2. julija 1945 zemrě we Worklecach spi­sowaćel a Maćicar, pater Romuald ­Domaška. Narodźił bě so wón 28. julija 1869 žiwnosćerskej swójbje w Koslowje. Po wopyće Serbskeho seminara w Praze zastupi wón do rjadu cisterciensow a studowaše teologiju w Litoměřicach. Dźesać lět bě kapłan w klóštrje Marijinej hwězdźe, wot 1909 do 1940 administrator w Róžeńće a propst Pančičanskeho klóštra. Lěta 1928 postara so wo wulki swjedźeń krónowanja hnadowneje postawy w Róžeńće. Tak předstajichu jeho hru wo njej, a Domaška wuda tež wobrazowu knihu „Tysac lět hnadowne městno Róžant“. 1935 organizowaše wón hódne wopominanje 100. posmjertnin spisowaćela Bosćana Tecelina Měta, 1940 jeho nacije wuhnachu. Tak je po Europje pućował a wjele wo tym pisał. Pod pseudonymom Ilsan wozjewješe wón pilnje swoje powědančka wo surowych serbskich stawiznach, kaž 1935 wot nacijow zatamane „Wbohec mosty, Pilatusowy jězor ...“, a wo žiwjenju w Delanach, kaž knihu „Wrjós.“ LND wuda 1961 jeho literarne dźěła pod titlom „Wokoło stareho młyna“. W Koslowje a Šunowje dopominatej wopomnjenskej tafli na njeho. Manfred Laduš

Po 75 lětach chcedźa we Łazu pomnik za woporow ćěkańcy a wuhnanstwa postajić

Wjes to w idyliskej wokolinje: Konrads­waldau blisko Briega. „Tři jězory, wulke žiwnosće, tři hosćency, dwaj rěznikaj, dwě pjekarni a třo frizerojo; dźěd a wowka z maćerneho boka měještaj zahrodnistwo a wobchod z kolonialnymi tworami. Staršej wobsedźeštaj frizersku stwu. My dźěći hrajkachmy sej při jězorje. Tam móžachmy so w lěću kupać a w zymje so smykać“, dopomina so 85lětna Sigrid Hanske ze Šćeńcy na dźěćatstwo w Šleskej. Wjes rěka dźensa Przylesie, leži pola Brzega a słuša k wojewódstwu Opole.

W januarje 1945 bližeše so fronta. Druha swětowa wójna nawróći so do kraja, kotryž bě ju rozputał. „Bě jara zyma, minus 23 stopnjow; a mějachmy wjele sněha. Dyrbjachmy ćěkać. Mějachmy jenož mały kófer a poslešćo při sebi, jako so z dwěmaj konjomaj na puć nastajichmy. Wokolne wsy běchu hižo wopušćene.“ Sigrid Hanske rodź. Schmidt bě tehdy dźesać lět stara. Woznam kaž tež stróžele wójny jej hišće wědomej njeběchu.

Na zapad ćěkali

Lipsk (SN). W rjedźe „Literatura w serbskej rěči“ Instituta za sorabistiku Lipšćan­skeje uniwersity je wušła nowa kniha pod titulom „Jězby Guliwera“. Z njej zbliža sej serbski čitar třeću a štwórtu jězbu Lemuela Guliwera, kiž po swojimaj prěni­maj jězbomaj do Liliputa a Brobdingnaga doma dołho njewutraje. Hišće dwójce wopušći wón swoju jendźelsku domiznu a swójbu a so hakle po dołhim času a po mnohich ćerpjenjach nawróći. Guliwer dožiwja jězby do Laputy, Balnibarbija, Luggnagga, Glubdubdriba, Japanskeje a Hawyhnhnmowa. Kniha w přełožku prof. ­Edwarda Wornarja płaći dźesać eurow. Korekturu čitała je Kerstin Šěnowa, wuhotował je nowostku Mato Šlegel.

Z wótrym pjerom šwika irski spiso­waćel, anglikaniski měšnik a politikar Jona­than Swift (1667–1745) njedostatki tehdyšeje towaršnosće, ale tež powšitkowne słabosće čłowječeho charaktera. Jeho twórba njeje ani po nimale 300 lětach­ na aktualnosći zhubiła. Mjeno hłow­neje figury Lemuel Gulliver złožuje so na jendźelske słowo gullible, kotrež woznamjenja mjez druhim lochkowěriwosć abo tež ćelkojtosć (Einfältigkeit).

Budyšin (CRM/SN). „Poprawom dyrbješe dźensa tu w našej tachantskej cyrkwi swj. Pětra oratorij ,Paulus‘ Felixa Mendelssohna Bartholdyja zaklinčeć. Bohužel pak njeje ze znatych přičin woko­mik­nje móžno tak wobšěrnu chórosinfonisku twórbu z wulkim orchestrom předstajić.“ Takle je farar Christian Tiede zašłu njedźelu hosći witał. Zamołwići ewan­gelskeje wosady pak běchu inteligentne rozrisanje namakali. Kantaty za smyčkowy orchestero komponista němskeje romantiki w 19. lětstotku, kotrehož mnozy „aristokrata hudźby“ mjenuja, kaž tež dalše jeho duchowne twórby steja­chu na programje. Prezentowachu je pod nawodom cyrkwinskeho hudźbneho direktora Michaela Vettera. Prědku w ewangelskim dźělu Božeho domu zabrachu swoje městno Berlinska sopranistka Christina Rosenberg, z Budyšina pochadźaca a tu jako altistka skutkowaca Stephanie Hauptfleisch kaž tež tenor Falko Hoffmann z Lipska a basist Sebastian Richter z Kamjenicy. Wulke wočakowanja spjelni tohorunja w połnej měrje prědku agě­rowacy smyčkowy orchester Serbskeho ludoweho ansambla.