Narodny partizan

Montag, 13. Dezember 2021 geschrieben von:
Dokelž runoprawosć Serbow hač do kónca lěta 1946 dawno hišće zaručena njebě, wutwori so 13. hodownika 1946 kružk młodostnych, zo by ludźi z akcijemi pozbudźował. Hinc Šewc, Achim Brankačk, Jan Rawp a potom tež Jan Wukaš nawjedowachu wot januara 1947 zhotowjenje lětakow a plakatow, zwoprědka pisanych, po tym ćišćanych w zawodźe Pawoła Krječmarja w čěskim Rumburku. Na plakatach njeběchu jenož hesła kaž „Tež naš narod woła za swobodu!“, ale wabili su tež za přizamknjenje k Čěskosłowakskej. Pod materialijemi steješe jako wotpósłar „Narodny partizan Łužica“. Akcije wjedźechu k přepytowanjam ze stron němskich a sowjetskich organow. Ze strony Domowiny wšak předsyda Pawoł Nedo, Arnošt Simon a Jan Šołta k tomu namołwjachu akcije zakónčić. „Pósłachu pak někotrych młodych aktiwistow na studije do Pólskeje, zo by so skónčiło přepytowanje němskeje policije“ – tak pisaše w lěće 2011 čěski wědomostnik Jaroslav Šůla. (Přispomnjenje: Wot Narodneje rady z Prahi 1947 podpěrane akcije, do kotrychž bě tež Fryco Marak ze Smogorjowa zapřijaty, so tohorunja „Narodny partizan Łužica“ mjenowachu.) Mikławš Krawc

Nahrawaja film we Wojerecach

Freitag, 10. Dezember 2021 geschrieben von:

Hižo wot nazymy 2020 dźěła filmowča Angela Šusterec na čornoběłym němym krótkofilmje „Bože dźěćatko“ (SN rozprawjachu). Pandemije dla dyrbjachu nahrawanje přeco zaso přetorhnyć, nětko pak su na Dołhej hasy we Wojerecach poslednje sceny skónčnje nawjerćeli. Mjez mnohimi sobuskutkowacymi su tež Hannah Gräser, Marit Reinel a Leonora Šusterec (wotlěwa), kotrež běchu so hižo w dźiwadłowej skupinje Wojerowskeje Kulturneje fabriki angažowali. Z mnohimi wariantami serbskeje narodneje drasty Towarstwo za hajenje regionalneje kultury w srjedźnej Łužicy projekt podpěruje. Film změje klětu premjeru. Foto: Katrin Demczenko

Po wšěch serbskich katolskich wosadach so zrudźaca powěsć rozšěrja, zo je póndźelu w 86. žiwjenskim lěće znaty a woblubowany braška Pawoł Kinderman z Worklec na prawdu Božu wotešoł.

Hižo jako 17lětny wučomnik ćěslistwa w tehdy znatej Njeswačanskej Kumpanec firmje bě so Pawoł Kinderman z brašku stał. Wosebje jeho a susodźic Brězanec mać stej młodostneho k tejle čestnej słužbje pohonjałoj. Tehdyšej młodaj Chróšćanskaj kapłanaj Beno Špitank ­a ­Jurij Herman staj jeho tohorunja podpěrałoj. A tak je 1954 prěni raz braščił, spočatnje 13 lět jako nježenjenc.

Bohudźakowano hižo zahe spóznachu, zo bu Pawołej Kindermanej do kolebki połoženy talent ludźi zabawjeć, z nimi wustojnje bjesadować a přiwšěm w pozadku wšitke organizatoriske nitki kwasneje hosćiny w horšći měć. Pozdźišo wšak zamó to wšitko z pomocu swojeje mandźelskeje Hany zdokonjeć, kotraž jeho we wšěm podpěrowaše.

Njedźelu, 12. decembra, w 16 a 22 hodź. zakónči wobydlerske Radijo Zett ze Žitawy swoju Serbsku literarnu jězbu w šěsć pokročowanjach. Tónkróć předstaji so w hodźince serbski literarny dorost z wozjewjenymi a njewozjewjenymi basnjemi a prozowymi tekstami. Sobuskutkowacy su Annamaria Hadankec (nalěwo), Patricia Kralec (srjedźa), Jakub Wowčer, Damian Dyrlich (naprawo), ­Clemens Bobka a Pětr Dźisławk. Čitanja a rozmołwy budu ze serbskej a mjezynarodnej spěwnej hudźbu najwšelakorišich družin wobrubjene – a to po namjetach sobuskutkowacych awtorkow a awtorow. Wotwołać hodźi so wusyłanje pod (hlej tam pod rubriku Projekt Sorbische Lesereise).Benedikt Dyrlich

Prašenje dowěry

Donnerstag, 09. Dezember 2021 geschrieben von:
Sta tołstych knihow su zapadni sociolinguisća wot časa tak mjenowaneho „eth-nic revivala“ w 1970tych lětach spisali: wo wožiwjenju wohroženych rěčow, wo rěčnej politice, wo naprawach a praktiskich nazhonjenjach. Mjeztym je jasne: Rěčna rewitalizacija jenož funguje, hdyž ju ludźo na městnje sami chcedźa. Wothorjeka postajene naprawy maja lědma zmysł. A što ludźo chcedźa, je jara rozdźělne. Ći jedni su spokojom, hdyž so rěč jeno symbolisce w flosklach jewi. Ći tamni přeja sej wot stata wučbu w regionalnej rěči, njejsu pak zwólniwi ju sami nałožować. Dalši to zaso chcedźa, njewědźa pak kak a z kim. Toho­dla je wažne ludźi na městnje zeznać, z nimi so rozmołwjeć, mjezsobnu dowěru a zhromadne projekty wuwiwać. A tak mam za spomóžne, zo ma rěčny motiwator swoje krute městno w Malešanskej kónčinje. Prěnje wuslědki su hižo widźeć. Njemyslu sej, zo bychu ći, kotřiž so nětko tam na rěčnym kursu wobdźěleja, to tež w Budyšinje abo online činili. Cordula Ratajczakowa

