Znate mjena na wólbnym lisćiku
Dohromady 40 zjednoćenstwow je zwjazkowy wólbny wuběrk spočatk měsaca za wobdźělenje na wólbach zwjazkoweho sejma 24. septembra připóznał. Zo su mjez nimi tež tajke z eksotiskimi mjenami, kaž na přikład „Magdeburgska zahrodkowa strona“, „Urbana. Hiphop-strona“, „Strona rozuma“, „Runa strona“ abo „Hórska strona, nadstrona“, we Łužicy skerje njezhonimy. Tele mjena na wólbnym lisćiku wuhladać njeje tule wočakować. Porno tomu nastupi „V-strona3 – strona za změnu, wegetarow a weganow“ tež w Sakskej z krajnej lisćinu.
Šansa, zo so kandidatej z tychle rjadow skok do parlamenta radźi, runa so wulkemu dźiwej. Sprěnja wone cyłki prosće znate dosć njejsu. Zdruha lědma zakonsce předpisanych pjeć procentow zapodatych płaćiwych hłosow docpěja, zo bychu scyła do parlamenta zaćahnyć směli. Wjelelětne nazhonjenja wuwědomjeja, zo direktne mandaty wosom tak mjenowanych etablěrowanych stron CDU, FDP, Lěwicy, SPD, Zwjazk 90/Zeleni, AfD a Swobodnych wolerjo mjez sobu wučinja.
Čestnohamtsce a druhim kwoli
Jako pobych njedawno wjetšeje reportaže dla při Brězowskim jězoru, je mi tam za stanowanišćo a wočerstwjenišćo zamołwity prajił, zo žanoho wuchowanskeho płuwarja nimaja. To wšak ničo nowe njeje, problem je dawno znaty. Tež při druhich jězorach a w kupjelach maja ćeže, wuchowanskich płuwarjow zasadźić. W Brězowce pak su naležnosć tak rozrisali, zo pomhaja jim wukubłani płuwarjo Běłowodźanskeje wuchowanskeje straže. A činja to wšo bjez wulkeho honorara, mjenje bóle čestnohamtsce – takrjec druhim kwoli. Za to su dosć naročne pruwowanja złožili. A při rjanym ćopłym wjedrje hladaja woni za prawym, hdyž so kupacy we wodźe wočerstwjeja. Na tamnej stronje su tež medicinsce wukubłani wuchowarjo na městnje, hdyž je někoho słónčko zežahało abo něchtó do črjopa stupił.
Namóc njesmě legitimna być
Po dnjach a nocach ryzy anarchije zašły tydźeń w Hamburgu so prašam, hač dyrbimy sej tajke něšto lubić dać. Kóždy, kotrehož minjene dny zetkach, bě šokowany a němy. Za měrliwy protest ma kóždy zrozumjenje, nic pak za namóc.
Hač ma wjeršk G 20 dźensa hišće zmysł, abo hač dyrbi so wón we wulkoměsće wotměć, stej cyle hinašej prašeni. Mi dźe wo surowe wokomiki wosrjedź demokratiskeho žiwjenja we wulkoměsće. Kóždy Hamburgčan wě, zo je swět w hrodźišćowej štwórći (Schanzenviertel) jako multikulti-dźělu hinaši. W tamnišej Čerwjenej florje su předewšěm awtonomni lěwicarjo žiwi. Wot 1989 knježi tam namóc, kóžde lěto znowa, nic hakle wotnětka. Jako Wotrowčan wšak wěm, za čo móžeš hrodźišćo wužiwać – ale tež znjewužiwać.
Njech je kóždy žiwy, kaž chce, a mysli, štož chce. Přiwšěm so prašam, kak žałostnje su lěwicarjo za čas socializma na přikład w NDR hinak myslacych přesćěhowali a chłostali. Nětko aktiwny awtonomny prud swobodu znjewužiwa za helske skutki a nječłowjeske zadźerženje – podobnje prawicarjam a druhim hooliganam z Němskeje a Europy. Njewidźu rozdźěla.
Mozaikowe kamuški
„Telko serbskeho kaž wčera njebě w Sakskim krajnym sejmje hišće nihdy słyšeć“, pisaše kolega wo debaće krajneho sejma pod hesłom „Serbsku rěč a kulturu dale konsekwentnje spěchować“ we wudaću SN z 22. junija. Wězo, kaž ma to po demokratiskim wašnju tež być, je sej sakske knježerstwo tež tójšto kritiki ze stron opozicije naposkać dyrbjało. Kritiske zhladowanje a kontrola knježacych stej runje tak nadawk opozicije kaž medijow w róli jako štwórta móc w towaršnosći. K tomu tež słuša, w rozmołwje ze statnej ministerku (SN z 5. julija) prašenja stajeć, kotrež njewusměrjeja so jenož na hižo docpěte, ale skedźbnjeja tež na problemy a hišće njezmištrowane nadawki. A mało to njeje, kaž na přikład přiměrjeny telewizijny poskitk w hornjoserbskej rěči, runoprawosć na dwurěčnych taflach nastupajo wulkosć pisma, rozšěrjenje wědy wo Serbach na sakskich šulach, z čimž zwyši so zdobom akceptanca za serbšćinu w zjawnosći, serbskorěčne kmanosće přistajenych jako samozrozumliwa kompetenca w zarjadach atd.
Hoberski to nadawk
Njewěm, hač bě sej Bjarnat Cyž – wiceprezident Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) – toho wědomy, kotre konsekwency jeho přilubjenje na njedawnej konferency FUEN w rumunskim Cluju změje: Serbja chcedźa 50 000 podpismow zběrać, zo by europska mjeńšinowa organizacija hač do klětušeho cyłkownje milion za swoju iniciatiwu Minority SafePack znosyć móhła. Potom dyrbjała Europska unija naležnosće swojich narodnych mjeńšin wobjednawać a znajmjeńša někotre wot wobydlerskeje iniciatiwy namjetowane naprawy za jich škit zwoprawdźić.
Z dobrej wolu tójšto móžno
Hižo často słyšach, zo měli we Łužicy k tomu dóńć, serbšćinu samozrozumliwje wužiwać. Mnozy žadanje tež w zjawnosći zastupuja, ličba konkretnych skutkow pak wosta stajnje skerje přewidna.
Praksa a teorija – dwaj poraj čriji
Pytnu, wólbny bój je zahajeny. Wobstajnje dóstawam nětko do swojeho listoweho kašćika lětaki, haj samo nowinam podobne publikacije. Jednotliwe politiske strony, ale tež je podpěrowace skupiny počinaja ludźi z informacijemi zasypać. Při tym mam nalěpk na kašćiku přičinjeny, na kotrymž steji: „Prošu žane wabjenske prospekty“. Přiwšěm, tajki mój zaćišć je, ći, kotřiž chcedźa swoje duchowne ideale „předać“, mje z papjeru zamjetaja. Sym so wzdała so wobarać. Je pak wabjenje na tele wašnje dźensa scyła hišće prawy puć, na so skedźbnjeć? Njewužiwa wjetšina cyle druhe medialne móžnosće so informować, wosebje młodźina? Nimam ničo přećiwo čitanju, cyle nawopak. Bjez čitanja njebych so derje čuła. Wužiwam nimo digitalnych medijow dale rady tradicionalnu nowinu abo knihu, kotruž móžu do ruki wzać.
Kopanišća „njezazyglować“
Awtodróha mjez Drježdźanami a Zhorjelcom je husto zatykana. A to njezwěsćeš jenož w rańšich abo nawječornych hodźinach, hdyž su mnozy dojězdźowarjo po puću. Runje woni pak su potrjecheni. Komdźa so na awtodróze, dokelž prosće doprědka njepřińdu, město toho zo móhli so doma wo swójbu, ležownosć abo čestnohamtske skutkowanje starać.
Dojězdźowarjo ćerpja pod tym, zo su wulke předewzaća składowanje za produkciju trěbnych materialijow na awtodróhu přepołožili. Tam hodźi so to jako rjećaz dołhich nakładnych awtow wobkedźbować. Hdyž so tele wulke wozydła mjez sobu přesćahnu, je lěwa čara zatykana. Dojězdźowarjo pak runje tak ćerpja pod njedosahacymi bliskowobchadnymi zwiskami mjez Hornjej Łužicu a krajnej stolicu. Něchtóžkuli by rady z ćahom jěł.
Mjeńšiny pomhaja mjeńšinam
Federalistiska unija europskich narodnych mjeńšin (FUEN) zjednoća mjeńšiny po cyłej Europje, a Serbja takrjec na prědnjej fronće aktiwnje sobu wojuja. Tónle zaćišć mějach, jako wobdźělich so tydźenja na kongresu FUEN w rumunskim měsće Cluj-Napoca. Tak njewojuja serbscy zastupjerjo jeno za sebje, ale runohódnje tež za tamne – a to cyle po hesle: Mjeńšiny pomhaja mjeńšinam!
Bywši jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž, zdobom wiceprezident FUEN, je w prezidiju financnu rozprawu přednjesł. Wón je tež rěčnik dźěłoweje skupiny słowjanskich mjeńšin FUEN, z kotrejž přihotuje mjez druhim lětne seminary. Lětuši budźe we wobłuku Mjezynarodneho folklorneho festiwala „Łužica“ w Lejnje.
Mjeńšinowy sekretariat w Berlinje nawjeduje Serbowka Judith Wałdźic, generalna sekretarka FUEN je Susann Šenkec. Wona bě sekretariat w Flensburgu minjene lěta natwariła. Mjeztym maja tam wěsty hospodarski etat, tež ličba přistajenych je jasnje rozrostła.
Schulzowy ćah prózdny
Jako słyšach prěnju narěč Martina Schulza jako kanclerskeho kandidata SPD a jeho žadanje za wjace socialnej sprawnosću w Němskej, sej prajach: Saperlot, tón pak je zmužity! Schulz chce so wo socialnu sprawnosć starać? To je wšeje česće hódne. W poslednjej konsekwency pak to rěka, zo dyrbi wone reformy, kotrež bě jeho předchadnik Gerhard Schröder jako „Agendu 2010“ swój čas zhromadnje ze Zelenymi přetłóčił, zaso rewidować.
