Předsyda w nimohrě
Domowina ma wot minjeneje póndźele problem z wosobu swojeho předsydy. A tohodla změja wažni partnerojo Zwjazka Łužiskich Serbow prawdźepodobnje problem z rěčnicu za naležnosće našeho ludu. Štó ma přichodnje jich prěni partner być, hdyž je so dotalny w přisrěbje myslenja wjetšiny CDU w Budyskim wokrjesnym sejmiku na škodu Serbow do politiskeje nimohry manewrował? A to, dokelž je w sejmiku namjetej AfD sobu k wuspěchej dopomhał. Móžeš wo dźělenej wosobje rěčeć, tu předsyda Domowina, tam čłon CDU z mandatom wokrjesneho radźićela w Budyskim wokrjesu.
Hdyž dźěłowych mocow dosć njeje
Na Borborinym swjedźenju energijoweho předewzaća Łužiska energija a milinarnje (LEAG) minjenu póndźelu w Čornej Pumpje je předsyda cyłkowneje zawodneje rady za wobłuk energiju Uwe Teubner hordy wo 800 nowych sobudźěłacych rěčał, kotřiž su lětsa w LEAG dźěłać započeli. To je šwarna ličba, wšako je předewzaće dwaj blokaj w Janšojskej milinarni z wěstotneje rezerwy zaso za produkciju miliny aktiwizowało. Do předewzaća su hłownje ludźo přišli, kotřiž mějachu do toho swoje dźěłowe městno zwonka Łužicy abo su sej swój wšědny chlěb w mjeńšich zawodach w regionje zasłužili.
1842, 2022 – kročimy dale
„Wěsće wšak, zo mam tójšto ćežow ze swojej ,Tydźenskej nowinu‘. Dyrbju kóždy tydźeń do Budyšina do ćišćernje nowe přinoški wotedać a nowinu přehladać. Zo je to přeco pjećhodźinske pućowanje, wam njetrjebam powědać. To tež njewadźi, hórje je, zo dosć přinoškow njedóstawam.“ Tónle citat je Jan Wjela w swojej 1968 wušłej knize „Wulke přećelstwo“ Handrijej Zejlerjej, prěnjemu redaktorej časopisa wot 1842, z kotrehož su naše „Serbske Nowiny“ wurostli, do huby kładł. Najebać fantaziju awtora, kotryž chcyše na zakładźe historiskich žórłow młodym čitarjam zhromadne skutkowanje přećelow Handrija Zejlerja a Korla Awgusta Kocora znazornić, na kotrejuž tuchwilu w jubilejnym lěće spominamy, tute słowa połoženje tehdyšeho serbskeho nowinarstwa derje wopisuja.
Kaž zwučene a tola trochu hinak
Njewěm, kak je so wam, lubi čitarjo, minjeny tydźeń šło, hdyž sće na to myslili, zo so nětko adwentny čas započnje. Ja mějach stajnje někak začuće, zo hnydom něchtó wokoło róžka přińdźe a zdźěli, zo tola zaso někajke koronowe wobmjezowanja płaća. Na kóncu pak nichtó přišoł njeje. Po wšěm zdaću mamy lětsa po dwěmaj lětomaj přestawki zaso adwentny čas, kaž běchmy jón do korony zwučeni, z adwentnymi nyšporami a koncertami, adwentnymi wikami, z paslenjom, zetkanjemi wuměnkarjow, z programami dźěći w starownjach a hladarnjach atd. Lisćina hodźała so hišće cyłu chwilu dale wjesć.
Hač pak budźe lětuši adwent woprawdźe tajki, kajkiž smy jón zwučeni? Minjeny pjatk su so w Budyšinje Wjacławske wiki zahajili. W zašłymaj lětomaj wšak běchu je wotprajili. Tuž njejsym sej dwójce kazać dał a so na nich trochu rozhladował. Při tym njebě ćežko spóznać, zo dyrbimy za praženu kołbasku, horce wino a popječene mandle lětsa hłubšo do móšnje přimnyć, hač běchmy to zwučeni, jako so wiki hišće w dokoronowym času wotměchu.
Zmysłso pozhubja
Rady dopominam so w tutych dnjach na wšelke europske a swětowe mišterstwa, pola kotrychž knježeštej dočasne wjeselo a euforija. Hdźež zamó nimale kóždy specielnje za turněry komponowane rytmiske hymny sobu zynčeć, hdźež sej dźěći hižo měsacy do toho Paninijowe nalěpki wuměnjachu. Prosće wosebite to začuće.
Nětko kula so kožany bul w golfowym staće Katar. Tam pak skutkuje hač dotal skerje wšitko kaž wulka inscenacija, město zo bychmy tu wo woprawdźitym koparskim wjeršku rěčeli. Ludźo, kotřiž maja so za wěsty pjenjez za fanow jednotliwych krajow wudać – što ma to z magiju tutoho přewšo woblubowaneho sporta zhromadneho? Z mojeho wida nic wjele. Zdobom pokaza tutón přikład jasnje, zo njehodźi so wšitko z pjenjezami narunać, sprawne emocije prosće kupić.
Po spomóžnym puću
Wčera před štyrjomi lětami dožiwich w Slepom historiski wokomik: konstituowanje prěnjeho tajnje a swobodnje woleneho zastupnistwa serbskeho ludu, kotremuž Serbski sejm rěkamy. Woleni Serbja ze wšěch regionow Łužicy a zwonka njeje so do noweho zastojnstwa zapokazachu a swoje prěnje rozsudy stworichu, mjez druhim k serbskosći, demokratiji a prawnostatnosći, sylnje formulowanym wot dr. Tomaša Wornarja, energijoweho fachowca ze sakskeje krajneje stolicy.
Mjeztym sejm, kiž so pomału na dalšu wólbnu dobu hotuje, zaměrnje dźěła. Přewažnje wěnuje so wón prawniskim zakładam za kulturnu a kubłansku awtonomiju kóždeho, kiž so jako Serbowka abo Serb wuznawa.
Tole mjez druhim rěka: Sejm zasadźuje so za wjace prawow při rjadowanju a spěchowanju našich dwurěčnych sydlišćow a rumow, zarjadnišćow a medijow; za płódnu mjezsobnosć we wobłuku europskich dojednanjow mjez rěčnymi a kulturnymi mjeńšinami a wjetšinami; za přećelski poměr z našimi němskimi a słowjanskimi susodami, za čož steji projekt Slavonic Europe.
Poskitki znać a wužiwać
Što zhonja šulerjo na „němskich“ zakładnych šulach w Budyšinje wo swojich přirodnych susodach, našim ludźe? Prašenje to, kotrež nowe njeje. Najebać to je so z nim dźěłowy kruh za serbske naležnosće Budyskeje měšćanskeje rady hnydom na dwěmaj posedźenjomaj zaběrał. Wuběrkownicy su mjez druhim rozjimali, zo tójšto na wučerkach resp. wučerjach zaleži, hač a kak woni serbsku tematiku do swojeje wučby zapřijimaja.
Rěč bě runje tak wo wuwučowanskim materialu za 3. a 4. lětnik, kotryž su w Rěčnym centrumje WITAJ w nadawku sakskeho kultusoweho ministerstwa zdźěłali. Wusłyšeć bě předwčerawšim na posedźenju dźěłoweho kruha kritika, zo wony material wot lěta 2020 nadawkarjej-ministerstwu předleži. Žana zelena swěca wottam pak njesignalizuje, zo su specifiske wobsahi wo Serbach wšitkim zakładnym šulam w Sakskej k dispoziciji.
Njeje tež rozhłós rewěr?
Wšitko přez jedne kopyto bić, měrić z dwojej měru, zredukować wobsah na ryzy čorno-běłu dichotomiju a prjedy abo pozdźišo „dźakowano“ tak mjenowanemu whataboutismej poprawnu temu z wočow spušćić – wšo to charakterizuje towaršnostnu debatu. Nastork komisariskeho předsydy Dźěłoweho zjednoćenstwa zjawnoprawniskich rozhłosowych stacijow Zwjazkoweje republiki Němska (ARD) Toma Buhrowa, „za kulojtym blidom“ wo přichodźe radija a telewizije na zakładźe popłatka wobydlerjow rozmyslować, njeje w tym zwisku wuwzaće. Wuchadźišćo aktualneje diskusije běštej wumjetowani nepotizma a „mentality samoposłužowanja“ w šefowymaj etažomaj NDR a RBB, zjawnoprawny rozhłós pak bě a je prawidłownje z hrěšnym boranom najwšelakorišich rozestajenjow, za stajnym blidom w korčmje runje tak kaž w parlamentach. Raz rěka, zo je „statej přebliski“, raz je rozprawnistwo pak „njewuwažene“ pak „překritiske“, raz zdobom „přezwjeršny“ a „přenaročny“.
Lutować ničo noweho njeje
Z wójnu w Ukrainje a energijowej krizu je so tema lutowanje takrjec do našeho kolektiwneho wědomja zadomiła. Wšitcy dyrbimy nětko lutować, zo bychmy přez zymu přišli, hospodarstwo runje tak kaž komuny a kóždy jednotliwc. Zo so wo lutowanju energije telko w zjawnosći rěči, je bjezdwěla nowe. W přerěznej priwatnej domjacnosći z prajimy raz normalnymi dochodami je to skerje stary lac. Tu njetrjebaja ludźom powědać, kak dołho smědźa dušować, kak ćopła smě woda być a hač smědźa sej to scyła dowolić abo snano tola radšo lapku wužiwać, kaž to jedyn z našich politikarjow namjetowaše. Sym přeswědčeny, zo kóždy priwatnik doma hižo dawno za tym hlada, zo milinu a ćopłotu nihdźe njebroji, zo žanu swěcu bjez přičiny swěćić njeda a zo žanu stwu njetepi, kotraž runje trěbna njeje.
Regionalny proporc ćežki
Na pobrachowace wjerški w serbskim žiwjenju njejsmy so minjene tydźenje scyła hóršić trjebali. Na přikład swědča zarjadowanja ke kóncej jubilejneho lěta Zejlerja a Kocora wo aktiwnym rozestajenju z narodnym namrěwstwom. Škoda, zo su ličby tam wobdźělenych přewidne wostali. Ma to snadź něšto z tym činić, zo běchu to husto oficialne, towarstwowe zarjadowanja?
Wšojedne hač wosobinski abo towarstwowy angažement, často so to jedne bjez toho tamneho jenož ćežko zeskutkownić da. Tójšto wosobinskeho angažementa zwisuje z čestnohamtskim skutkowanjom čłonkow a čłonow rady Załožby za serbski lud. Rozměr tohole zasadźenja za zajimy našeho ludu móže zwonkastejacy lědma posudźować. To žana kritika njeje, wšako woprawdźite naroki hakle ći nazhonjeja, kotřiž so w tymle zastojnstwje pospytaja. Na tajke wužadanje so zwažić je lětsa znowa móžno.
