Stara so na jewišću wo subwersiwne elementy
Jan Mikan zhladuje na dołhu a wuspěšnu karjeru jako dźiwadźelnik, kotruž njebudźe přezahe zakónčić
Skok wróćo do lěta 1973 njeje ćežki. Tón poradźi so ze spodźiwnje blond barbjenej periku, „Präsent 20“-kapu a cholowami z wužehlenymi fałdami. A hižo je sobudźěłaćer firmy „Horch a Guck“, kotrehož Jan Mikan w inscenaciji lětušeho lětnjeho dźiwadła „Sherlock Holmes a Budyska bestija“ sćělesnja, hotowy. W swojej róli mjenuje so „cyle njenapadnje“ Meier. Wopytowarjo hry – tak dźiwadźelnik – měli sami wo tym rozmyslować, kotru rólu bě stasi před 50 lětami w Němskej demokratiskej republice hrała. Zhromadnje z Holmesom zestaja wón w běhu předstajenja puzzle, kotryž skići na kóncu cyłotny wobraz. „Wjetšina publikuma je srjedźneje staroby“, tak Mikan, „je w NDR socializowany a znaje atmosferu hišće ze swojeho dožiwjenja. Młódši pak a tež ći, kotřiž su w ‚starych‘ zwjazkowych krajach wotrostli, maja so tróšku ćešo ze skutkowanjom sobudźěłaćerjow něhdyšeho MfS.“ Tola wšitke starobne skupiny wjesela so nad evergreenami rockoweje hudźby NDR, kotruž na jewišću live hraja.
Znowa čitała ... rjad „Bajka“
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarjam a čitarkam z nowym rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Před wjace hač štyrceći lětami wuńdźe w Ludowym nakładnistwje Domowina prěnja kniha noweho rjadu „Bajka“. W jednotliwych wudaćach je hač do lěta 1991 dwaceći serbskich bajkow wušło, zasopowědane wot serbskich awtorow a dweju awtorkow, Hańže Bjeńšoweje a Angele Stachoweje. Kóžda kniha je w hornjoserbskej, delnjoserbskej a němskej rěči w nimale kwadratiskim formaće wušła a měješe 24 stronow. Bohate barbne ilustracije je pyšachu, rysowane wot renoměrowanych, wuběrnych ilustratorow.
„Serbscy wuměłcy – Serbja we wuměłstwje“
Na wopyće we „Łužiskej galeriji wuměłstwa“ w Choćebuzu
Dźěchmy za hudźbu, kotruž zezady domu zasłyšachmy. Na dworje pod štomami běchu wysoke blida nastajane. Skupina Kula Bula a darmotne napoje za woknom ludźi přićahowachu. Pomału so dwór pjelnješe, znaći so mjez sobu witachu. „Ja jědu z kolesom“ a dalše znate serbske šlagry, swingowe a tangowe rytmy naladu přisporjachu. Z wotewrjenja wustajeńcy wuwiwaše so poněčim lóštny ludowy swjedźeń. Wuměłska scena Choćebuza, ke kotrejž tež Serbja słušeja, a dalši zajimcy z Delnjeje kaž tež Hornjeje Łužicy sćěhowachu zabawnym zynkam a witanskim myslam Christiny Klimoweje. Wšako běchu tež z jeje institucije, Serbskeho muzeja w Choćebuzu, wobrazy do tuteje, mjeztym 5. wosebiteje wustajeńcy zapřijate. Wjetšina mólbow, rysowankow a plastikow nahladneho cyłka pochadźa ze zběrki priwatneho zběraćela z Choćebuza abo ze swójstwa někotrych wuměłcow samych. Wustajeńca „zwobraznja kompleksny pohlad na Serbow a jich žiwjenski rum, hordosć na to serbske a pytanje za swójskimi korjenjemi“, wuzběhny Klimowa z wutrobitej zahorjenosću.
Profesor Wink a ilegalni palencarjo
W tutej kolumnje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Na swojim puću naš skromny profesor mnohich slědźerjow nadeńdźe. Njedawno zetka so wón ze skupinu ludowědnikow, kotřiž z wulkim a chutnym angažementom tradicionalne ilegalne palenje palenca přeslědźichu. Pólska je kraj z jara rjanymi tradicijemi na tymle polu, byrnjež so wě dowolene njebyli. Profesor Wink je wědomostnik z wobšěrnym horicontom a wotewrjenym duchom, čehoždla so wón rozsudźi, so na přepytowanju wobdźělić. Nastajichu so tuž zhromadnje na puć. Po planje namakachu so Wink a čłonojo teama do pralěsa Białowieża – wulki to lěs na mjezy k Běłoruskej.
Dyrbiš wědźeć, zo je tónle lěs dźensa zakazane pasmo. Pólske knježerstwo je teren zawrěło, wulkeje ličby ćěkańcow dla, kiž spytaja pólsko-běłorusku mjezu překročić. Jedna z konsekwencow tohole rozsuda je, zo někotři domoródni hižo žane dochody z turizma nimaja.
Njezapomnity turněr
Emocije, zhromadnosć, mnohotnosć – europeada 2022
„Together unique“ – „zhromadnje jónkrótni“ abo kaž domoródni Słowjenjo praja „skupaj enkratni“, to bě hesło lětušeje europeady – koparskich mišterstwow awtochtonych narodnych mjeńšinow Europy w Korutanskej, na kotrychž wobdźělichu so cyłkownje 19 muskich cyłkow a štyri žónske mustwa. Serbske mustwo pod nawodom trenarjow Franka Ričela a Svena Ballacka nastupi na lětušej europeadźe prěni króć z hornjo- a delnjoserbskimi koparjemi. Na kóncu wubědźichu sej Serbja wokoło kapitana Dennyja Krala trěće městno. Jako dźěl našeho teama njewidźu wuspěchi jenož na sportowej stronje, ale tež cyle jasnje w sylnišim wědomju. Tak praji mi mjez druhim jedyn z delnjoserbskich koparjow po poslednjej hrě: „Dotal njemějach žane prawe začuće wo tym, što rěka serbske korjenje měć. Jako pytnych kelko podpěry fanow z domizny a tu na městnje mamy, kelko wjesela to wobradźa, być dźěl serbskeho mustwa, sym cyle nowe impulsy wo našej kulturje a rěči dóstał.
Woprawdźitosć sposrědkować
Prózdninske kwartěry we Łužiskej jězorinje online dokładnje předstajeja
Słónco, woda, dowol. Wone tři słowa su charakteristiske za najrjeńši čas w lěće. Někotryžkuli je snano wjele lět na Baltiske morjo myslił, tamna na kupu abo přibrjóh w Srjedźnym morju, Atlantiku abo druhdźe na swěće. Nic naposledk skići Łužiska jězorina ludźom mjeztym přitulne městna a přijomne kwartěry, zo bychu so wočerstwjeli a tutu typisku atmosferu dožiwili.
Z muzeja w Drjowku: Po jutrach je tež hnydom zaso do jutrow
Je lochko rjec, zo započinaja so jutry přichodneho lěta z tymi aktualneho. Dołhož scenarij w Ukrainje mjezy kraja njepřekroči, změjemy tež dale składnosć po swojim wašnju jutry swjećić.
Jutry pak su woprawdźity swjedźeń a njejsu za to, zo bychmy byli zrudni, ale wjeseli, myslo na dobyće nalěća nad zymu, na čas zelenje a kćěća, jasnje žiwu zwěrinu a wosebje jako znamjo křesćanow dobyća žiwjenja nad smjerću. Jutrowne swjate dny, ale tež do toho posćenje, su mjeztym hižo wjacore tydźenje nimo. Přiwšěm – jutrowny čas je so skónčił hakle na dnju Božeho spěća, lětsa 26. meje. Hač do klětušeho je dosć chwile so podać do jutrowneho swěta. Tajki dožiwić móžeće w Drjowku w Braniborskej. Cyle intensiwnje móžeće so tam zaběrać z jutrownymi nałožkami a wobrjadami, předewšěm w Delnjej Łužicy.
70 lěta stare a přeco hišće młode Płomjo
Šefredaktor dźěćaceho časopisa Pětr Šołta abo lěpje Mister Płomjo je mjeztym 14 lět zamołwity za zestajenje a wudawanje serbskeho dźěćaceho časopisa. Milenka Rječcyna je so w jubilejnym lěće z nim rozmołwjała.
Štó su byli Waši předchadnicy pola Płomjenja a što sće sej wot jich skutkowanja do swójskeho přewzał?
P. Šołta: To běchu na přikład Křesćan Krawc, Gerat Libš, Monika Dyrlichowa a Beno Budar. Wot njeho sym nawodnistwo časopisa přewzał. Wón je jenički, kotrehož sym za čas jeho skutkowanja zeznał. Wědźał sym hižo to a tamne, wšako je naša mać była jeho asistentka. Sam sym přewzał nawodnistwo Płomjenja w lěće 2008. Beno Budar bě mi tehdy rjekł, zo je zamołwitosć za tónle časopis najrjeńši job w serbskich institucijach. A na tym něšto je. Ja drje njemóžu to z něčim druhim přirunować. Po dotalnych 14 lětach pak móžu rjec, zo tele dźěło tež dale rady činju, wšako je wone jara wotměnjace. Dźeržiš kóždy měsac produkt w rukomaj, štož nimam za samozrozumliwe. Nimo toho móžu dźěłać za dźěći. Mam składnosć sam swoje ideje a předstawy wo dźěćacym časopisu do wudaćow zapřijeć. To je jara wjele hódne.
Dožiwjenjapołnešulske lěto
Šulske lěto so nachila
a wězo su šulerjo a předšulske dźěći zaso mnoho dožiwili. Tu su hišće někotre rozprawy, kotrež su Dźěćiznak docpěli. Snano je ta jedna abo tamna ideja pódla, kotruž móhli kubłanišća přichodne lěto přewjesć. Dźěćiznak so hižo nětko na waše rozprawy wjeseli!
Zajimawe wodźenje po muzeju
Předšulska skupina Radworskeho katolskeho dźěćaceho domu „Alojs Andricki“ poda so lětsa mjez druhim do Budyskeho serbskeho muzeja.
Na wopyt so hižo jara wjeselachu. Tu je jich rozprawa:
Do Budyšina dojěwši, nóžkowachmy k Sebskemu muzejej a zestupachmy so k skupinskemu wobrazej. W muzeju nas knjeni Monika Ošikowa lubje witaše. Hordźe pokazaše jej Benjamin swoju namakanku ze zahrody – „dinosawrijowe“ kosće. Knjeni Ošikowa poda so
z nami na krótku zajimawu jězbu wot zasydlenja našich prjedownikow hač do dźensnišeho. Dale předstaji nam narodnu drastu Hornjeje a Delnjeje Łužicy k wšelakim nałožkam
a na swjedźenjach. Tež bajowe figury, na přikład lutka, wódneho muža a jeho žonu,
Krabata, hadźaceho krala, błudničku abo zmija smy tam nadešli. W tak mjenowanej „dźěćacej šuli“ je potom kóždy swoju nalubšu figuru namolował. Wutrobny dźak knjenje Ošikowej za zajimawe wodźenje.Text a fota: Silvia Winarjowa
