Serbski referat wožiwić
Chwalobnje je bywši sakski ministerski prezident Stanisław Tilich w dźensnišim ekskluziwnym interviewje z našim wječornikom angažowane dźěło w referaće za serbske naležnosće braniborskeho ministerstwa za wědomosć, slědźenje a kulturu wuzběhnył. Zdobom pak přispomnja, zo njeje rozumił, čehodla bu referat za naležnosće Serbow w Sakskej po přezažnej smjerći jeho prěnjeho nawody Simona Brězana pomjeńšeny.
Štóž na organigram sakskeho statneho ministerstwa za wědomosć a kulturu hlada, pytnje, zo tam scyła wjace žana rěč wo tajkim referaće njeje. Sakska spokoja so wot lěta 2009 hižo ze „społnomócnjenym za naležnosće Serbow“. Porno tomu maja w Braniborskej knježerstwowu społnomócnjenu – statnu sekretarku w mjenowanym ministerstwje – z referentom za naležnosće našeho ludu.
Serbsko-čěske přećelstwo tež wužadanje
Zjawne słyšenje w Senaće Čěskeje republiki wo serbskich naležnosćach minjenu wutoru je kóždemu wutrobu hrěło, kotremuž je serbsko-čěske přećelstwo wažne a drohotne. Móžemy woprawdźe hordźi być, zo mamy tam partnerow, haj swěrnych přećelow, kiž so za serbski lud horja a so za nas zasadźeja. Z čěskim senatorom Jaromírom Jermářom mamy takrjec direktny přistup do senata a z Towarstwom přećelow Serbow w Praze tajke něšto kaž serbske wulkopósłanstwo w Čěskej republice, kaž je to Domowinski referent za wukrajne styki Clemens Škoda w swojej narěči w Praze formulował. Tež čěske knježerstwo je nam přichilene a zastopnjuje nas jako „we wukraju bydlacych krajanow“, wo kotrychž ma so starać, na přikład na te wašnje, zo nam čěskich wučerjow sćele.
Štó što chce, jeli (nje)wě, štó je?
Premjera inscenacije „Paradiz w dobrej stwě“ Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwała je znowa wujewiła, zo je słód přihladowarjow łoskoćiwa wěcka. Tu pak nima wo prašenje hić, w kotrej měrje bě předstajenje kulojta naležnosć abo hač su dźiwadźelnicy přeswědčili. W prěnim rjedźe mjenujcy aktualna produkcija pokazuje, zo steji NSLDź dale před samsnej ćežu kaž na přikład rozhłós a naš wječornik: Što poskićiš, wobsteji-li publikum teoretisce ze Serba kóždeježkuli staroby a kóždehožkuli zajima? Wotmołwa zda so jednora: Program dyrbi wotměnjawy, mnohostronski a wuwaženy być. Zo hodźał so tajki zwoprawdźić, je pak sobudźěło přihladowarjow/připosłucharjow/čitarjow trěbne.
A što je nam Ćišinski hódny?
To poslednje, štož móhli w padźe Muzeja Ćišinskeho w Pančicach-Kukowje činić, su mjezsobne wumjetowanja. Fakt je, zo njeje tuchwilna městnosć w Šuli Ćišinskeho jako muzej za česćowanje našeho sławneho basnika, duchowneho, redaktora a dramatikarja scyła akceptabelna. Što drje by njeboh Jurij Bětnar rjekł, by-li widźał, što so z jeho žiwjenskim skutkom stawa? Jako šuler sym dožiwił, z kajkej zahoritosću a narodnym wědomjom je so wučer matematiki, nawoda chóra Lipa a jedyn z nawodow Pančičanskeje Domowinskeje skupiny za to zasadźał, zo by Jakub Bart-Ćišinski w zjawnosći prawe a swojemu tworjenju wotpowědne hódne městno měł.
Kritiske hłosy njeignorować
Dobyćerjam wubědźowanja „Rěči přichilena komuna – Serbska rěč je žiwa“ wulke připóznaće. Z Wojerecami, Kulowom, Hodźijom, Łazom a Ralbicami-Róžantom buchu komuny počesćene, kotrež su so na dotal třoch wurisanjach stajnje wobdźělili. Runje tak prawidłownje běchu Kamjenc, Slepo, Wulka Dubrawa a Worklecy pódla. Tež to zasłuži sej respekt. Wšako maja tule formu dwurěčnosć w swójskej komunje přepruwować za prawidłowny a samozrozumliwy srědk.
Zo z nowym wjesnjanostu nowy dych zaćehnje, to su tónkróć Chrósćicy a Rakecy dopokazali. Z prěnim wobdźělenjom stej so wobě komunje hnydom do dobyćerskeho kruha dóstałoj. Wuběrnje! Trójku nowačkow su Bóšicy wudospołnili. Tak je so na třoch dotal wotmětych wurisanjach 22 komunow znajmjeńša jonu wobdźěliło. To je dobra połojca wonych 42 po Serbskim zakonju pomjenowanych w serbskim sydlenskim rumje Budyskeho a Zhorjelskeho wokrjesa.
Stawizny móža tež bolostne być
Z nowym zakonjom wo holocausće je sej Pólska po mojim měnjenju klasiske samowrota třěliła. Oficialnje chcył so kraj tomu wobarać, zo so w zwisku z nacistiskimi zaničowanskimi lěhwami we wot němskich okupantow wobsadźenej Pólskej za čas Druheje swětoweje wójny přeco zaso mylnje wo „pólskich lěhwach“ rěči. To je na jednym boku zrozumliwe. Na tamnym boku so prašeš: Čehodla trjebaš za to zakoń a razne chłostanja? Nětko je takrjec jako pódlanski efekt znowa debata wo tym wudyriła, w kotrej měrje běchu Polacy swój čas na přesćěhanju a morjenju Židow wobdźěleni. Při tym drje so stare rany zaso puknu, wšako dźe tež wo historiske fakty, kaž wo morjenje 300 Židow 1941 we wuchodopólskim Jedwabne. Jich njeběchu němscy wojacy masakrěrowali, ale křesćanscy pólscy susodźa. To pak su fakty, kotrež tam dźensa tak rady njesłyša.
Kóždej šuli swoje mjeno
Štóž je hdy w Slepjanskej kónčinje přebywał, tón wě, zo su tamniše wsy wot hole wobdate. Region to, kotryž ma swoje typiske wašnje žiwjenja. W serbskimaj stolicomaj Budyšinje a Choćebuzu ludźo často njewědźa, z čim so wobydlerjo na wsach Slepjanskeje wosady zaběraja. Tele dny pak pyta sej namjet puć do wulkeho łužiskeho swěta, kotryž móhł, ně, twjerdźu, zo dyrbi samo myslenje tež druhdźe wobwliwować.
Wot 1960tych lět ma Slepjanska šula mjeno „Dr. Marja Grólmusec“. Generacije šulerjow su so ze žiwjenjom a skutkowanjom antifašistki zaběrali, byrnjež rodźena Radworčanka njeposrědni zwisk k tamnišim kónčinam njeměła. Přiwšěm je derje, zo zwonka Slepoho stejaca wosobina historiski horicont šěri. Nětko pak kursěruje ideja, nastawacemu nowemu Němsko-Serbskemu šulskemu centrumej Slepo spožčić mjeno Kito Lorenc. Hač tomu tak budźe, njeje jasne. Wšako su tam tež druzy, kotřiž chcedźa dotalne mjeno zachować. Zajimawe je, zo wotwažuja w Slepom wo dwěmaj mjenomaj.
Žane swójske bytostne mysle?
Kajke to začuće, hdyž dobrowólnje jenož přihladuješ? Nimo Budyskeho su wšitke wokrjesy južneje Braniborskeje a wuchodneje Sakskeje kaž tež bjezwokrjesne město Choćebuz towaršnosći Hospodarski region Łužica přistupili, zo bychu regionalne žadanja za strukturnu změnu zwěsćili a je z podpěru knježerstwow w Drježdźanach a Podstupimje jednohłósnje w Berlinje zwuraznili.
Hornjołužiscy wobdźělnicy na srjedownym nowolětnym přijeću města Choćebuza běchu snano tróšku překwapjeni, z kotrym zapalom je tamniši wyši měšćanosta Holger Kelch (CDU) wo wulkich wužadanjach předstejaceje strukturneje změny w kónčinje rěčał a zdobom narok swojeho města na nawodnu rólu w tymle procesu přizjewił. Wězo začuwaja w Delnjej Łužicy a w Zhorjelskim wokrjesu njesměrnje wulki ćišć nastupajo zarunanje dźěłowych městnow w hórnistwje a energijownistwje. A byrnjež Budyski wokrjes direktnje z toho snano mjenje potrjecheny był, płaća nimale wšitke zaměry hospodarskeho regiona njewobmjezowanje tež za njón.
Čornoběły film barbu nabył
Za mnohich njebě přechod do lěta 2018 ničo wosebite, za někotrych wšak nowe začuće – tež za mnje, a to w Budyšinje. Čujach so tu kaž w druhej časowej dobje. Hižo do połnocy, wosebje pak po wotbiću dwanateje hodźiny hač do noweho dnja w dwěmaj wotběža před mojimaj wočomaj čornoběły film. W nim wuhladach brónje. Jedna po druhej třěleše swój smjertny wusyw na přećiwnika, při čimž wusyłaše dupe zwuki. A w mojim filmje dźěše dale: Z lětadłow padachu hwizdajo bomby na město, hdźež wšitko rozbichu.
Kak na tajke mysle přińdu? Cyle jednorje: Takle klinčeše w nocy, jako z Budyskich bydlenskich štwórćow rakety k njebju lětachu. A prajach sej, takle móhło klinčeć we wójnje. Za scyła njerozumne mam nowe produkty, kotrež při wutřělenju zwuki wot so dawaja, klinčace kaž melodija spěwa. Poslednju třělwu słyšach Nowe lěto krótko do połnocy. Wobydlerjo města běchu woprawdźe prawo wužiwali, hač do 1. januara w 24.00 hodź. praskać směć.
Hodowna hra jónu hinak
Tróšku hinak hač hewak předstaja dźěći lětsa patoržicu w Hodźijskej cyrkwi hodownu stawiznu. Kaž přeco přińdźetaj Marja a Józef do hródźe, w kotrejž so Bože dźěćo narodźi. Tež kralojo sćěhuja po zwučenym wašnju hwězdu a přinjesu dary k žłobikej – złoto, woruch a myru. Po tym pak zo so ći třo zaso na dompuć podadźa, přińdźe skupina do hródźe na kromje wsy, wo kotrejž biblija we woprawdźitosći ničo njepowěda. Cwólba rubježnikow, kotraž wokoło Betlehema hrozne njepočinki ćěri, je wo bohatych darach z daliny přichwatanych wopytowarjow zhoniła. A te chcedźa měć. Na najlěpše rubježne wašnje so woni do chuduškeje hródźe zadobudu, zo bychu sej złoto žadali. Marja a Józef pak spěwataj dale kolebawku. Tajke něšto bjezčućiwi kadlojo hišće ženje dožiwili njejsu. Jedyn po druhim hlada do žłobika a wuhlada w nim dźěćo. Jedyn po druhim pytnje, kak so jemu wutroba mjechknje. Jedyn po druhim kolebawku Marje mjelčo sobu spěwa. Na kóncu so samo wjednik cwólby Horificus při tym lepi, kak wón swój spěrawy rubježny tekst hižo dawno na melodiju kolebawki spěwa.
