Swójski podźěl často problem
Dokelž lědma hišće něchtó wšitke horncy ze spěchowanskimi srědkami za města a gmejny přewidźi, maja někotre komuny hižo přistajenych, kotřiž jeničce za tym slědźa, z kotreho hornca móhli sej te abo tamne srědki zawěsćić. Snano mjenowani ludźo na te wašnje samo swójsku mzdu ze spěchowanskimi srědkami zaručeja.
Najnowše tajke spěchowanje je leaderowy management Hornjołužiskeje hole a hatow wupisał. Kaž Serbske Nowiny w tymle tydźenju rozprawjachu, móža so komuny a towarstwa požadać, jeli chcedźa mjeńše projekty zwoprawdźić, za kotrež móža spěchowanske srědki hač do wobjima 20 000 eurow dóstać. Za někotrehožkuli je to hižo chětro wulki projekt. To je na kóždy pad najprjedy raz chwalobne. Z telko pjenjezami hodźi so hižo něštožkuli na wsach zeskutkownić. Špak při tym je, zo trjeba komuna abo towarstwo swójski podźěl. Bjez njeho njeńdźe.
Lózyskosć so přesadźi!
Pod tutón titul bych podawki kołowokoło reformy zakonja za škit klimy stajił. Hłownu rólu w absurdno-komiskej hrě koalicije hraješe – wospjet – Volker Wissing, naš zwjazkowy minister za naležnosće digitalizacije a wobchad. Zo móhł ze swojej politiku w zmysle awtoweje industrije pokročować, je wón koaliciskej partneraj Zelenych a SPD nućił, změnje zakonja přihłosować. Tuž njetrjeba so w swojim sektorje hižo sam wo dodźerženje zakonskich hranicow nastupajo mnóstwo wustorka wuhlikoweho dioksyda starać. Nowy zakoń postaja, zo so CO2-bilanca wšitkich sektorow nětko dohromady posudźuje. Sektor z dobrej bilancu móže potajkim druhi z hubjenej bilancu wurunać. Za Volkera Wissinga je to perfektnje, wšako słuša wobchad, hospodarski wobłuk w jeho zamołwitosći, do sektorow, kotrež w zańdźenych lětach dojednane cile za škit wobswěta wospjet docpěli njejsu. Loni je cilowu marku za zniženje wuhlikoweho dioksyda wo 13 milionow tonow misnył.
Mjezyserbski dialog zahajeny
Projekt Serbskich debatow je wuspěšnje zakónčeny. To znajmjeńša měnještaj direktor Krajneje centrale za politiske kubłanje Sakskeje a direktor Załožby za serbski lud srjedu wječor we Wojerecach. Ze štyrjomi zarjadowanjemi w Slepom, Chrósćicach, Budyšinje a Wojerecach je so zjawny mjezyserbski dialog w serbskej rěči nastorčił a pěstował. Tón móže zakład dalšeje wěcowneje wuměny wo narodnych naležnosćach być. Zasłužba debatow je, zo su zastupjerjo Domowiny resp. Domowinje přisłušaceho towarstwa a Serbskeho sejma ze sobu rěčeli. Su prosće na argumenty tamneho poskali, bjez toho zo jedyn njepřitomneho tamneho do špatneho swětła staja. To je wulke wudobyće wonych štyrjoch zarjadowanjow. Nowu kwalitu stej – porno wólbnym forumam Serbskich Nowin w minjenym lětdźesatku – tež moderacija w serbskej rěči ze simultanym přełožkom a poskićeny livestream wotbłyšćowałoj.
Cyrkej dźensa hišće zmužita?
Za něšto tydźenjow budźe tomu 45 lět, zo je bamž Jan Pawoł II. ze swojim historiskim prědowanjom we Waršawje do stawiznow zašoł. Statysacam wěriwych wón 2. junija 1979 přiwoła: „Njebojće so!“, dawajo ludźom zmužitosć w tehdyšim rozestajenju z komunistiskim režimom. Dźesać lět pozdźišo so socialistiski swět sypny. Podobnje zmužity bě kardinal Joachim Meisner lěta 1987 na jeničkim zetkanju katolikow w NDR, jako wón rjekny: „Njesćěhujemy žanu druhu hwězdu hač Betlehemsku“, spjećujo so tak ideologiskemu wusměrjenju kraja na čerwjenu hwězdu Sowjetskeho zwjazka.
Za čas socializma běchu fronty jasne: Stat na jednym a lud na druhim boku. Cyrkej steješe po boku jednorych ludźi a běše wosebje w času politiskeho přewróta 1989 opoziciskim mocam z wažnym podpěraćelom.
Časy su so změnili. Dźensa je cyrkej swoju opozicisku rólu dawno wotpołožiła. Wona je kruće ze statom zwjazana. Tón zběra za nju cyrkwinski dawk ludźi. Biskopja a kardinalojo dóstanu swoju bujnu mzdu ze statneje kasy. Na to wšak smy so dawno zwučili.
Diskusija njeje bohahanjenje
Žurnalisća su hižo lětstotkaj zwučeni, zo kóždy čitar najlěpje wě, wo čim by nowina kak rozprawjeć dyrbjała. Fararjo, wučerjo, lěkarjo a druzy fachowcy su podobne nazhonjenje dawno nachwatali: Wěriwi, starši, pacienća a wědy lačni lajkojo so hižo njeboja, hdys a hdys na zakładźe přistupnych informacijow hinaše konkluzije ćahnyć hač powołanscy fachowcy. To je pózdni wupłód rozswětlerstwa w nowowěku. W tym rozeznawa so načasne žiwjenje wot srjedźowěka, wot hierarchiskeje towaršnosće stawow. Z nowym rjadom „Serbska debata“ přeprošujemy w tutym zmysle wšěch, zo jenož sobu njemysla, ale so tež zjawnje słowa jimaja. Wšako temy, kaž změna strukturow, kubłanje, sebjezrozumjenje našeho ludu a zastupnistwo serbskich zajimow, kóždeho potrjechja.
Próstwar być abo mějićel prawow
„Chceće próstwar być abo mějićel prawow?“, so prawiznik Hajko Kozel druhdy swojich mandantow praša. Samsne prašenje staji so Serbam, chcedźa-li swoje zakonsce zaručene prawa tež přesadźić. Do zjawnosće su tele słowa we wobłuku Serbskeje debaty w Budyšinje přišli. Dalše tajke zarjadowanje do toho w Chrósćicach je nowy wid na rozprawy sakskeho knježerstwa wo połoženju serbskeho ludu spřistupniło. Tam su přitomni wot Marka Sucheho zhonili, zo „my Serbja sej swoje problemy přezłoće barbimy“.
„Mějće rić w cholowach“
Njecyłych 23 lět wróćo – w Chrósćicach knježa zrudoba, rozhorjenosć, zadwělowanosć a krótkodobnje tež nadźija. Cyle prawje – krótkodobnje. Zwrěšćena nadźija, tamnišu šulu zachować, dowjedźe młodych duchownje wysoko kubłanych Serbow k tomu, koncept za serbske šule nadźěłać. Snadź njeběchu a njejsu sej čłonojo Wěteńčanskeje iniciatiwy do dźensnišeho toho wědomi, zo su ze swojim nastorkom žadosć za tym wubudźili, lěpše wuměnjenja za nawuknjenje serbskeje rěče a zachowanje kultury, wosebje pak wuwića narodneho wědomja mjez nami docpěć. To je so mi srjedu wječor na debaće pod hesłom: „Serbska šulska awtonomija – abo dale kaž dotal“ w Chróšćanskej „Jednoće“ wuwědomiło. Z časa Chróšćan zběžka žedźimy so za tym, skónčnje měć optimalne zakłady za wuwučowanje dźěći a młodostnych. Na podiju sedźeše mać, kotraž z toho časa za to wojuje, zo nawuknu dźěći swoju maćeršćinu na najwyšim niwowje a zo so w narodnym wědomju kubłuja. To rěka w tym, štož pisanosć Serbstwa wučinja – to, štož respekt za Serbow w mjezynarodnym konteksće wowliwuje.
Čas za sekt a róžički?
Žiwjenje njeje žana wellness!
Špatne powěsće předewšěm z hospodarstwa nas dźeń wote dnja docpěwaja. Hospodarscy fachowcy nimaja za přichodne měsacy žanu dobru wuwićowu prognozu. Zawody Němsku wopušća abo swoje stejnišća zawru. W tymle zwisku hodźi so Kulowska meblowa twornja Maja mjenować. Wuspěšne předewzaće Stihl w Stuttgarće chce tohorunja zwjazkowu republiku wopušćić a pruwuje stejnišćo w Šwicarskej. Kaž ze stron předsydstwa rěka, je Němska předroha a njeje tuž hižo wubědźowanjakmana. Koncern Miele chce na swojim hłownym stejnišću w Güterslohu 700 dźěłowych městnow šmórnyć. Zhotowjer domjacych nastrojow ma prosće přemało wobrota. Za płokanske mašiny je Miele nowu twornju w pólskim Ksawerowje natwarić dało. Nowe dźěłowe městna, kotrež tam nastanu, w Němskej zalutuja. Tež dalše firmy kaž Continental, Bosch, Deutsche Telekom, VW, Mercedes-Benz, Porsche su připowědźili dźěłowe městna šmórnyć. A zdobom su stajnje zaso protestowacy ratarjo tema, kotřiž na dezolatne połoženje swojich zawodow skedźbnjeja.
Škoda, zo akciske dny trjebamy
Jako běch loni w nowembru něšto dnjow w Singapurje, prjedy hač sym dale do Malaysije jěł, sym tam wysoke twarjenja, stawizniske wosebitosće, zahrody a zajimawe swědki nabožinow wobdźiwał. Runje tak w pomjatku je mi wostało, kak čiste hoberske město bě. Nihdźe ani jeničkeje papjerki, žana bleša, kofejowy nopašk abo podobneho na puću njeležeše. Ani zbytk cigarety při kromje puća njewuhladaš. A čehodla? Dokelž je prosće zakazane, wotpadki na puć mjetać. Kohož lepja, tón dyrbi wjacore sta singapurskich dolarow pokuty płaćić.
Njedawno rano po puću do Budyšina: Z awta přede mnu wupřestrěje so ruka z wokna, pušći kofejowy nopašk na dróhu a ja z awtom přez nopašk zajědu.
