„Narodna drasta hordosć a předsudk (Prevzetnost in pristranost narodne ­noše )“ je titul wustajeńcy Wuměłskeje galerije Maribor w Słowjenskej, kotraž bu tam 26. awgusta wotewrjena.

Wustajeńca pokazuje nimo serbskeje tež słowjensku a dansku narodnu drastu w fotach, rysowankach a mólbach. Etnografisko-dokumentariski dźěl wobohaćeja načasni wuměłcy – słowjenska molerka Tina Dobrajc, danska fotografka Trine Søndergaard a němski fotograf Eric Schütt. Hdyž posłužatej wuměł­či z mólbami a fotami prowokantny element přehladki, wěnuje so wuměłc z fotami serbskich žonow, ­kotrež tradicionelnje wšědnje w narodnej drasće chodźa, bóle tomu měrnemu elementej. „Wšitcy třo wustajeńcu z aktualnymi prašenjemi, swojej naležnosću a refleksijemi wudospołnjeja a skića zdobom napjate wuměłske dožiwjenje.“

Wot lěta 2013 skutkowaše Birgit Weber jako přirjadnica Budyskeho krajneho rady, w juliju je so wona dobrowólnje ze zastojnstwom rozžohnowała. W jeje zamołwitosći njejstej so jenož najwjetši šěrokopasmowy projekt cyłeje Němskeje a wobnowjenje Hórnikečanskeje Energijoweje fabriki zwoprawdźiłoj, ale wona bě tež zamołwita za Němsko-Serbske ludowe dźiwadło a Budyski Serbski muzej. Ze Sewjerorynsko-Westfalskeje pochadźaca studowana twarska inženjerka poda so 1995 do Sakskeje, 2006 do Łužicy a bydli dźensa z mandźelskim we Wuježku. Tam je so Cordula Ratajczakowa ze 56lětnej rozmołwjała.

Požadanje města Lipska za olympiadu, wulka woda, wutwar šěrokopasmoweje techniki, přetwar Energijoweje fabriki, iniciěrowanje Wuměłstwoweho busa – sće chětro wobšěrnje nastajena.

W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarjam a čitarkam z nowym rjadom „Znowa čitała“ dawać.

Dźeržu mału módrošěru knižku w rukomaj. Strony hižo wupaduja. W lěće 1937, před 85 lětami, je wona jako 31. čisło Knihownje Dom a swět wušła. Pod titulom „Po serbskich pućach“ wopisuje Měrćin Nowak-Njechorński (1900−1990) swoje impresije wo pućowanjach po Serbach. Nimale wšě běchu prěni raz w Serbskich Nowinach wotćišćane. Hač drje je knižka hišće antikwarisce na předań? Skerje nic. Nacionalsocialisća ju sćazachu. Ke mni je so dóstała přez přichodnu mać, kotraž je w třicetych lětach w dobrej serbskej swójbje w Trjebjeńcy wot­rostła.

W lěće 2000 je Dietrich Šołta w Ludowym nakładnistwje Domowina „Wubrane spisy“ Měrćina Nowaka składnostnje jeho 100. narodnin wudał. A w prěnim zwjazku su tute a dalše pućowanske wobrazy wozjewjene. Nastali su mjez 1928 a 1959, jenož posledni wobrazk, wo aw­torowej paradiz-zahrodce, hakle w lěće 1989, krótko do jeho smjerće. Je hódno so do nich zanurić. Wjele so mi na nich lubi.

Manfred Laduš je sej dźeniki fararja Bogumiła Šwjele wobhladał

W Serbach derje znata wosobina je farar, rěčewědnik, nowinar a narodowc Bogumił Šwjela (1873–1948). Wo nim su wjele pisali, a wón sam je mnohe knihi wudał. Najwuznamniši bě wědomostny spis wo ležownostnych mjenach Choćebuskeho wokrjesa, kotryž bu hakle w lěće 1959 ćišćany. Wobšěrny žiwjenjopis wo Bogumile Šwjeli dotal njepředleži. Lětsa pak su pod titlom „Aus dem Alltag eines wendischen Pfarrers“ dotal njewozjewjene dźeniki Šwjele jako 70. zwjazk Serbskeho instituta w Ludowym nakładnistwje Domowiny wušli. Wědomostnica dr. Annett Brězanec je jara wobšěrny nadawk wudawaćelki a přełožowarki do němčiny přewzała a z jara chwalobnym wukonom zdokonjała. Čitar dóstawa takle dohlad do myslenja a swójbnych poměrow Šwjele.