Zhubjeny hród hnadneho knjeza

Mittwoch, 08. Dezember 2021 geschrieben von:

Wo serbskich zemjanach, ryćerjach a ryćerkublerjach nochce naš stawiznopis wjele wědźeć. Prěni su pak traš w heroiskim boju wo Serbow swobodu padnyli pak so němskim feudalnikam podćisnyli a so jim přilišćili, ći posledni mjenowani pak běchu stajnje cuzy, němscy klukarjo. Wězo, jedyn a druhi wě tež něšto wo tym a tamnym serbskim ryćer­ku­ble­rju. Wulkej zjawnosći pak tajke něšto hač do­dźen­­sa ani znate ani wědome njeje. Přiwšěm skedźbni ­Křesćan Bohuwěr Pful hižo 1843 na to, zo nje­wob­steji serbski lud jeno z ratarjow wšelakich wobsydstwow abo chudych měšćanow, ale zo ma mj. dr. prawiznikow, zarjadnikow abo tež ryćer­kublerjow. W lěće 1715 kupi sebi kralowski a kurwjerchowski komorny prokurator w Hornjej Łužicy, Budyski pra­wi­znik August Magnus Printz, ryćer­kubło Mały Wosyk­ (Kleinhänchen). Poł lětstotka pozdźišo bu kubło wulkeho dołha potomnikow dla přesadźowane, a Matej Dołhi z Małeho Wjelkowa je za 11 000 toleri kupi. Bórze pak přewostaji je, traš na zakładźe někajkich požčonkow, najenkej ryćerkubła Chróstawa (Crostau) Johannesej Matusewiczej.

Proby za hru „Šěrcec Hanka“ zahajene

Mittwoch, 08. Dezember 2021 geschrieben von:
Tež, hdyž je Němsko-Serbske ludowe dźiwadło Budyšin pandemije dla za publikum zawrjene, tam za durjemi pilnje dźěłaja. Tak su wčera z konceptowej probu zwučowanja za klětušu hłownu serbsku inscenaciju „Šěrcec Hanka“ zahajili. Z Choćebuza pochadźaca režiserka Esther Undisz (prědku nalěwo) bě kruch wo žiwjenju katol­skeje Serbowki židowskeho pochada po motiwach Jurja Kocha spisała, přełožiła je tekst­ Měrana Cušcyna. Dramaturgowka a zastupjerka intendanta NSLDź za serbske dźiwadło Madleńka Šołćic (prědku naprawo) so nadźija, zo móžemy klětu 12. februara wšitcy prapremjeru dožiwić. Foto: NSLDź/Mirosław Nowotny

Dr. Měrćin Imiš

Mittwoch, 08. Dezember 2021 geschrieben von:
Knježerski rada a swěrny Maćicar dr. jur. Měrćin Imiš zemrě 1. hodownika 1921 w Drježdźanach. 25. pražnika 1869 bě so wón swójbje sławneho Hodźijskeho fararja Jaroměra Hendricha Imiša narodźił. Mać Mila Imišowa pěsnješe za synka serbske dźěćace basnje. Měrćin Imiš ­wopyta gymnazij w Budyšinje a Žitawje, tam je tež maturował. Po tym studowaše w Tübingenje, Lipsku a Berlinje prawnistwo a promowowaše na doktora juristiki. Krótki čas bě referendar w Budyšinje, na čož powołachu jeho do zastojnstwa generalneje železniskeje direkcije w sakskej stolicy. Přesadźichu jeho do železniskich direkcijow w Lipsku, na to zaso do Drježdźan, do Kamjenicy, zaso do Lipska a 1917 doskónčnje do Drježdźan. Jeho mać pisaše jemu kulturnje a stawiznisce zajimawe listy. A dr. Imiš wudźeržowaše stajne zwiski ze Serbami we Łužicy, wón bě čłon Serbskeju blidow w Lipsku a Drježdźanach kaž tež towarstwow Čornobóh a Hromadnik w sakskej stolicy. Jako jurist zastupowaše prawa Serbow přećiwo sakskemu knježerstwu. Wosebje 1921 po­stara so wo to, zo dowolichu wulkemu serbskemu chórej ze 110 spěwarjemi jězbu na koncert w Praze.

Farar, basnik a spisowaćel Jan Wałtar

Dienstag, 07. Dezember 2021 geschrieben von:

5. hodownika 1921 zemrě na Njeswačanskej farje wosadny farar Jan Wałtar. Pozdźiši ewangelski duchowny, basnik a spisowaćel narodźi so 2. wulkeho róžka 1860 w Burghardswaldźe we wuchodnych Rudnych horinach swójbje němskeho wučerja. Po maturiće na Drježdźanskim Křižnym gymnaziju studowaše wón teologiju w Lipsku. Tam zezna serbskich studentow, nawukny serbsku rěč a wopyta w prózdninach serbski prědarski seminar pola fararja Jaroměra Hendricha Imiša. Hačkuli chcyše so najprjedy z misionarom stać, rozsudźi so za fararja w Serbach.

Hižo dwě lěće dźěłatej dr. Grit Lemke a jeje team na dokumentarnym filmje za kino „Zabyty lud“, w kotrymž so mjez druhim ze zhubjenymi serbskimi stawiznami we wědomju Łužičanow ­zaběratej. Nětko je Zwjazk próstwu wo spěchowanje znowa wotpokazał.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND