jeje wjesnjanosta rěka Gerd Schuster (CDU). Wjes Njeswačidło je dźěl gmejny samsneho mjena, leži dwanaće kilometrow sewjerozapadnje Budyšina na kromje biosferoweho rezerwata Hornjołužiska hola a haty UNESCO a ma 851 wobydlerjow. W lěće 1268 bu sydlišćo jako Nyzwaz prěni króć naspomnjene.“
Takle započina třistronski přinošk „Wjes so znowa wunamaka“ w Drježdźanskim časopisu „enso Magazin“ wo dwurěčnej wsy. Wjesnjanosta Gerd Schuster w nim wuzběhuje, zo „třinaće towarstwow kulturne žiwjenje Njeswačidła postaja. Za wulkosć našeje wsy je to kedźbyhódna ličba.“
Žiwjenjea nazhonjenja
Musical „Quo vadis-dokal dźeš?“ Worklečanskeje Serbskeje wyšeje šule „Michał Hórnik“ je na štyrjoch předstajenjach wulku syłu přihladowarjow přiwabił. Milenka Rječcyna je so někotrych za jich zaćišćemi prašała.
Franciska Hejdušcyna: To bě poskitk, kiž swědči wo hłubokim zwisku mjez wučerjemi a šulerjemi. Začuwać bě zhromadnosć a zo serbska wutroba wšitko zwjazuje. Sym sej něštožkuli za swoje žiwjenje sobu brała. Dopóznach, zo maš, wšojedne dokal će puće w žiwjenju wjedu, swoje korjenje tam, hdźež su swójbni a přećeljo.
Hannah Šmitec: Mi je so musical wulkotnje lubił. By rjenje było, móhli tajke něšto tež na Serbskim gymnaziju w Budyšinje činić. Wěm, zo je to wjele dźěła. Ale na kóncu widźiš, zo so wudani. Wosebje spodobałoj stej so mi wulki chór a hudźba, kotruž je band live hrała. Myslu sej, zo je wobsahowe žro hry młodym ludźom wjele sobu na puć dało.
Zapósłane (05.09.19)
Handrij Wirth z Njeswačidła wěnuje so 80. róčnicy spočatka Druheje Swětoweje wójny 1. septembra 1939 a ma składnostnje tohole dnja wšelake mysle k zańdźenemu lětstotkej:
Mojej staršej woženištaj so kónc meje 1939, a hižo tři měsacy pozdźišo zwołachu nana 26. awgusta do wójska w Kamjencu. Hakle 18. februara 1946 so wón po wójnje z jatby domoj wróći. Najprjedy dyrbješe do lěhwa za wójnskich jatych Elsterhorst, štož je nětko zaso Narć pola Wojerec. Wottam wožachu sčasami wšědnje na tysac wojakow z ćahom do Sowjetskeho zwjazka. Tehdyši krajny rada dr. Jan Cyž zasadźowaše so pola sowjetskeje komandantury za to, zo bychu nana z lěhwa pušćili, dokelž běchu serbscy fararjo trěbni. Tak móžeše so nan po měsacu k maćeri a mojimaj bratromaj Pawołej a Arnoštej wróćić. Bratr Jan bě hižo 26. decembra 1945 na difteriju zemrěł.
Z wuslědkami zdźěla spokojom
Na wólbach krajneho sejma minjenu njedźelu wobdźělichu so tež mnozy młodźi Serbja, zdźěla prěni raz. Kak běchu so na wólby přihotowali a kak posudźuja wuslědk, za tym je so Pětr Dźisławk někotrych z nich woprašał.
Michał Donat z Chrósćic, 19 lět: Do wólbow wuspytach sakski Wahl-O-Mat, zo bych zwěsćił, kotra strona so najlěpje k mojim politiskim předstawam hodźi. To běše mi wulka pomoc. Zo wostanje CDU w Sakskej najsylniša strona, mje jara wjeseli, byrnjež so tróšku dźiwał. Běch ze słabšim wotrěznjenjom křesćanskich demokratow ličił. Słaby wukon Lěwicy je mje tohorunja překwapił.
Greta Čórlichec z Kulowa, 18 lět: Dokelž smědźach prěni raz wolić, zaběrach so hižo cyłe lěto intensiwnje z krajnej politiku jednotliwych stron a zapósłancow. Tak cyle dokładnje wědźach, hdźe mam swój křižik sadźić. Zo je so w mojim wólbnym wokrjesu kandidat AfD cyle snadnje přesadźił, mje zrudźa. Přiwšěm so wjeselu, zo njeje so AfD poradźiło wjetšinu hłosow w Sakskej zdobyć.
Mnohotnosć zaruča wšelakorosć žiwjenja
Hišće njeje přepozdźe wotemrěću družin zwěrjatow a rostlin zadźěwać
Wulka mnohotnosć našeje zemje zastaruje nas z cyrobu, kotruž jěmy, z wodu, kotruž pijemy, a z powětrom, kotryž zadychamy. Dale stara so wona wo njeličomne wokomiki wosobinskeje inspiracije, kotruž ludźo dožiwjeja, hdyž přebywaja w lěsach abo na horach, hdyž zeznawaja so z rěkami a pobrjohami, ale tež jenož w ćichim wokomiku, hdyž słuchaja na spěw ptačka.
Wopřijeće biodiwersita steji za biologisku diwersitu a wopisuje połnosć a wšelakorosć žiwjenja na swěće. Definicija wopřijima wjace hač jeno zwěrjata a rostliny, kotrež zamóžemy widźeć. Wona saha wot móličkich genow a bakterijow přez rostliny a zwěrjata hač k wulkim ekosystemam, kaž stej to na přikład dešćowy lěs Amaconasa abo awstralski Great Barrier Reef. To poćežuje biodiwersitu po ličbach wopisać. Hišće ćešo je ju posudźować. Tučasnje znajemy něhdźe 1,5 milionow porjadnje wopisanych družin; wědomostnicy wšak trochuja, zo je jich něhdźe dźesać milionow družin. Skerje pak móhła so jich ličba bližić miliardźe.
