Křesćan Bohuwěr Pful

Montag, 31. März 2025 geschrieben von:

28. nalětnika před 200 lětami narodźi so prof. dr. phil. Křesćan Bohuwěr Pful w Přišecach pola Budyšina jako syn měšćanskeho kublerja. Wot lěta 1837 do 1843 chodźeše na Budyski gymnazij. Za swoje wukony w předmjetach łaćonska, francoska, grjekska a hebrejska rěč bu wjacekróć mytowany. Pilnje wudospołnješe so tež w maćeršćinje. Bě čłon a starši towarstwa Budyskich serbskich gymnaziastow. Maturu zakónči ze slěbornej medalju města Budyšina. Pod pseudonymom „Łučan“ wuda młodostny knihi kaž „Cyrkwine kluče“ a „Nikodemusowe knižki“. W Lipsku studowaše teologiju, klasisku filologiju a slawistiku. Rady so z Lipska w prózdninach domoj poda a spěsni bórze přewšo woblubowany spěw „Hory módre, ja was znaju“. Jako student pospyta so z Janom Pětrom Jordanom we wudaću serbskeho słownika, wosta pak při prěnim zešiwku. 1846 promowowaše na doktora filozofije a zastupi 1847 do Maćicy Serbskeje. Po studiju bu 1847 z wučerjom na Drježdźanskej Křižnej šuli a zasadźowaše so za serbske ewangelske kemše w sakskej stolicy. Wot lěta 1861 do 1872 bě z wučerjom a direktorom Vitzthumskeho gymnazija, 1863 bu na profesora powyšeny.

Korla Awgust Jenč

Montag, 24. März 2025 geschrieben von:

15. nalětnika 1895 zemrě w Palowje (Pohla) tamniši wjelelětny wosadny farar, stawiznar, spisowaćel, literarny slědźer a bibliograf Korla Awgust Jenč. Wyši wučer, hudźbnik a poeta Korla Awgust Fiedler napisa jemu nekrolog kaž tež baseń „horliwemu wótčincej, pilnemu serbskemu spisowarjej na dnju jeho chowanja 18. měrca 1895 w přećelskej lubosći a swěrje“. A na sekli wulkeje palmy k pohrjebej steješe „swojemu dołholětnemu sobustawej, wjelezasłužbnemu wuběrkownikej, wučenemu spisaćelej a wustojnemu znajerjej serbskeho pismowstwa, dźakowna Maćica Serbska“. Jeho row z dwurěčnym narownym kamjenjom je při Palowskej cyrkwi.

Pětr Młóńk

Dienstag, 18. März 2025 geschrieben von:

19. nalětnika před 120 lětami narodźi so do swójby ćěsle a roboćana w Žičenju ­pola Hodźija pozdźiši najwoblubowaniši ludowy pěsnjer Pětr Młóńk. Wot lěta 1821 bě jako chěžkar a ćěsla w Dźiwoćicach (Siebitz) žiwy. Za čas wosomlětneje wojerskeje słužby w Drježdźanach započa serbsce pěsnić. Dźěłaše štyri lěta na twarnišću železniskeje čary Drježdźany-Zhorjelc a bě potom wjesnjanosta w Dźiwoćicach. Ludźo skazachu pola njeho składnostne basnje za swójbne jubileje a pohrjeby. ­Dale pěsnješe swětne basnje a kěrluše po přikładźe ewangelskich spěwarskich. Na tysac basnjow a kěrlušow je za Tydźenske a Serbske Nowiny spěsnił.

Nakładnik Jan Arnošt Smoler Pětra Młóńka spěchowaše. Wulki dźěl jeho dźěłow wozjewi w zběrniku „Kěrluše a spěwy“, kiž bu 1879 ćišćany a 419 zbasnjenych twórbow wopřiješe. Dale spisa „Dar poslednjeho zeleneho štwórtka za lube serbske mótki“. W 1848 załoženym Serbskim Towarstwje w Třoch Hwězdach bě zapisowar, runje tak w Serbskim ewangelskim knihowym towarstwje. Młóńk bu čestny čłon Maćicy Serbskeje.

Jakub Buk

Montag, 17. März 2025 geschrieben von:

6. nalětnika před 200 lětami narodźi so Jakub Buk do žiwnosćerskeje swójby w Zejicach. Wón bě chowanc Praskeho Serbskeho seminara a studowaše po tym pjeć lět na Karlowej uniwersiće w Praze filozofiju a katolsku teologiju. Po studiju so do domizny wróći, a biskop Dittrich jeho 8. meje 1850 na měšnika wuswjeći. Pjeć lět bě wučer serbšćiny a naměstnik direktora Budyskeho Katolskeho wučerskeho seminara. 1854 bu do Drježdźan přesadźeny, bě tam pjeć lět kapłan při Dwórskej cyrkwi a wučer na progymnaziju. Wot 1859 do 1876 bě direktor progymnazija a prefekt kralowskeho wustawa za ka­pałnikow. W lěće 1876 bu na superiora a wosadneho fararja Dwórskeje cyrkwje powyšeny. Dźesać lět po tym pomjenowachu Jakuba Buka za prezesa Katolskeho duchowneho konsistorija a prěnjeho kralowskeho dwórskeho kapłana.

Hendrich Jordan

Dienstag, 11. März 2025 geschrieben von:

Wučer, kantor a spisowaćel Hendrich Jordan zemrě 3. nalětnika 1910 w delnjołužiskich Popojcach. 37 lět bě wón tam wučerił, kantorił a jako narodny prócowar wuspěšnje skutkował. „Kajku lubosć, kajku česć běše sebi Jordan zdobył, zjewi so wosebje při jeho chowanju. Ze wšěch stron zeńdźechu so Serbja z črjódami, zo bychu zhromadnje z Němcami jemu poslednju česć dali. Městopředsyda delnjoserbskeje Maśicy, knjez farar Jan Krušwica, prědowaše při rowje, a w mjenje Serbskeje Maćicy wołaše jemu farar Matej Handrik-Slepjanski poslednje božemje do rowa.“ Tak pisaše tehdyši Wochožanski farar Bogumił Šwjela w nekrologu Maćicy Serbskeje.

Wot 58 delnjoserbskich knihow, w lětach 1880 do 1905 wudatych, bě Jordan sam 16 spisał a wot druhich awtorow dźewjeć wudał. Do nich słušachu we Wojerecach ćišćane kaž „Drobjeńce ze serbskeje historije“ a „Prjedne źaseś lět Maśicy Serbskeje w Dolnej Łužycy“.

Pawoł Šenkar

Freitag, 07. März 2025 geschrieben von:
Na wuchodnej stronje Serbskeho domu w Budyšinje pozběhuje so nad pobóčnym zachodom postawa z pěskowca. Jej rěkaja „Serbski brigadnik“. Wona dopomina na 1. nalětnika 1925 jako syna chěžkarja w Serbskich Pazlicach narodźeneho prěnjeho serbskeho brigadnika Pawoła Šenkarja. Wón bě dźěłaćer w ródnej wsy. W małym róžku 1947 poda so wot njeho załožena a nawjedowana Serbskopazličanska serbska młodźinska dźěłowa brigada na tydźenske zasadźenja do Budyšina, hdźež ­započa rozpadanki bywšeje Lessingoweje šule na Póstowym naměsće rumować. Tam nasta nětčiši Serbski dom. Jeho předchadnik na Lawskich hrjebjach bu w poslednich wójnskich dnjach 1945 zničeny. Z rumowanjom a wotwoženjom rozpadankow za­hajichu Serbskopazličanscy młodo­stni akciju „Natwarimy Serbski dom“ wot Jurja Brězana nawjedowaneje Serbskeje młodźiny Domowiny. „Prěni serbski wudyrnik“ Šenkar bu w lětomaj 1947 a 1948 sekretar Serbskeje młodźiny Kamjenskeje župy ­„Michał Hórnik“ a organizowaše čiłe młodźinske žiwjenje. Nazymu 1948 je Pawoł Šenkar nahle ćežko schorjeł. Wón zemrě 12. winowca 1948 w Serbskich Pazlicach. Manfred Laduš

Michał Haupt

Montag, 03. März 2025 geschrieben von:
Pozdźiši wučer a kěrlušer Michał Haupt je so 16. małeho róžka 1750 do swójby chěžkarja w Lubjencu narodźił. Wopyta wjesnu šulu we Wulkim Wjelkowje. Nadarjeny pachoł bu jako jedyn z prěnich Serbow na wučerja wukubłany, kotryž bě zdobom serbski spisowaćel a přełožowar. 1774 nastupi prěnje městno jako wučer w swojej bywšej šuli we Wulkim Wjelkowje a wučerješe tam hač do smjerće 19. nalětnika 1799. Z Lutherowych dźěłow je wón wšelake pojednanja wo wysokich swjatych dnjach kaž hodach, jutrach a swjatkach přełožił. Wulkowjelkowski knježk August Adolph von Below, kotryž bě wukubłanje Michała Haupta na wučerja spěchował, bě ćišć přełožkow zapłaćił a je darmotnje swojim roboćanam posrědkować dał. Z tym chcyše pietistisce zmysleny zemjan tež serbske čitanje a křesćanske kubłanje swojich poddanow spěchować. Haupt zeserbšći dale „Jana Albrechta ­Bengela šěsćdźesat wutrobnych rěčow“ a „To ­třicećilětne ćiche žiwjenje našeho Knjeza a Zbóžnika“. Přełoženej pojednani buštej w Budyšinje ćišćanej.

Jan Bogumił Nytška

Freitag, 28. Februar 2025 geschrieben von:
Wučer a spisowaćel Jan Bogumił Nytška narodźi so 18. małeho róžka před 200 lětami do chudeje swójby krawca we Wojerecach. Na wučerskim preparandźe w Bórkhamorje přihotowaše so na studij wučerstwa w delnjołužiskej Starej Darbni. Wučerješe najprjedy w Sprjejcach a poda so do cuzby jako wučer w syrotowni w Düsselthalu w Poruhrskej. Tam dwanaće lět dołho přebywaše. Wot lěta 1858 do 1894 bě z wučerjom w Essenje a poda so po tym na wuměnk do Charlottenburga. Wón bě w Poruhrskej pólšćinu nawuknył a je nimo šulskeje wučby za tamnišich ewangelskich pólskich dźěłaćerjow, zawěsće tež za Kašubow, nabožne hodźiny podał a so wo nich z dobrej radu starał. Jako swěrny Serb, kiž hornjo- a delnjoserbšćinu wobknježeše, bě w Blunju wotrostł. Zdobom bě z čłonom Maćicy Serbskeje a delnjoserbskeje Maśicy. W Serbskich Nowinach a w časopisu Łužičan wozjewi prawidłownje pućowanske rozprawy z domizny a z Poruhrskeje kaž tež dopomnjenki na dźěćatstwo a młodosće kaž na př. „Pastyrske žiwjenje w Blunju před 60 lětami“. Zaběraše so dale z rěčespytom.

Handrij Króna

Donnerstag, 27. Februar 2025 geschrieben von:
14. małeho róžka 1855 narodźi so narodny prócowar Handrij Króna do serbskeje burskeje swójby w Bukecach. Wón přewza pozdźišo kubło staršeju a bě jara wědomy a angažowany narodny prócowar w zapadnym dźělu tehdyšeho Lubijskeho wokrjesa. 1876 wutwori wón Serbske towarstwo w Bukecach, kotrež měješe wjace hač sto sobustawow. Dale wěnowaše so jara prašenjam hospodarstwa w towarstwje a załoži we wosadnej wsy lutowarnju a wupožčowarnju za ratarjow. Zdobom skutkowaše 34 lět jako předsyda jeje dohladowarstwa. Hišće dlěje bě aktiwny předsyda serbskeho towarstwa. Jako tajki zasadźowaše so jara za serbsku wučbu w šulach. Po boku Arnošta Barta-Brězynčanskeho a Jana Awgusta Zoby angažowaše so w protestnym hibanju sakskich Serbow wot lěta 1910 do 1912. Z nim wustupowachu přećiwo germanizowacym naprawam Budyskeho šulskeho radźićela Bacha a za serbsku wučbu w šulach. Jako wjeršk organizowaše Serbski zjězd Domowiny 15. smažnika 1926 w Bukecach. Na nim wobdźěli so 37 serbskich towarstwow ze cyłeje Łužicy z 4 000 wobdźělnikami. 21. nalětnika 1937 zemrě Handrij Króna w ródnych Bukecach. Manfred Laduš

Arnošt B. Jakub

Dienstag, 25. Februar 2025 geschrieben von:

Serbski farar Arnošt Bohuwěr Jakub na­rodźi so 16. małeho róžka 1800 jako syn Budyskeho korčmarja. Po maturiće 1819 studowaše teologiju w Lipsku a bě podstarši Serbskeho prědarskeho towarstwa. Po studiju bě tři lěta pomocny duchowny w Lubiju a wot lěta 1824 do 1827 w Njeswačidle za čas fararja Křesćana Bohuchwała Hajnika diakon. Nastupi potom duchownu słužbu w ródnym Budyšinje w Michałskej wosadźe, pjeć lět jako diakon a wot 1832 hač do smjerće 2. małeho róžka 1854 bě z wosadnym fararjom.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND