Je na času něšto nowe wuspytać!
Čehodla by młody čłowjek dźensa hišće jako žurnalist dźěłać chcył? Wotmołwu na prašenje sym połdra lěta pytał. A namakach wjace hač jenož jednu. Žurnalist, to je w dalokich dźělach našeje towaršnosće tajke něšto kaž wudmo; nowinarstwo častohdy jenož wot knježerstwa předpisany blabla. „Nowinarstwo łžow“ je najpopularniše wopřijeće, za wšěch tych, kiž so za to zajimuja, što so w našej towaršnosći stawa, kotřiž so kritisce z tym rozestajeja. Žurnalizm, to njeje jenož rozprawa wo něčim, ale zdobom tež rozestajenje z něčim. Hdyž w našim wječorniku wšědnje „přilopk“ čitaće, potom je to runje to – rozestajenje. Měnjenje, kotrež awtor tam formuluje, te je jeho, nichtó njeje jemu ničo předpisał. Tohodla čitaće wo samsnej tematice tež wšelakore měnjenja. Je na wami sej wubrać, kotra z argumentacijow so do wašeho žiwjenskeho wobraza lěpje hodźi, abo hač swój wobraz wo žiwjenju snano tola raz kritisce reflektujeće.
W přichodźe lěpje planować
Štóž dyrbi tele dny do Budyšina na dźěło abo ma někajke terminy w sprjewinym měsće, dyrbi chětro dobre čuwy měć. Hnydom dwaj wažnej wobchadnej zwiskaj stej twarskich dźěłow dla zawrjenej. Předewšěm rano a popołdnju so wobchad w měsće haći. Wjele šoferow spyta na pódlanskich dróhach wobchadej wuńć, čehoždla dyrbiš wšudźe kedźbliwy być.
Na Mužakowskej dróze su dźěłaćerjo tónle tydźeń druhi twarski wotrězk zahajili. Wobjězdka je po Budyskej Strowotnej studni přihotowana. Před tydźenjom dyrbjachu šoferojo zdźěla hišće po Flincowej jěć, štož běše za šulerjow Serbskeho zetkawanskeho centruma strašne. Derje zo tam nětko zapokazowarjej rano šulerjam přez puć pomhataj.
Realna politika „módreje“ doby
Prěni konkretny zaćišć, kak zahubnje so dominanca prawicarsko-populistiskeje strony AfD w parlamentariskej demokratiji – w dobje AfD – tež na nas Serbow wuskutkuje, smy srjedu na komunalnej runinje w Zhorjelskim wokrjesnym sejmiku dožiwili. Po zwučenym mustrje – financnych přičin dla – chcyše frakcija AfD wjacore městna społnomócnjenych, mjez nimi tež městno społnomócnjeneje za serbske naležnosće, na čestnohamtske přetworić. To potajkim je realna politika politikarjow AfD w zmysle „pisaneje mnohotnosće, kotruž hižo mamy“, a za kotruž je před něšto tydźenjemi hišće wabiła. Foto na wólbnym plakaće pokazowaše Błótowčanku mjez žonomaj w drasće z Baworskeje a z Čorneho lěsa. Samo so wě: Běše to prosty wólbny populizm a – hladajo na implicitne „anti-migraciske“ poselstwo – samo šamałe instrumentalizowanje serbskeje kultury.
Trěbny a rozsudny křižik
Sće sej lětsa hižo wólbne programy stronow přečitali? Zwažu sej na tym dwělować. Ja tež nic, tak fairny chcu być. Ale swěru sym Wahl-O-Mat wužiwał. Jako wuslědk tam dóstach: Die Partei. To bě mi někak skurilne, wšako njejsu wólby do krajneho sejma runjewon komediantiske jewišćo. Wólby, kotrež za dwaj dnjej na nas čakaja, zdadźa so rozsudne być. Haj, twjerdźu, zo rozsudźimy njedźelu we wólbnej kabinje wšitcy zhromadnje, w kajkej Sakskej chcemy žiwi być. A rozsudźić dyrbi so kóžda a kóždy sam za sebje. Snano njebudźe to lochki rozsud, ale w tak strašnych časach za našu demokratiju je prěnja winowatosć byrgarja: wolić. Naša swobodna demokratija je z wólbow žiwa. Přiznawam, zo je druhdy kusk wobćežne stanyć, do wólbneho lokala hić a tam swój křižik sadźić.
Za jutře rěčimy, nic za wčera
„Domiznu“ mjeztym wšitcy chcedźa – prawicarjo, lěwicarjo, nimale wšě politiske strony tutomu zapřijeću plakatiwnje hołduja. Domizna su korjenje, a wone tča w starej tradiciji – ludźo maja jasny wobraz wo zańdźenosći: Knježeše rjana zhromadnosć mjez ludźimi a swět běše někak w porjadku. Haj wšak, nimale w kóždej generaciji je wyšnosć na bitwišćach swojich wójnow synow ludźi woprowała. Holcy dyrbjachu so wudać nic lubosće, ale rozmnoženja zamóženstwa dla, hólcy su so w korčmach młóćili, a hdyž je knježk słužownicu wumocowała, běše tež to wuraz kruteho porjada. A runohódnosć kóždeho čłowjeka, z kotrejž cyrkej dźensa přećiwo ekstremistiskim stronam argumentuje, tehdom pod intaktnym knjejstwom duchownych scyła njeeksistowaše: Muž je wězo nad žonu stał, bohatstwo někotrych na kóšty chudoby mnohich běše „Boža wola“.
Štož Wahl-O-Mat njeposrědkuje
Programatika kotreje strony so wosobinskim pozicijam najbóle zbliža? To so wolerki a wolerjo do wólbow Sakskeho krajneho sejma 1. septembra prašeja, kotřiž wuraznu preferencu za jednu stronu nimaja. Ale zdobom tajcy, kotřiž hišće chabłaju. Pomoc při tym skići Wahl-O-Mat krajneje centrale za politiske kubłanje w interneće. Wotmołwiš-li na 38 podatych towaršnostnje relewantnych prašenjow, změješ pozicije stron k tomu a poručenje, za mjenom kotreje móhł swój křižik na wólbnym dnju stajić.
Prašenja Wahl-O-Mata poćahuja so na přikład na kónc wudobywanja brunicy runje tak kaž na wutwar awtodróhi A 4 mjez Drježdźanami a Zhorjelcom, dodawanje brónjow do Ukrainy, načolne znamki na šulskim wuswědčenju, wjace chorownjow w zjawnej ruce abo hač dyrbja so policistki a policisća Sakskeje we wobłuku zawjazowacych dalekubłanjow přećiwo rasizmej sensibilizować. Jedyn za Saksku, ale tež za Braniborsku, specifiski wobłuk zamołwići krajneje centrale za politiske kubłanje wobkedźbowali njejsu: Prašenje nastupajo podpěru Serbow.
Serbske kupki zachować
Serbja w Radworju zhladuja z wulkej starosću na połoženje w zakładnej šuli. Wospjet bě minjene lěta přemało serbskich dźěći, kotrež móhli swójsku rjadownju wutworić. Radwor je w Hornjej Łužicy kupa maćernorěčnych Serbow. Tak to tež jako Bronjanka přisłušaca Radworskej gmejnje začuwam. Stajnje zaso dyrbimy wo serbske rjadownje wojować. Minjene lěta bě tole wuspěšne. Fatalne pak je, zo dyrbi scyła k tomu dóńć.
Z mosta skočić njetrjebamy
Sće wot tuchwilneho wólbneho boja runje tak přemóženi kaž ja? Štož w přihotach wólbow Sakskeho krajneho sejma 1. septembra wobkedźbuju, dopomina mje skerje na kónčne sceny filma „Titanic“. Tam hraješe kapała swoje štučki, byrnjež so łódź hižo strašnje nachilała. Na kóncu rjekny nawoda hudźbnikam: Bě mi wulka česć, z wami hudźić směć. Potom bu ćma.
Tajku ćmu wuprudźa wólbny widejo Zelenych, kotryž je tež internetnje přistupny. Tam připowědźa młoda žona na struchłe wašnje kónc – demokratiskeho – swěta, hdyž ludźo 1. septembra Zelenych njewola. Potom móhło so wšitko w hrózbje skónčić. W pozadku jewja so hrožo Putin, zničena přiroda, palace so lěsy a hewrjekacy prawicarjo.
Tajki stres sej sakska SPD njenačini. Wona přilubja na swojich plakatach „sylne hospodarstwo“ a žada sej 15 eurow minimalneje mzdy. Wočiwidnje maja so socialdemokraća po wašnju zwjazkoweho kanclera Olafa Scholza, kiž tež po najhóršich wólbnych poražkach tak čini, jako njeby so ničo stało.
Wólby w Sakskej: Škit a stabilita?
Njebychu-li Serbja w zańdźenosći kraloswěrni byli, njeby so serbski lud na načasnej demokratiji wobdźěleć móhł – Serbstwo by runja wšěm druhim zapadosłowjanskim kmjenam dawno zahinyło, kotrež su so z wyšnosću bóle bojownisce nasadźowali. A přěhrali. Najebać to njetrjechi, zo namóc ženje ničo wuskutkowała njeje – USA su dołho najsylniša móc na swěće byli, dźakowano najsylnišemu wójsku. A hladajo na bližace so wólby prezidenta USA so bojimy, zo škit a kryw tuteje wulkomocy zhubimy. Tež w serbskimaj zwjazkowymaj krajomaj so na wólby hotujemy a so prašamy: Štó je dźensa škitnik našeho ludu?
Wikować wo šulu kaž na bazarje?
Je 35 lět po měrliwej rewoluciji. Runje tak dołho wojujemy wo zachowanje serbšćiny – wo serbske šule. Nětko zwěsćamy, kelko smy na kóncu woprawdźe docpěli. Lěta dołhe čakanje a wěčna dowěra tym, kotřiž rozsudy tworja, wěcce njetyjetej. Při tym njemyslu jeničce na rozsudźacych w Drježdźanach abo w Budyšinje, myslu tež na tych w serbskich gmejnach, kotřiž stajnje wo kubłanju swojich dźěći, wnučkow a prawnučkow rozmysluja. Wšako – a tu wužiwam cyle wědomje flosklu – młodźi su přichod, nic my. Što mje k tomu pohnuwa, takle myslić? Cyle jednorje: Lěto wob lěto, na wšelakore wašnje a ze wšelakim pjerom w našim dźeniku wo tym pisamy, zo dyrbimy nowe ideje serbske šulstwo nastupajo přesadźić, zo njesměmy we wojowanju za swoje ideale popušćić a zo dyrbimy tež žadanja stajeć, z kotrymiž rozsudźacy snano njeliča. Wšako dawno wěmy, zo žadacy zrědka woprawdźe to dóstanje, štož trjeba. Dojednanje je rezultat wikowanja – mjeztym druhdy kaž na bazarje.
