Volkmar Hellfritsch

Montag, 31. Juli 2023 geschrieben von:
Před lětom, 31. julija 2022, zemrě w rudno­hórskim Stollbergu wučer a mjeno­wědnik Volkmar Hellfritsch. Narodźił bě so 5. měrca 1935 w Plauenje, hdźež tež wotrosće. 1953 poda so na studij ger­manistiki a anglistiki do Lipska. Zakónči swoje asistentske lěta 1963 z promociju wo wosobinskich mjenach w Bohotskej (Vogtland). Wot 1963 bě wučer za němčinu a jendźelšćinu na rozšěrjenej wyšej šuli w Stollbergu. Přisłušeše jako eksterny čłon k Lipšćanskej skupinje němsko-słowjanskich mjenowědnych slědźenjow. Z tym zwisuje tež jeho zajim za wučerja a serbskeho prócowarja Otu Wićaza, kotrehož wot lěta 1978 sem we wšelakich publi­kacijach předstaji. W juniju 1989 docpě, zo počesći město Stollberg Wićaza z pomjenowanjom dróhi. Po 1991 wěnowaše so Hellfritsch połnje mjenowědnemu dźěłu jako přistajeny Instituta za slawistiku w Lipsku. Serbski institut w Budyšinje wuda 2016 jedne z jeho zakładnych dźěłow, přiručku k historiskim zapiskam, „Zur Inte­gration sorbischer Personennamen ins Deutsche“. Franc Šěn

Jan Hempl

Mittwoch, 28. Juni 2023 geschrieben von:
26. smažnika před 25 lětami bu serbski tworjacy wuměłc, trikowy filmowc a spisowaćel Jan Hempl na pohrjebnišću w Drježdźanach-Tolkewitzu pochowany. Přede­wšěm Serbja w sakskej stolicy a jeho kolegojo-čłonojo ZSW 19. junija zemrěteho přewodźachu. Jan Hempl narodźi so 20. ma­- łeho róžka 1917 w Budyšinje a studowaše na Akademiji wuměłstwoweho rjemjesła a na Akademiji tworjaceho wuměłstwa w Drježdźanach a bě po tym nawodny wuhotowar dźiwadłow w Žitawje a Budyšinje. 1949 přistupi wón do Koła serbskich tworjacych wuměłcow. Hempl sta so z nanom klankoweho trikoweho filma w NDR. Wón natwari w Drježdźanach wot 1951 DEFA-studijo za trikowe filmy. Hižo w lěće 1950 bě Jan Hempl zhromadnje z Měrćinom Nowakom-Njechorńskim a fotografom Kurtom Hajnu stworił prěni serbski klankowy trikowy film „Bity njebiteho njese“. 1991 stwori swój posledni klankofilm zaso ze serbskej temu wo dyrdomdejstwach wódnych muži, wo čimž tež knihu spisa. Wot lěta 1966 hač do 1982 bě Hempl nawoda wuhotowanskeho wotrjada SLA. Wón je tež wjele serbskich dźěćacych knihow ilustrował kaž tež programowych zešiwkow SLA a NSLDź. Manfred Laduš

Hajno Rizo

Dienstag, 27. Juni 2023 geschrieben von:
Před 150 lětami, 20. smažnika 1873, bě so w Strjažowje jako syn wučerja a basnika Mata Riza narodźił pozdźiši farar a delnjoserbski prócowar Hajno Rizo. Wón studowaše po wopyće gymnazijow w Choćebuzu a Frankfurće nad Wódru ewangelsku teologiju w Berlinje a Halle. Spřećeli so na gymnaziju a na studiju z pozdźišim zastojnskim bratrom fararjom Bogumiłom Šwjelu. Wón pisaše w nekrologu za 16. hodownika 1917 w 44. žiwjenskim lěće zemrěteho Hajna Riza: „Naju serbski narodny dźeń bu srjeda po jutrach 1890, hdyž z nanomaj wopytachmoj w Budy­šinje hłownu zhromadźiznu Maćicy Serbskeje. Kak bychmoj zabyć móhłoj hodźinki pola patriarcha Michała Hórnika.“ ­Hajno Rizo bě jara aktiwnje w delnjo­serbskim młodoserbskim hibanju. 1901 bu z fararjom w Janšojcach, hdźež k ra­dosći ­wosadnych zaso serbske kemše wožiwi. Wón pisaše za Bramborski Casnik, pěsnješe a wozjewi literarne přinoški za Pratyju a za sobu wudawany cyrkwinski časopis „Wosadnik“. Zakitowaše serbsku rěč w zjawnym žiwjenju. Wot lěta 1910 hač do smjerće 1917 bě z fararjom w Bór­kowach, najwjetšeje delnjoserbskeje wo­- sady. Manfred Laduš

Erich Lodni

Dienstag, 13. Juni 2023 geschrieben von:
9. smažnika před 75 lětami zemrě w Budyšinje wyši wučer na wuměnku Erich Lodni. Dwaj tydźenjej do toho bě jeho mandźelska na prawdu Božu wotešła. Mandźelskaj buštaj na Tuchorju pochowanaj a narowny kamjeń pyšeše serbske hrónčko. Erich Lodni měješe lětsa dwaj jubilejej, dokelž bě so 21. meje před 150 lětami jako syn ratarja w Jatřobju (Jetscheba) pola Minakała narodźił. Po studiju na Budyskim Krajnostawskim wučerskim seminarje wučerješe najprjedy štyri lěta w Chwaćicach, hdźež aktiwnje w tamnišim serbskim towarstwje a z narodnym pró­co­warjom Arnoštom Bartom-Brězynčanskim hromadźe dźěłaše. Po tym bě wot lěta 1897 do 1934 w Rakojdach z wučerjom, hdźež so jara za Serbstwo zasadźowaše. Lodni bě wot 1895 čłon Maćicy Serbskeje. W Rakojdach załoži 1902 serbske ratarske towarstwo a dwě lěće po tym załoži ratarske towarstwo za Bart a wokolne wsy. Bě jeho městopředsyda a pokładnik. Lodni spěchowaše serbsku kulturu w tamnišej kónčinje a zaběraše so z plahowanjom sadu. 1934 přesydli so jako wuměnkar do Budyšina. Po wójnje po­dawaše wot nazymy 1945 serbšćinu w měsće a wupomhaše jako lektor w redakciji Noweje doby.

Mina Witkojc

Dienstag, 30. Mai 2023 geschrieben von:

28. róžownika před 130 lětami narodźi so delnjoserbska basnjerka a nowinarka Mina Witkojc w Bórkowach jako dźowka słužownicy. Jeje njemandźelski nan bě Fryco Pohlenc, korčmar w jeho po swójbje pomjenowanym błótowskim hosćencu. Mina wotrosće pola wowki, přetož mać bě zahe zemrěła.

Bogumił Šwjela

Dienstag, 23. Mai 2023 geschrieben von:

20. róžownika 1948 zemrě na železniskej jězbje z Rudolstadta do Łužicy blisko Naumburga delnjoserbski wótčinc a farar Bogumił Šwjela a bu pozdźišo w Choćebuzu pochowany. „Z Bogumiłom Šwjelu je wotešoł jedyn z najhorliwišich prócowarjow stareje generacije, rěčespytnik a nimo Frida Mětška posledni delnjoserbski narodny prócowar.“ Tak pisaše šefredaktor Noweje doby Měrćin Nowak-Njechorński. 5. požnjenca 1873 narodźi so Šwjela jako syn wučerja a redaktora Bramborskeho Casnika Kita Šwjele w Skjarbošcu (Schorbus) w Delnjej Łužicy.

Maks Rječka

Dienstag, 25. April 2023 geschrieben von:
25. apryla 1908 narodźi so wučer a do­mi­znowědnik Maks Rječka w Radworju. Po wukubłanju na bankownika poda so na studij pedagogiki a ludowědy do Drježdźan a Wiena. Statny eksamen złoži Rječka 1933 z dźěłom wo serbskej katolskej drasće, kotrež w Časopisu Maćicy Serbskeje 1936 wozjewi. Tute wobhla­duje so jako zazběh slědźenja na tutym polu. W nim wuži tež swój wuběrny ry­sowanski talent. Pod wliwom slědźerja Adolfa Spamera wěnowaše so akribisce dalšim ludowědnym temam kaž na př. nabožnym pomnikam. Zahority Serb bě 1929 předsyda towarstwa seminaristow Włada, redaktor časopisa Serbski student, nawjedowaše 1931 Zwjazk łuži­sko-serbskeho studentstwa, bě 1932 předsyda Towarstwa Bjarnat Krawc w Drježdźanach a wot 1934 nawoda Ralbičanskeje Lilije. Po po­dušenju Sokoła w NS-času hromadźeše sportowcow w Zwjazku serbskich katolskich zwučowanskich jednotow. Wučer w Róžeńće, Chrósćicach, Konjecach a Kamjencu bu 1939 do wojakow zwołany. Żiwjenje ­nadźijepołneho slědźerja, wučerja a nana štyrjoch dźěći skónči so tragisce 1944 w Rumunskej. Andrea Pawlikowa

Dr. Simon Brězan

Mittwoch, 19. April 2023 geschrieben von:
15. jutrownika 1998 zemrě dr. Simon Brězan. Wón bě nawoda referata za naležnosće Serbow w ministerstwje za wědomosć a wuměłstwo Swobodneho kraja Sakskeje. Narodźi so 31. januara 1958 jako jenički syn spisowaćela Jurja Brězana w Budyšinje. Wot 1978 do 1983 studowaše w Lipsku germanistiku. Po tym dźěłaše wosom lět jako literarny wědomo­stnik w Budyskim Instituće za serbski ludospyt. Bě tam redaktor Lětopisa, rjada D, za kulturu a wuměłstwo. Spisa swoje doktorske dźěło „Zwiski mjez němskim rozswětlerstwom a serbskim narodnym wozrodźenjom“. 1988 zakitowaše swoju disertaciju z predikatom „Magna cum laude“. Spisa rjad literarnowědomostnych přinoškow a literarne kritiki. Po towaršnostnym přewróće bu 1991 w sakskej statnej kencliji za serbske naležnosće přistajeny. Zdobom bě tež sobuzamołwity za wutworjenje Załožby za serbski lud jako zastupowacy sobustaw załožboweje rady a čłon załožboweje komisije. Dźěłaše sobu na nowym Serbskim zakonju Sakskeje.

Jan Krygaŕ

Freitag, 14. April 2023 geschrieben von:

9. jutrownika 1598 narodźi so w Brjazynje pola Gubina jako syn hosćencarja a kěbětarja Jan Krygaŕ, sławny komponist, předewšěm kěrlušow, hudźbny direktor, wučer a pišćeler. Wón chodźeše na łaćonsku šulu w Gubinje, hdźež dósta wuběrne kubłanje tež w hudźbje, a spěwaše w cyrkwinskim chórje. Pjatnaćelětny poda so jako šolar (srjedźowěkowski pućowacy student) do tehdy čěskeho Wrócławja a studowaše na to dale w breisgauskim Freiburgu, w Regensburgu, w słowakskej stolicy Bratislavje a w morawskim Olomoucu. Pjeć lět bě domjacy wučer a gymnaziast w Berlinskim „Šěrym klóštrje“. Po tym studowaše we Wittenbergu teologiju a wróći so 1622 zaso do Berlina. Tam powołachu jeho za wučerja hudźby gym­nazija „Šěry klóšter“, hudźbneho direktora a kantora cyrkwje swj. Mikławša (nětko blisko Telewizijneje wěže).

Anton Nawka

Donnerstag, 06. April 2023 geschrieben von:

4. jutrownika před 25 lětami zemrě spisowaćel, rěčewědnik a lawreat Myta Ćišinskeho 1995 Anton Nawka w Budyšinje. Wón bu na Mikławšku blisko nana Michała Nawki a jeho mandźelskeje pochowany. Wulka ličba přewodźerjow zanjese na pohrjebje wot njeho zbasnjeny kěrluš „Božo, Ty, Serbow wodźił sy a škitał“.

Serbska debata

Neuheiten LND